زمستان 99 با ماسک یا بدون ماسک؟

سمیرا رحیمی_روزنامه نگار

نشریه نیچر در گزارش جدید خود از پیش‌خریدشدن 10میلیارد دوز از واکسن‌های تولید شده در شرکت‌های پیشگام تولید واکسن کرونا خبر داده است. بر اساس این گزارش، از میان تمامی واکسن‌هایی که از آغاز همه‌گیری کرونا تلاش برای ساخت آنها آغاز شده، تنها 11واکسن شانس بالاتری در نتیجه‌بخش بودن دارند. واکسن‌های تولید شده توسط شرکت‌های فایزر و مدرنا اکنون پیشگام هستند و سازمان غذا و داروی آمریکا به تازگی واکسن فایزر را به تأییدی زودهنگام رسانده است. 32کشور ثروتمند جهان تمامی ظرفیت تولید 3شرکت پیشگام واکسن‌سازی، یعنی فایزر، مدرنا و آسترازنکا (شرکت وابسته به دانشگاه آکسفورد) را برای واکسیناسیون 13درصد از کل جمعیت جهان خریداری کرده‌اند. در چنین شرایطی، این سؤال پیش می‌آید که تکلیف کشورهای فقیرتر که دسترسی کمتری به منابع مالی و درمانی جهانی دارند، و تکلیف مردمانی مانند ایرانی‌ها که به واسطه تحریم‌ها، دسترسی به واکسن برایشان دشواربه‌نظر می‌رسد چه خواهد بود؟ آیا قرار است واکسن تأیید‌شده کرونا به این زودی‌ها به ایران برسد؟ 
اظهارنظرهای متنوع و فراوانی برای پاسخ به این پرسش انجام شده است. اواخر ‌ماه‌آبان و پیش از تأیید رسمی واکسن فایزر بود که رئیس انجمن داروسازان ایران اعلام کرد در بهترین حالت رسیدن واکسن‌های کرونا به ایران یک سال زمان خواهد برد. به‌گفته جلیل سعیدلو دست‌کم بیش از نیمی از جمعیت جهان نیازمند استفاده از این واکسن هستند؛ بنابراین اگر همه ظرفیت‌های تولید واکسن در دنیا هم به‌کار گرفته شود نمی‌توان انتظار داشت در کمتر از یک سال واکسن کافی تولید شود. با توجه به اینکه کشورهای ثروتمند جهان تمامی ظرفیت تولید 3شرکت پیشروی واکسن‌سازی را پیش‌خرید کرده‎‌اند، تخمین یک سال تأخیر برای رسیدن واکسن به ایران منطقی و شاید کمی هم خوش‌بینانه به‌نظر برسد.
29 آبان 99سیماسادات لاری، سخنگوی وزارت بهداشت و درمان اعلام کرد ایران جزو 84کشور پرداخت‌کننده پول در کووکس، سازوکار تامین عادلانه واکسن در جهان است. به‌گفته او، ایران باید پیش‌پرداختی درحدود 52میلیون دلار فراهم می‌کرد که مراحل آن درحال انجام است، در عین حال مشکلاتی در تبادل ارز وجود دارد که رئیس‌جمهور بر رفع آنها تأکید‌دارد. به‌گفته لاری میزان واکسنی که با این مبلغ خریداری خواهد شد 10درصد جمعیت ایران را پوشش خواهد داد اما قرار است از طریق پروژه‌هایی که هم‌اکنون در دست اجراست از دیگر کشورهای سازنده واکسن هم مقادیر بیشتری واکسن تهیه شود که در نهایت حجم واکسن خریداری شده 20درصد جمعیت کشور را پوشش خواهد‌داد. باقی‌مانده جمعیت کشور به‌گفته لاری از واکسن تولید ایران استفاده خواهند‌کرد.

