فرهنگ هم‌زیستی

داریوش مؤدبیان

سه خاصیت وجود دارد که با آن شما اندیشه روشنی خواهید داشت و می‌توانید به آینده روشنی فکر کنید و باعث می‌شود خودبه خود جلو بیفتید. همه ما باید امید به آینده بهتر داشته باشیم و با دست به دست هم دادن برای آن کوشش کنیم و امید را به دیگران هم بدهیم. دیگر اینکه خود را بشناسیم و دست به اصلاح خودمان بزنیم. یعنی اصلاح از خود فرد باید شروع شود. کسی که روشن‌اندیش است اصلاح را از خودش شروع می‌کند نه اینکه به دیگران نق بزند و بگوید مردم باید خودشان را درست کنند و این چه شهری است! و از اینجور حرف‌ها، مولوی انسان‌شناس بزرگی است. کل مثنوی انسان‌شناسی و خودشناسی است، اصلا خود او انسان‌شناس بزرگی بوده و می‌گوید: بشنوید ای دوستان این داستان، خود حقیقت نقد حال ماست آن، نقد حال خویش را گر پی بریم، هم ز دنیا هم ز عقبا بر خوریم، حال ما باید خودمان را نقد کنیم. این نقد حال، هم دنیا و هم آخرتمان را درست می‌کند. در این دنیا دیگران هم زندگی می‌کنند. وقتی من توانستم در این دنیا زندگی کنم آن وقت می‌توانم افراد خانواده‌ام، دوستانم، مردم محله و آدم‌های اطرافم را هم اصلاح کنم. برخی از این اصلاح‌گران می‌گویند جامعه اصلاح شود اما همه می‌دانیم مشکل کجاست آیا خود شما اشکال ندارید، این خصلت آدم فرهنگی است. دیگر اینکه روشن‌اندیش، حقیقت‌جو و حقیقت‌دوست است. واقعیت موجود را کنار می‌زند و دنبال کشف حقیقت است و پس از کشف، آن را بر‌ملا می‌کند. البته ما در کارهای هنری، فرهنگی و ادبی آدم‌های بزرگی داشته‌ایم مثل حافظ و مولوی و سعدی که در جست‌وجوی حقیقت بوده‌اند و حقیقت را در زمان خودشان گفته‌اند، اما انگار خیلی‌هایشان دارند حرف دل حالای ما را هم می‌زنند. ما باید حقایق پیرامون را با زبان هنر منتقل کنیم، مستقیم گفتن خیلی از حقایق گاه هم به ضرر حقیقت هم به ضرر حقیقت‌گو است. چاره این است که از راه‌های دیگر حقیقت گفته شود مثل زبان هنر، هنر زندگی را ممکن می‌کند.  

 برای اینکه عوام همیشه برایشان دم دستشان مهم است و به منافع زودگذرشان نگاه می‌کنند و این منافع مادی است که چنین خاصیتی برای عوام دارد، راننده در آخرین ثانیه‌ها پشت چراغ قرمز می‌رسد و می‌خواهد با سرعت از این آخرین ثانیه‌ها عبور کند، فقط دارد به این فکر می‌کند که زودتر رد شود و پشت چراغ قرار نگیرد اما به این فکر نمی‌کند که این سرعت بالا ممکن است نتواند خودرویش را کنترل کند و اتفاقات ناگوار بعدی بیفتد که ما به آن آینده‌نگری و روشن‌اندیشی می‌گوییم. برای آدم‌های فرهنگی و آحاد مردم در یک جامعه سالم، روشن‌اندیشی کمال مطلوب است، ما داریم زندگی می‌کنیم پشت چراغ قرمز ایستادن هم جزو آیین‌های فرهنگی است دیگر.