روی خوش واردات و صادرات به تحولات پاییزی

ارزش تجارت خارجی ایران که از سال 97و به‌دنبال اعمال تحریم‌های ظالمانه آمریکا در روند نزولی قرار گرفته بود، در آذرماه امسال تحت‌تأثیر بهبود دورنمای معادلات اقتصادی و سیاسی اندکی بازیابی شده و رشد قابل‌قبولی را تجربه کرده است. به‌نظر می‌رسد بخشی از این بهبود ناشی از تغییر رویکرد وزارت صنعت و بانک مرکزی در مقوله تجارت فرامرزی باشد؛ اما بازگشت ثبات نسبی به بازار ارز و رفع ریسک ترامپ از دنیای سیاست نیز جزو عوامل اثرگذار محسوب می‌شود.
به گزارش همشهری، جزئیات منتشر شده از تحولات تجارت خارجی ایران در 9‌ماه 1399از جبران بخش کمی از تبعات تحریم، کرونا و نابسامانی‌های ارزی در آذرماه حکایت دارد؛ به‌گونه‌ای که در این ماه، ارزش صادرات ایران رشد 10درصدی نسبت به‌ماه قبل با 3.6میلیارد دلار رسیده و ارزش واردات نیز با گشایش‌هایی در ترخیص اقلام دپو شده در گمرک با افزایش 21درصدی نسبت به‌ماه قبل به 3.7میلیارد دلار رسیده است.

نقشه 9ماهه تجارت خارجی
براساس آمار گمرک ایران، در 9‌ماه امسال 110میلیون تن کالا به ارزش 52میلیارد دلار در حوزه تجارت خارجی مبادله شده که نسبت به‌مدت مشابه در سال قبل 18.5درصد، در سال 97بالغ‌بر 21.3درصد و نسبت به 9‌ماه سال 96برابر 25درصد کاهش نشان می‌دهد. اطلاعات گمرک ایران حاکی از آن است که در 3 فصل سپری شده از سال 1399، ارزش صادرات ایران 25میلیارد و 100میلیون دلار و ارزش واردات ۲۶ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بوده که به‌ترتیب نسبت به‌مدت مشابه سال قبل، صادرات 20درصد و واردات 16درصد کاهش یافته است. با تفاصیل، تراز تجاری ایران در پایان 9‌ماه امسال، منفی 1.7میلیون دلار بوده که به‌معنای تأمین 1.7میلیون دلار از ارزش واردات کشور از محل ذخایر داخلی است.

تمرکز بر واردات کالاهای اساسی و خام‌فروشی
بررسی کارنامه تجاری ایران در 9‌ماه امسال نشان می‌دهد در این دوره 25میلیون تن کالا به کشور وارد شده که یک درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است؛ آن‌هم در شرایطی که ارزش واردات نسبت به سال قبل با کاهش 16درصدی مواجه بوده. از سوی دیگر 70درصد وزن واردات معادل 17.5میلیون تن به کالاهای اساسی و ضروری اختصاص داشته است. از آمارها چنین برمی‌آید که یک درصد وزن واردات کشور عموماً به کالاهایی گران‌قیمت اختصاص داشته که حذف آنها باعث شده ارزش واردات 9ماهه 16درصد کمتر شود. در مقابل، وزن کالاهای صادراتی ایران در 9‌ماه امسال نیز معادل 85.2میلیون تن بوده که نسبت به‌مدت مشابه سال قبل 17درصد کاهش نشان می‌دهد. این میزان کاهش 3درصد کمتر از کاهش ارزش صادرات است که می‌تواند ناشی از افزایش سهم کالاهای دارای ارزش‌افزوده بالا در صادرات یا تغییر قیمت جهانی کالاهای صادراتی ایران اعم از محصولات پتروشیمی، معدنی میعانات گازی یا فراورده‌های نفتی باشد. براساس این آمارها، در 9‌ماه امسال ارزش هر تن کالای وارداتی به ایران معادل هزار و 72دلار بوده؛ درحالی‌که ارزش هر تن کالای صادراتی از 294.6دلار فراتر نرفته و همچنان اثرات خام‌فروشی در حوزه صادرات مشهود است.

بزرگ‌ترین فروشندگان و خریداران
در 9‌ماه امسال، مهم‌ترین مبادی وارداتی ایران به‌ترتیب کشورهای چین، امارات، ترکیه، هند و آلمان بوده‌اند و در مقابل کشورهای چین، عراق، امارات، ترکیه و افغانستان نیز به‌عنوان 5مشتری عمده کالاهای ایرانی در فهرست مهم‌ترین خریداران قرار گرفته‌اند. بررسی جزئیات تجارت خارجی ایران در این دوره زمانی نشان می‌دهد چین به‌عنوان نخستین صادرکننده به ایران و بزرگ‌ترین خریدار محصولات ایرانی، در 9‌ماه امسال ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تن کالا به ارزش 7میلیارد دلار به ایران صادر  و در مقابل ۲۰ میلیون و ۶۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار از ایران خریداری کرده است.
همچنین در این دوره زمانی امارات متحده عربی 3میلیون و ۵۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار، به ایران صادر کرده و دومین صادرکننده عمده به ایران بوده است. این کشور در مقابل این میزان صادرات، خریدار ۱۱ میلیون و ۴۰۰ هزار تن کالا به ارزش 3 میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار نیز بوده و رتبه سومین خریدار بزرگ کالای ایرانی را به‌خود اختصاص داده است.
از سوی دیگر ترکیه با صادرات 3 میلیون و ۵۰۰ هزار تن کالا به ارزش 3 میلیارد دلار، سومین صادرکننده عمده به ایران بوده که در مقابل 5میلیون و ۴۰۰ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار نیز از ایران واردات داشته و رتبه چهارم مقاصد صادراتی ایران را  به‌خود اختصاص داده است.
براساس آمارها، چهارمین فروشنده عمده کالا به ایران در 9‌ماه امسال کشور هند بوده که یک‌میلیون و ۸۰۰هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار به ایران فروخته و در مقابل مبالغ بسیار کمتری از ایران واردات داشته؛ به‌گونه‌ای که در فهرست مقاصد صادراتی ایران قرار نگرفته است. آلمان نیز پنجمین صادرکننده عمده به ایران و تنها کشور اروپایی موجود در این فهرست است که در 9‌ماه امسال ۹۱۱ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار به ایران صادر کرده است.
علاوه بر این کشورها که صادرات قابل‌توجهی به ایران داشته‌اند و 3 مورد از آنها یعنی چین، امارات و ترکیه در حوزه واردات ایران نیز درخشیده‌اند، کشورهای عراق و افغانستان نیز به‌عنوان دو مشتری عمده کالاهای ایرانی در فهرست تجارت خارجی 9ماهه قرار دارند؛ به‌گونه‌ای که عراق در این دوره زمانی با واردات ۲۰ میلیون و ۸۰۰هزار تن کالا به ارزش 5 میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار از ایران، در رتبه دومین مشتری عمده کالا و محصولات ایرانی را به‌خود اختصاص داده و بعدازآن افغانستان با خرید 5میلیون و ۲۰۰ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار، جایگاه پنجم عمده‌ترین مقاصد صادراتی ایران را از آن خود کرده است.
همچنین آمارها نشان می‌دهد در 9‌ماه امسال، 5میلیون و ۲۰۰ هزار تن کالا از طریق قلمرو ایران به کشورهای همسایه ترانزیت شده، که نسبت به‌مدت مشابه سال قبل ۱۰.۹ درصد کاهش یافته و احتمالا محدودیت‌های تجاری کرونا یکی از عوامل عمده آن بوده است.