مدیریت بازار سرمایه در شرایط فعلی چگونه است؟
برای افزایش نقدشوندگی و عمق بازار تلاش می‌کنیم
گفت‌وگو با معاون شرکت بورس اوراق بهادار تهران
خدیجه نوروزی_روزنامه‌نگار
نوسان، ذات بورس است. سهامداران حرفه‌ای و کارکشته به‌خوبی به این موضوع واقفند. اما روی سخن، بیشتر با غیرحرفه‌ای‌هاست که با رفتار هیجانی و احساسی مانع روند منطقی بازار می‌شوند. در چنین شرایطی اعتماد به شایعات پیرامون، بدترین آفت برای بورس است. از طرف دیگر در این مدت، هجوم متقاضیان برای خرید سهام و افزایش تعداد کدهای معاملاتی موجب شده تا سامانه معاملاتی بورس توان به دوش کشیدن بار این حجم از معاملات را نداشته باشد و ما همچنان شاهد تداوم اختلال در هسته معاملاتی بورس تهران هستیم. باید دید در جو موجود چگونه بازار سرمایه قابل مدیریت است و می‌توان جلوی سرگردانی و بلاتکلیفی فعالان بازار را گرفت. محمود گودرزی، معاون بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران در مورد اقدامات اخیر این سازمان در شرایط خاص بازار سرمایه، با همشهری گفت‌وگو کرده است که ماحصل آن را می‌خوانید.
برنامه شرکت بورس تهران برای محافظت از سرمایه مردم در روزهایی که بازار افت می‌کند، چیست؟
تدوین و اجرای ابزار فروش تعهدی و افزوده‌شدن آن به جعبه ابزار بورس یکی از اقدامات ماست. کسب بازدهی در شیوه‌های قدیمی، تنها با خریداری سهام و نگهداری آن امکان‌پذیر بود، اما با این سازوکار معاملاتی، سرمایه‌گذاران می‌توانند در زمان‌هایی که شاهد افت و ریزش بازار هستند براساس تجزیه و تحلیل اقدام به فروش تعهدی کنند و از مزایای کاهش قیمت سهام نیز بهره‌مند شوند. به‌طور کلی سازوکار فروش تعهدی دارای 3طرف است؛ کارگزاری، مالک دارایی که قرار است دارایی خود را برای فروش تعهدی در سامانه مشخص قرار دهد و فردی که به‌عنوان متقاضی یا اصطلاح جهانی short seller اقدام به فروش تعهدی می‌کند.
در مجموع چه اقداماتی برای مدیریت بازار انجام داده‌اید؟
در بورس تهران برنامه مفصلی با سهامداران عمده برای اینکه ضریب شناور آزاد شرکت‌ها را افزایش دهیم برگزار کردیم. سهام شناور آزاد موجب افزایش نقدشوندگی، عمق و کارایی بازار می‌شود. همچنین افزایش سهام شناور آزاد موجب کاهش امکان دستکاری قیمت، کاهش ریسک نقدشوندگی و دستیابی به قیمت عادلانه نزدیک به ارزش ذاتی می‌شود. مذاکرات زیادی را با شرکت‌هایی که شناورشان پایین بوده انجام دادیم برای اینکه بتوانیم بخش عرضه را تقویت کنیم تا حجم ورودی سهم‌شان به بازار بیشتر شود. در مورد بحث شناوری به‌عنوان بورس تهران استقبال می‌کنیم که بازارگردانی رونق داشته باشد. الان خیلی از نمادهای ما دارای بازگردانی هستند، اما در آینده نزدیک بعد از ابلاغ دستورالعمل بازارگردانی که تمامی فرایندهای بازارگردانی را معوق کرده بود از طرف شرکت بورس، سعی می‌کنیم تمرکز زیادی روی این حوزه داشته باشیم. چون فکر می‌کنیم بازارگردانی می‌تواند کمک زیادی به نقدشوندگی سهام کند. در مورد صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم اقدامات زیادی انجام شده. درمجموع سیاستگذاری بورس تهران این است که سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را ترویج کند و زیرساخت‌های مربوطه هم در حال ایجاد است.
در مدتی که با هجوم متقاضیان و صف‌های خرید و فروش مواجه بودیم ،برخی از نمادها به خارج از ساعات بازار انتقال پیدا کردند، چرا؟
این موضوع براساس تصمیم مدیریت فناوری بورس تهران بوده، به‌خاطر سفارش‌های بسیار زیادی که وارد این سامانه می‌شود و آن را گاه کُند یا با اختلال مواجه می‌کند. با بررسی‌های به‌عمل‌آمده نمادهایی که خیلی دچار اختلال می‌شوند به خارج از ساعات معاملات انتقال داده می‌شوند. اما اگرعرضه و تقاضا در آن نمادها روند معمولی و عادی به خود بگیرد به ساعات معاملاتی بازگردانده می‌شوند.