در ادامه اظهارنظرها درباره خرید واکسن، ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت در اوایل آذرماه اعلام کرد: ایران و وزارت بهداشت اقدامات لازم برای تامین واکسن از طریق کووکس را انجام داده است. شرکت فایزر هم یکی از این 18شرکتی است که امکان انتخاب و خرید از آنها وجود دارد و هنوز هیچ کشوری انتخاب نکرده از کدام سبد استفاده خواهد کرد و ما امکان انتخاب داریم و آنچه به صلاح مردم باشد، خریداری خواهیم کرد. در ادامه سعید نمکی، وزیر بهداشت مراحل دنبال کردن تامین واکسن کرونا در ایران را از 3طریق اعلام کرد: روش اول خرید واکسن از مجموعه کووکس که به‌گفته او رایزنی‌های لازم برای خرید و واردات 18میلیون و 800هزار دوز صورت گرفته است. همچنین به‌گفته نمکی ایران برای تولید مشترک حدود پنج‌ونیم‌میلیون دوز واکسن با یک شرکت مشهور درحال مذاکره است و حدود 20میلیون دوز هم از طریق یک شرکت معتبر دیگر تامین خواهد شد.
در شرایطی که امیدوارکننده‌ترین واکسن کرونا در جهان در حال حاضر واکسن شرکت فایزر است، روز 24آذر مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا اعلام کرد ایران به‌دلیل نداشتن امکانات حمل و نگهداری، از دریافت این واکسن انصراف داده است. مینو محرز، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا با تأیید این ادعا اعلام کرد واکسن‌های کرونا فایزر و مدرنا به دمای 70و 20درجه زیر صفر نیاز دارند و ایران امکانات نگهداری از آن را ندارد و تنها کشورهایی مثل آمریکا، انگلیس و فرانسه و آلمان می‌توانند از این واکسن‌ها استفاده کنند.
در ادامه سیما‌سادات لاری در روز 26آذر در گفت‌وگویی اعلام کرد اقدامات هماهنگ در وزارت بهداشت و با پشتیبانی کامل دولت، رئیس‌جمهوری و معاون اول رئیس‌جمهوری در حال انجام است اما هنوز واکسن‌های در دسترس و قابل‌توزیع توسط سازوکار بین‌المللی کووکس اعلام نشده است. از سوی دیگر به‌گفته مژگان خانلو، سخنگوی ستاد بودجه 1400، در بودجه سال 1400برای تامین واکسن کرونا یک‌هزار‌میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده است اما حتی اگر این بودجه را برای تامین واکسن موردنیاز در کشور کافی درنظر بگیریم، مشکلات انتقال ارز تحت فشار تحریم‌های آمریکا همچنان پابرجاست. عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی کشور در رابطه با محدودیت‌هایی که برای انتقال ارز مورد نیاز برای خریداری واکسن کرونا وجود دارد از توافقات ایران با کووکس خبر داد و گفت مبلغ مشخصی باید از طرف ایران پرداخت شود که بخشی از آن به‌عنوان پیش‌پرداخت باید به‌حساب ذی‌نفع در یک بانک اروپایی پرداخت شود. به‌گفته او بانک‌های اروپایی به‌دلیل فشارهای وارد شده از سوی آمریکا از کار با ایران هراس دارند و بانک مقصد درصورتی حاضر است پول را دریافت کند که مجوز اختصاصی و موردی توسط آمریکا صادر شود و تمام مراحل انتقال پول به صراحت در آن ذکر شود. هم‌اکنون، مجوزی که صادر شده‌است مربوط به تبدیل منابع ایران در بانک‌های کره‌جنوبی از وون به دلار آمریکا از طریق یک بانک آمریکایی و سپس انتقال آن به بانک مقصد است که در آن هم هیچ تضمینی برای رسیدن پول به مقصد وجود ندارد.
با توجه به شکل اظهارنظر مسئولان، اینطور به‌نظر می‌رسد که هنوز دقیقا مشخص نیست چه واکسن یا واکسن‌هایی چه زمانی به ایران برسند. وعده آماده‌شدن واکسن ایرانی هم تا پیش از آغاز سال جدید داده شده‌است. آنچه تا این لحظه مشخص شده این است که واکسن فایزر به‌دلیل کمبود تجهیزات از فهرست خرید ایران خط خورده و شرکت آسترازنکای دانشگاه آکسفورد هم برای فروش واکسن به ایران اعلام آمادگی کرده است.