پایان مناقشات برای احداث گمرگ در گرمی

  پوپک قاسمی-  اردبیل- خبرنگار

   93 کیلومتر مرز مشترک شهرستان گرمی با جمهوری آذربایجان، بهترین فرصت استان اردبیل برای توسعه اقتصادی و اجتماعی است. اما در این شهرستان محروم تاکنون وعده‌های مسئولان برای راه‌اندازی گمرک مسافری در مرز مشترک گرمی و یاردملی جمهوری آذربایجان محقق نشده است. آن هم در حالی در اوایل قرن 1300 این مرز مشترک به روی مردم دو کشور باز بوده و تردد از طریق منطقه آزادلو به آسانی انجام می‌شده است، اما در سال 1324 به دلایل سیاسی این مرز بسته شد. با مطرح شدن بازگشایی دوباره این گمرک (طبق معاهده منعقد در سال 2009)، مسئولان اقدام به احداث ساختمانی در منطقه آزادلو کردند که عملیات اجرایی آن به دلیل عدم استقبال جمهوری آذربایجان نیمه‌تمام ماند. پس از آن هم طی یک دهه اخیر تکمیل این ساختمان و بازگشایی دوباره گمرک مرزی به دلیل عدم رضایت کشور همسایه مسکوت ماند. البته طی روزهای اخیر، تکاپوی جدیدی برای فعال‌سازی دوباره این گمرک رخ داده و به نظر می‌رسد که از سوی کشور آذربایجان هم توافقاتی برای احداث آن صورت گرفته است. توافقاتی که البته معطل فروکش کردن بحران کرونا و سفر هیأتی از این کشور به ایران برای تأیید مکان جدید و احداث پنجمین گمرک مرزی ایران و آذربایجان مانده است.  شنیده می‌شود که علاوه بر آزادلو و چند منطقه مکان‌یابی‌شده در گرمی، افجه یکی از مناطق مورد تأیید دو کشور برای احداث گمرک مرزی ایران و آذربایجان پس از بیله‌سوار، جلفا، آستارا و شاه‌تختی-پلدشت خواهد بود. در این گزارش به بررسی وضعیت احداث و راه‌اندازی گمرک گرمی می‌پردازیم که در ادامه می‌خوانید.

ایجاد گمرک بدون بسترسازی نتیجه‌ای ندارد
علی سلطانی‌فر ساکن گرمی می‌گوید: منطقه ما با وجود ظرفیت‌های ویژه کشاورزی، گردشگری و مرزی از نظر شاخص‌های توسعه در رده‌های آخر قرار دارد و چشم امیدمان به راه‌اندازی این گمرک است. با محقق شدن این خواسته، احداث بازار مرزی هم میسر خواهد شد که آن هم مزایای زیادی خواهد داشت.
یک کارشناس اقتصادی نیز احداث این گمرک در گرمی بدون ایجاد زیرساخت‌ها و امکانات مورد نیاز را کاری عبث می‌داند و تاکید می‌کند: اینطور عنوان می‌شود که گرمی زیرساخت کافی برای تامین نظر کشور همسایه ندارد. در این باره باید همه مسئولان فعلی و سابق پاسخگو باشند که چرا از سال 2009 با مطرح شدن شرایط احداث این گمرک، هیچ اقدامی برای ارتقای امکانات در این شهرستان انجام نشده است و مردم حتی از امکانات ابتدایی هم محروم هستند.
محمدرضا علیزاده با تأکید بر اینکه منکر مزایای احداث این گمرک برای اردبیل به‌ویژه شهرستان گرمی نیستیم، عنوان می‌کند: جاده ارتباطی موران با گرمی قابل مقایسه با جاده ارتباطی چهاربانده آن سوی مرز در کشور همسایه نیست. حتی در صورت گشایش این گمرک، امکان دارد بازرگانان و رانندگان وسایل نقلیه ترانزیتی این جاده را برای عبور انتخاب نکنند و این یعنی اقدامی بدون نتیجه اقتصادی برای این بخش از استان.
ساختمان گمرک تغییر کاربری می‌دهد
فرماندار شهرستان گرمی درباره روند احداث این گمرک به همشهری می‌گوید: در سال 76 با مصوبه هیأت وزیران راه‌اندازی گمرک گرمی در دستور کار قرار گرفت. در همان سال بودجه 200 میلیون تومانی ساختمان گمرک در آزادلو نیز تصویب شد اما در سال 91 هیأت وزیران ایجاد این گمرک را از برنامه دولت حذف کرد. علی بهشتی با بیان اینکه عمده دلیل حذف گمرک آزادلو در گرمی، عدم تمایل کشور همسایه بود، عنوان می‌کند: پس از رایزنی‌های متعدد، جمهوری آذربایجان تمایل خود را برای گشایش گمرک مرزی در این منطقه اعلام کرده و ما اقدامات اولیه مانند مکان‌یابی‌های مناسب را انجام داده‌ایم. برای تأیید مکان احداث گمرک منتظر سفر مسئولان کشور همسایه هستیم.  وی با اشاره به اینکه بعد از مساعد شدن اوضاع کرونا این سفر انجام خواهد شد، ادامه می‌دهد: این گمرک می‌تواند در سالی که به نام جهش تولید نامگذاری شده، در رونق اقتصادی استان و به‌ویژه گرمی نقش عمده‌ای داشته باشد.
بهشتی با تاکید بر اینکه ساختمان احداث‌شده گمرک چندان بزرگ نیست و هنوز تجهیز نشده است، عنوان می‌کند:‌ اگر آزادلو، منطقه مورد توافق برای بازگشایی گمرک نباشد، این ساختمان تغییر کاربری خواهد داد.