کاهش کارمزد معاملات بورس با چه هدفی اجرایی شد؟
پاسخ به این سؤال در حیطه کاری بورس اوراق بهادار تهران است. تقریبا 5/1درصد، کارمزد معاملاتی خرید و فروش است. افزایش یا کاهش این کارمزدها برعهده نهاد ناظر است. کاهش دامنه نوسان به کاهش کارمزد معاملات ارتباط زیادی ندارد. بازهم این بازار می‌تواند برای سرمایه‌گذاری، بازار جذابی باشد، ولی خواهش ما این است که همه نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه، ازجمله صنعت کارگزاری، نهادها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری، تلاش کنند که منافع بلندمدت این بازار فدای منافع کوتاه‌مدت نشود.
غیرحرفه‌ای‌ها تا چه حد بر نوسانات بورس تأثیر گذاشته‌اند؟
بیش از 85درصد معاملات مربوط به اشخاص حقیقی است که عمده این افراد تازه‌وارد و غیرمتخصص هستند. نوساناتی که در روند معاملات مشاهده می‌کنید که گاهی اوقات صف‌های خرید و فروش سنگین می‌شود به‌خاطر غیرحرفه‌ای‌هاست که فقط براساس عرضه و تقاضا اقدام به تصمیم‌گیری می‌کنند. این افراد عملا در بازار تلاطم ایجاد می‌کنند و حتی می‌توانند روند قیمتی سهم را تغییر دهند. آنچه برای سرمایه‌گذاری در بورس تهران بااهمیت است، درک تفاوت آن با سرمایه‌گذاری در بخش‌های دیگر مانند مسکن و طلا است. بازار سرمایه تخصصی است و کسی که می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند باید دانش و آگاهی کافی نسبت به شرکت‌ها و صنایع مختلف داشته باشد.
توصیه شما به این افراد برای جلوگیری از ضرر و زیان‌چیست؟
حتما به سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای و آنهایی که فرصت رصد لحظه‌ای وضعیت سرمایه خود در بورس را ندارند توصیه می‌کنیم هرگز به شکل مستقیم وارد بازار سرمایه نشوند. بیش از 100کارگزاری وجود دارد که غالب آنها دارای مجوز سبد گردانی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند. بهترین روش سرمایه‌گذاری برای تازه‌واردها این است که به‌صورت غیرمستقیم اقدام به سرمایه‌گذاری کنند، یعنی پول‌شان را در اختیار صندوق‌های سرمایه‌گذاری قرار دهند، زیرا در این صندوق‌ها متخصصان و افراد واجد شرایط حضور دارند و درنتیجه بدون اینکه نیاز به دانش تخصصی داشته باشند، می‌توانند در بورس سرمایه‌گذاری کنند. به کسانی هم که قصد دارند به‌صورت مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنند، توصیه می‌کنیم به افرادی که اعتماد دارند، مراجعه کنند و به هیچ عنوان تحت‌تأثیر اغوای فضای مجازی و کانال‌های تلگرامی قرار نگیرند، تا دچار ضرر و زیان نشوند.
آیا روند استقبال مردم از بازار تا پایان سال همچنان تداوم خواهد داشت؟
هدف بورس تهران این است که فضا را برای ورود سرمایه‌گذاران مهیا و شفاف کند که در این راستا نیز در حرکت است. ما در بورس تهران آمادگی کامل داریم تا پذیرای نظرات تمامی فعالان و پیشکسوتان بازار باشیم و حرف‌ها و راهکارهایشان را بشنویم و اگر راهکار منطقی و جدیدی ارائه دادند به‌کار بندیم. اگر بحث عرضه‌های اولیه، سهام شناور و آزاد و حتی ورود سرمایه‌گذاران حقیقی و اجبار آنها به سمت خرید صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام مطرح شود پذیرای شنیدن راهکارهای موفقیت‌آمیز در این زمینه هستیم.
کاهش کارمزد و اعتباردهی
هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، کاهش ۲۰درصدی کارمزد معاملات بازار سرمایه را تصویب کرده است. منابع حاصل از این اقدام به صندوق تثبیت بازار سرمایه و صندوق سرمایه‌گذاری مشترک توسعه بازار سرمایه واریز خواهد شد. در همین رابطه محسن خدابخش، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «در راستای کاهش هزینه معاملاتی، ۲۰درصد از کارمزد کارگزاران، بورس، فرابورس و شرکت سپرده‌گذاری و مدیریت فناوری کاسته شده است».
بازار سرمایه به‌دنبال ایجاد روش‌های تامین مالی برای تشکیل شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی جدید است، همچنین قصد دارد برای تامین مالی بنگاه‌های فعلی تامین نقدینگی می‌کند. خدابخش به تصمیم بانک مرکزی مبنی بر تغییر نرخ سود بانکی اشاره می‌کند و می‌افزاید: «هرچند استفاده شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی از تسهیلات بانکی مسئله رایجی است، اما از سوی دیگر شرکت‌ها نیز می‌توانند تامین منابع مالی خودشان را از بازار سرمایه انجام دهند».
وی به اقدامات انجام‌شده از ابتدای امسال اشاره می‌کند و می‌افزاید: «با توجه به اقبالی که در بازار بوده، ضرایب معاملات اعتباری را کاهش داده و آن را به 15درصد رسانده‌ایم و تقریبا همه معاملات به‌صورت نقد در حال انجام است. پذیرش شرکت‌ها هم در راستای تسریع، به بورس و فرابورس تفویض شده است».
