چقدر از ظرفیت‌های فضای مجازی برای ترویج دوچرخه‌سواری استفاده شده است؟
زور دوچرخه‌ها به شهر نمی‌رسد
نیلوفر جلالی- روزنامه‌نگار
مهم نیست چقدر برای ترویج دوچرخه‌سواری کار شود و مهم نیست که چقدر امکانات برای استفاده از دوچرخه‌ها در شهر مهیا شود؛ انگار برای بعضی مشکلات هیچ چاره‌ای نیست. استفاده از دوچرخه به جای خودرو به‌خاطر مسائلی مثل شیب خیابان‌ها و فاصله‌های طولانی مسافت در تهران (مثلاً فاصله زیاد از خانه تا محل کار افراد) عملاً برای خیلی از مردم امکان‌پذیر نیست. همچنین مسیرهایی که برای دوچرخه‌سواران در تهران درنظر گرفته شده، بسیار اندک هستند و اغلب به محل عبور موتورسیکلت و پارک خودرو تبدیل شده‌اند. علاوه بر اینها خیلی از مردم با اتفاقاتی که در این حوزه می‌افتد ناآشنایند. هنوز پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو برای خیلی‌ها ناآشناست. اپلیکیشن بیدود و دوچرخه‌های اشتراکی متقاضی زیادی ندارند و شاید از ظرفیت‌های فضای مجازی برای ترویج رکاب‌زنی به اندازه کافی و به‌درستی استفاده نشده است.
مشکلات، فقط همین نیست. تورم و بالارفتن قیمت دلار و به‌تبع آن افزایش قیمت دوچرخه‌ها بیش از گذشته علاقه‌مندان را نگران کرده است. قیمت‌های دوچرخه در ایران از حدود 4میلیون تومان آغاز می‌شود و به حدود 50میلیون تومان می‌رسد. یک دوچرخه معقول حدود 10میلیون تومان قیمت دارد و دوچرخه‌های الکترونیک که به‌نظر می‌رسد گزینه مناسب‌تری برای تهران با خیابان‌های پرشیب باشند، 50میلیون تومان به بالا قیمت‌گذاری شده‌اند. کلاه ایمنی مناسب یک میلیون تومان به بالا، دستکش مناسب 700هزار تومان به بالا و لباس مناسب هم یک میلیون تومان به بالاست و یک لاستیک اصل، حلقه‌ای 700هزار تومان برای هر دوچرخه‌سوار آب می‌خورد. هزینه‌های دوچرخه‌سواری آنقدر بالا رفته که خیلی‌ها دیگر نمی‌توانند به داشتن دوچرخه فکر کنند. با این اوصاف همچنان دوچرخه‌های اشتراکی بهترین گزینه به‌شمار می‌آیند که البته خیلی‌ها هزینه اجاره روزانه و ساعتی این دوچرخه‌ها را نیز بالا می‌دانند.
مدیران همگام با سه‌شنبه‌های بدون خودرو
تبلیغات برای استفاده از حمل‌ونقل پاک به جز فضاهای شهری، در فضاهای مجازی نیز به‌شدت دنبال می‌شود. صفحاتی مثل سه‌شنبه‌های بدون خودرو، بیدود، چرخ‌زنان و گروه‌های رکاب‌زنی مختلف در اینستاگرام، تلگرام و توییتر برنامه‌های متنوعی را برای تشویق شهروندان به دوچرخه‌سواری دنبال می‌کنند. گروه‌های دوچرخه‌سواری به مدد شبکه‌های اجتماعی، اینجا و آنجا شکل گرفته‌اند و برنامه‌های دوچرخه‌سواری را در راستای رسالت فرهنگسازی اجرا می‌کنند.
شهرداری نیز در این‌باره طرح‌های تشویقی زیادی برگزار کرده است. شهرداری در اتفاقاتی قابل تقدیر، علاوه بر پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو، حمایت از اپلیکیشن بیدود و راه‌اندازی اپلیکیشن دوچرخه، شرایطی را برای ورود دوچرخه به مترو درنظر گرفته است. در بخشی دیگر از فعالیت‌های آنلاین برای ترویج دوچرخه‌سواری، مسابقات عکاسی از سوی برخی مناطق شهرداری تهران با محورهای دوچرخه و سبک زندگی شهری برگزار و فراخوان‌های آن در صفحات مختلف دیده می‌شود. علاوه بر اینها، شرایط ورود دوچرخه به مترو را درنظر گرفته‌اند و این موضوعات می‌تواند به ترغیب بیشتر شهروندان برای استفاده از دوچرخه بینجامد.
پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو شاید دیگر به‌شدتی که در ابتدا مورد توجه قرار گرفته بود، پیگیری نشود، اما کارکنان شهرداری ازجمله خود شهردار تهران همچنان آن را ادامه می‌دهند. علاوه بر پیروز حناچی، دیگر مدیران شهری مناطق مختلف تهران نیز همراه با پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو در بازدید از محلات با دوچرخه رکاب می‌زنند و این سنت را زنده نگه می‌دارند.
کرونا به نفع دوچرخه‌ها شد
اپلیکیشن استفاده از دوچرخه‌های اشتراکی با نام «بیدود»، 50هزار دانلود در کافه بازار و 14هزار دانلود در مایکت دارد. علاوه بر تهران، این اپلیکیشن در شیراز نیز ارائه خدمات می‌کند و ایستگاه‌های دوچرخه در این شهر راه‌اندازی شده‌اند. هزینه‌های استفاده از این دوچرخه‌ها که سال 1396با کمک شهرداری تهران آغاز به‌کار کرده‌اند، تقریباً برابر با هزینه تاکسی است که اگر هزینه اولیه پرداختی از سوی کاربران و هزینه بیمه دوچرخه را درنظر بگیریم، شاید استفاده از آن از نظر هزینه‌ای برای خیلی‌ها جذاب نباشد. البته گاهی تخفیف‌ها و هدیه‌هایی نیز برای کاربران خود درنظر می‌گیرد. با این حال، برخی منتقدان بیدود را یک طرح شکست‌خورده می‌دانند. تا پیش از شیوع کرونا، روزانه بیش از چند صد سفر با دوچرخه‌های بیدود انجام نمی‌گرفت. شرایط جغرافیایی و کمبود زیرساخت‌ها در شهر باعث شد که بیدود فقط در 5منطقه تهران فعالیت کند. اما کرونا که آمد به نفع دوچرخه‌ها شد؛ چرا که آمار مسافران دوچرخه به ۲ تا ۳ برابر رسید. امروز هزار دوچرخه اشتراکی در تهران وجود دارد و روزانه 2هزار سفر از طریق دوچرخه‌های اشتراکی فقط در پایتخت انجام می‌شود که البته به گفته مسئولان شرکت بیدود همچنان سوددهی بسیار اندک و حداقلی دارد.
ارائه خدمات آنلاین برای ترویج دوچرخه‌سواری به همین جا ختم نشد. 13خرداد امسال و همزمان با روز جهانی دوچرخه‌سواری، اپلیکیشن «دوچرخه» از سوی شهرداری راه‌اندازی شد و در مدت کوتاهی حدود 3هزار شهروند این اپلیکیشن را نصب کردند. برای تشویق کاربران هر‌ماه شهرداری تهران، دوچرخه‌سوار برتر را در این اپ معرفی می‌کند. این اپلیکیشن علاوه بر مسیریابی و ثبت پایش‌ها، اطلاعات مرتبط با دوچرخه و دوچرخه‌سواران مانند پارکینگ، ایستگاه‌های دوچرخه، تعمیرگاه و هر آنچه نیازمند دوچرخه‌سواران است را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در دوچرخه، نیازهای دوچرخه‌سواران، مشکلات آنها و مسیرهای پررفت‌وآمد شناسایی می‌شود.
مدیران شهری می‌گویند این اقدامات، شهر را به سمت دوچرخه‌سواری هدایت می‌کند. درست است؛ همه‌‌چیز نشان می‌دهد که توجه به دوچرخه اتفاق افتاده اما همه اینها کافی نیست. با وجود اقداماتی که شده، همچنان گلایه‌ها باقی است و معضل اصلی دوچرخه‌سواری یعنی همان کمبود زیرساخت، حل نشده است. کمبود مسیرهای دوچرخه‌سواری، پارک‌خودروها در مسیرهای موجود برای دوچرخه و تردد موتورسیکلت‌ها در این مسیرها، همچنین شیب خیابان‌ها و فواصل زیاد، از گلایه‌های دوچرخه‌سواران در فضای مجازی است. هنوز با گذشت چند سال از راه‌اندازی بیدود، خیلی از تهرانی‌ها با این دوچرخه‌ها ناآشنایند و حتی سیستم اجاره و استفاده از آنها را نمی‌شناسند.