 تلاش برای توافق با کشور همسایه
سفیر ایران در جمهوری آذربایجان، در مورد رایزنی‌های احداث گمرک مرزی در گرمی عنوان می‌کند: گرمی و استان اردبیل ظرفیت‌های کافی برای افزایش مراودات و همکاری‌ها با کشور جمهوری آذربایجان را دارند. ما هم سعی می‌کنیم با معرفی این ظرفیت‌ها کشور همسایه را بیش از پیش برای بازگشایی این گمرک که پنجمین گمرک مرزی ایران با جمهوری آذربایجان خواهد بود ترغیب کنیم.
سیدعباس موسوی با تأکید بر ضرورت برنامه‌ریزی دقیق در این زمینه می‌افزاید: ایجاد زیرساخت‌های لازم و ارائه برنامه حساب شده در موفقیت راه‌اندازی این گمرک و جلب توجه کشور همسایه تاثیر بسزایی خواهد داشت. سیاست‌های کلی کشور مبنی بر استفاده از موقعیت‌های مرزی مبنی بر محرومیت‌زدایی مناطق مرزنشین است. بر این اساس، راه‌اندازی گمرک در منطقه محروم گرمی را به صورت جدی در اولویت داریم.

تکمیل دو پروژه راهی برای گمرک گرمی
درباره فراهم شدن زیرساخت‌های لازم از جمله راه مناسب و تسهیل حمل و نقل برای احداث گمرک، معاون عمرانی استاندار اردبیل به همشهری می‌گوید: راه‌آهن اردبیل - مغان از شهرستان مرزی گرمی عبور می‌کند و این خط ریلی می‌تواند امتیاز مناسبی برای توسعه اقتصادی این شهرستان مرزی باشد.
فرزاد قلندری به تأمین زیرساخت جاده‌ای مسیر شهرستان گرمی نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: پروژه چهارخطه‌کردن مسیر گرمی به بیله‌سوار به عنوان تنها دروازه بین‌المللی استان آغاز شده است. همچنین پروژه بزرگراهی رضی - امیرکندی نیز در حال انجام است که با تکمیل این دو مسیر همان اتفاق مورد انتظار برای تسهیل حمل و نقل در این نقطه مرزی کشور را شاهد خواهیم بود.
 
بی‌شک بازگشایی گمرک مسافری گرمی، تحول ویژه‌ای در این شهرستان محروم ایجاد خواهد کرد، اگر همسو با آن شاهد خدمات‌رسانی به منطقه باشیم. گرمی با وجود برخورداری از ظرفیت‌های ویژه گردشگری در بن‌بست قرار دارد و مردم و کارشناسان امیدوارند با بازگشایی گمرک مسافری، خروج این منطقه از انزوای تردد رقم بخورد. ایجاد نشدن زیرساخت‌های کافی و نبود برنامه‌ریزی برای استفاده از ظرفیت‌های گمرک می‌تواند تجربه نه چندان رضایت‌بخشی در پی داشته باشد. در سوی مقابل با ارتقای کیفی سطح خدمات و امکانات در گرمی، این منطقه به مسیر اصلی برای ورود مسافران آذربایجانی به کشور بدل خواهد شد که رونق اقتصادی، ورود ارز و گردشگر خارجی همچنین امیدواری برای تبدیل شدن جاده‌های گرمی به مسیر ترانزیت را رقم می‌زند.

معاون عمرانی استانداری: پروژه چهارخطه‌کردن مسیر گرمی به بیله‌سوار به عنوان تنها دروازه بین‌المللی استان و پروژه بزرگراهی رضی- امیرکندی در حال انجام است و با تکمیل آنها تسهیل حمل و نقل در این نقطه مرزی کشور صورت خواهد گرفت