ریه فرحزاد احیا می‌شود

محمود مولایی- خبر‌نگار

ریه‌های تنفسی شهر تهران با روددره و رودخانه‌ها جان می‌گیرد، آلودگی هوا را بنا به آلاینده‌های خودروها تا حدی کاهش می‌دهد، کیفیت محیط‌زیست در شهر را افزایش می‌دهد و به سلامت شهروندان کمک می‌کند.
8 روددره اصلی پایتخت این مسئولیت را به‌عهده دارند؛ گرچه تخریب، ساخت‌وساز در حریم رودخانه، ورود فاضلاب و حتی پساب‌های صنعتی به برخی روددر‌ه‌ها، رها کردن پسماند در بستر رودخانه‌ها و... طی دهه‌های اخیر آسیب‌های فراوانی به رودخانه‌ها زده است؛ به همین دلیل، سال‌هاست بحث احیا و ساماندهی رودخانه‌های پایتخت مطرح است.
احمد رهبر بصیر، مشاور فنی شرکت خاکریز آب در این رابطه به همشهری می‌گوید: «طرح احیا و ساماندهی رودخانه‌های شهر تهران با هدف ایمن‌سازی در مقابل سیلاب، بهبود شرایط زیست‌محیطی، ارتقای کمی و کیفی آب رودخانه‌ها، آگاه‌سازی و هوشیار‌سازی‌ اجتماعی و نوسازی بافت فرسوده در دستورکار معاونت فنی و عمرانی و سازمان مشاوره فنی و مهندسی شهر تهران بوده است. این طرح در قالب 4بسته جداگانه اجرا خواهد شد.»
این 4بسته به احیا و ساماندهی 8رودخانه می‌پردازد. به این ترتیب، مطالعه نخست روی رودخانه‌های حوزه آبریز شرق مانند دارآباد، گلاب‌دره، دربند و مقصودبیک صورت گرفته است.
 برای رودخانه درکه و فرحزاد مطالعات جداگانه‌ای انجام می‌شود و یک مشاور نیز برای رودخانه کن درنظر گرفته شده است.
همچنین یک مشاور هم برای رودخانه وردآورد تا در یک ‌پکیج کامل مطالعات توجیهی و مفهومی روی این رودخانه‌ها انجام ‌شود. بصیر ادامه می‌دهد: «با‌توجه به این مطالعات، هم‌اکنون شرایط رودخانه‌ها بزرگ‌ترین تهدید و معضلات موجود، مشکلات آن، هم از لحاظ ایمنی و هم از لحاظ شهرسازی و منابع آب شناسایی شده است. تمام رودخانه‌ها بازه‌بندی و اولویت‌بندی شدند و یک برنامه اقدامی برای رودخانه‌ها وجود دارد.»

خطر سیلاب
بهار سال گذشته هنگامی که سیلاب، برخی شهرها و استان‌های کشور مانند گیلان و فارس را غافلگیر و خسارات بسیاری وارد کرد، در شهر تهران نیز بارش‌های پی‌درپی و طغیان روددره‌ها آبگرفتگی‌هایی را در سطح شهر در پی داشت؛ به‌طوری که این وضعیت، برخی را به یاد سیل سال  66پایتخت انداخت. سیل دربند و گلابدره 31سال پیش علاوه بر وارد کردن خسارت به شهر، جان عده‌ای را هم گرفت. برای همین، سال پیش شهرداری تهران تلاش بسیاری انجام داد تا با ایمن‌سازی و تمهیدات لازم از سیل احتمالی جلوگیری کند؛ اقداماتی که همچنان ادامه دارد.
از سوی دیگر تا نیمه دوم بهار امسال نیز حجم بارندگی‌ها در شهر تهران بالا بوده و این موضوع حالِ رودخانه‌ها را تا حدودی بهتر کرده است؛ درحالی‌که بهتر شدن حالِ رودخانه‌ها با آسیب‌های فراوانی که طی سال‌ها به‌خود دیده است، به سال‌ها زمان نیاز دارد. به همین منظور گام‌های عملیاتی برای ساماندهی و احیای آنها آغاز شده است.
 احمد رهبربصیر در این رابطه می‌گوید: «مشخص است که هرکدام از رودخانه‌ها در هر بازه زمانی چه وضعیتی دارند و باید چه کاری انجام داد تا گام‌به‌گام حالِ رودخانه بهتر شود. دنبال این هستیم که حالِ رودخانه‌ها مرحله به مرحله بهتر شود و مردم این رودخانه‌ها را بشناسند و بتوانند به ساحل‌شان بیایند و دسترسی به آب تمیز داشته باشند.»

 تمیز نگهداشتن آب رودخانه‌ها
هدف اصلی شهرداری این است که برای تمیز نگهداشتن آب رودخانه‌ها در مرحله نخست از ورود فاضلاب و پساب‌های صنعتی به جریان آب جلوگیری کند. پساب‌های صنعتی و آلوده بیشتر در رودخانه کن جریان دارد ولی در بقیه، ورود فاضلاب به رودخانه‌ مشکلات فراوانی را ایجاد کرده است. آلودگی آبِ رودخانه سبب شده تا شهروندان در معرض آسیب قرار بگیرند و به‌نظر می‌رسد جلوگیری از ورود فاضلاب به سادگی اتفاق نیفتد. زیرا وجود معارضان می‌تواند اجرایی کردن این هدف را به تأخیر بیندازد. با این حال، مشاور فنی خاکریز آب خوش‌بین به‌نظر می‌رسد و تأکید می‌کند: «در نخستین گام دنبال این هستیم که ورود فاضلاب و ورود پساب‌های صنعتی و آلوده را از رودخانه‌ها حذف کنیم. به‌طوری که مواد زائد و زباله‌ها از رودخانه‌ها حذف شده و امکان دسترسی مردم به رودخانه‌ها ایجاد شود.»

ظرفیت بالای روددره‌ها
روددره‌های شهر تهران به قدری ظرفیت بالایی دارند که گاهی برای احیا و ساماندهی از این روددره‌ها ایده‌های مختلفی مطرح می‌شود. به‌طور نمونه سیدآرش حسینی‌میلانی، عضو شورای شهر تهران ایده ساخت اکوپارک در روددره فرحزاد را مطرح کرده است. در این میان میلانی از بحث درباره اختصاص بودجه به روددره‌ فرحزاد در سال‌99 نیز خبر داده است؛ روددره‌ای که یک تفریحگاه مناسب برای شهروندان نیز به‌حساب می‌آید.  این عضو کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران همچنین تأکید می‌کند: فعالیت‌های عمرانی در محدوده روددره فرحزاد باید متوقف شود. اینطور که به‌نظر می‌رسد او نگران بتن‌ریزی‌های زیاد در دره فرحزاد و دچار‌شدن این محدوده به سرنوشت دره‌های ولنجک و بوستان نهج‌البلاغه است؛ چرا‌که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، ایجاد قطعه‌های بتنی و دست بردن در طبیعت روددره‌ها، یعنی به هم ریختن اکوسیستم آنها و تخریب ریه‌های شهر.
احمد مسجدجامعی، دیگر عضو شورای شهر تهران نیز اعتقاد دارد تخریب روددره فرحزاد به منابع تأمین آب زیرزمینی 2 منطقه از تهران آسیب می‌زند. به گفته او ساختمان‌های بلندمرتبه که در اطراف دره ساخته شده به سرازیر شدن زباله‌ها و نخاله‌ها به داخل دره انجامیده است. مسجدجامعی با اشاره به اینکه روددره فرحزاد از پوشش گیاهی خاصی برخوردار است و گیاهان معروفی همچون اسپند، توت و درختچه سماق آن بسیار معروفند، این سؤال را پرسید که: « گفته می‌شود تغییر در روددره فرحزاد به‌دلیل گردآمدن معتادان اجتناب‌ناپذیر شده، اما مگر تخریب روددره اعتیاد را از بین می‌‌برد؟»
طبق ماده‌60 برنامه سوم توسعه شهری تهران نیز شهرداری باید از میراث طبیعی و روددره‌ها حفاظت کرده و برای احیا و ثبت آنها اقدام کند. حالا زیرمجموعه معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران با توجه به اولویت‌بندی‌ها اقداماتی انجام داد.
بصیر درباره برخی از اقداماتی که در مورد روددره‌ها صورت گرفته، می‌گوید: «درخصوص اقدامات اجرایی یک تکه پایلوت در منطقه 5 و در رودخانه فرحزاد انجام شد. بحث ساماندهی و ایمن‌سازی رودخانه کن در منطقه 18که امسال در دستور کار شرکت خاکریز آب قرار دارد، کارهایی در حال انجام است.»‌ او ادامه می‌دهد: «در بقیه روددره‌ها با رویکرد ساماندهی و احیا کاری انجام نشده است. اگر کاری هم انجام شده بود، در حد رفع خطر یا اقداماتی بوده که از قبل رویکرد طرح احیا بوده است.»

دره فرحزاد از 1370تا 1400
کمی بیش از 30سال است که منطقه دره فرحزاد به‌عنوان یک منطقه بی‌دفاع شهری شناخته می‌شود؛ جایی که به بستر برخی از آسیب‌های اجتماعی ازجمله حضور معتادان تبدیل شده است. به همین دلیل، گاهی طرح‌های ضربتی برای افزایش امنیت این دره معروف تهران انجام شده و مدیریت شهری تصمیم دارد تا آنجا را بدون انجام عملیات عمرانی به یک‌اکوپارک تبدیل کند. طبق پیش‌بینی‌های انجام شده اقدامات هدف، تا پایان امسال به سرانجام می‌رسد.
  3کیلومتر طول روددره فرحزاد است.
  ۳۳۰۰ مترمربع از این دره در فاز نخست پاکسازی شده است.
  7دسترسی به دره احداث شده است.
  9ساختمان واقع در بستر رودخانه تخریب شدند.
  4هکتار از پهنه‌های ساحلی رودخانه حدفاصل تقاطع خیابان سیمون بولیوار تا پل خوشمرام ساماندهی می‌شود.
  2800متر از طول این آبراهه طبیعی در طرح اکوپارک احیا می‌شود.