افزایش 2.5 برابری قاچاق لوازم آرایشی

فرخنده رفائی_خبرنگار

یک سال از ممنوعیت واردات لوازم آرایشی و بهداشتی می‌گذرد؛ از روزی که به تصمیم دولت و با هدف صرفه‌جویی ارزی و رونق تولید داخلی، نه فقط‌واردات  لوازم آرایشی مشابه تولیدات داخل بلکه ثبت سفارش واردات بسیاری دیگر از محصولاتی که امکان و توان تولید نمونه مشابه آنها در داخل وجود نداشت هم ممنوع شد.

آنچه گذشت
 ادامه روند افزایش نرخ ارز که از نیمه دوم سال96 آغاز شده بود باعث شد وزارت صنعت، واردات یک‌هزار و 400قلم کالا را در ماه‌های ابتدایی سال97 ممنوع کند و در ادامه، این فهرست موارد بیشتری را در بر گرفت. در اردیبهشت‌ماه 98 براساس بخشنامه وزارت صنعت، واردات همه لوازم آرایشی و بهداشتی غیر از عطریات، با قرارگیری در گروه اولویت 4 ارزی، متوقف شد. به گفته فعالان صنفی، بخش عمده‌ای از اقلام ممنوع‌الورود، یا تولید داخلی ندارند و یا میزان تولید داخل پاسخگوی نیاز بازار نیست.

مذاکره‌ای که شکست خورد
حمید مقیمی، رئیس هیأت مدیره انجمن واردکنندگان و تولیدکنندگان محصولات آرایشی و بهداشتی و عطریات، در گفت‌و‌گو با همشهری می‌گوید: با وجود اعمال تعرفه واردات 36درصدی برای لوازم آرایشی و 26درصدی برای لوازم بهداشتی، به‌دلیل اینکه درصدی از این تعرفه به سازمان بهزیستی اختصاص می‌یافت مشکلی با این تعرفه‌های بالا نداشتیم؛ البته تمام سعی واردکنندگان این بود که در کنار واردات خود به تکنولوژی تولید دست یابند تا نیاز به واردات کاهش یابد. اما از 30اردیبهشت سال98 واردات محصولات آرایشی و بهداشتی جز عطریات، به‌طور کلی ممنوع شد و با وجود مذاکرات و اصرار ما حتی محصولاتی که تولید داخلی نداشتند هم از این ممنوعیت مستثنا نشدند.

ممنوعیت واردات، منطقی نبود
به گفته فعالان صنفی، حجم تولیدات داخلی در 2حوزه آرایشی و بهداشتی و کرم‌های خاص از 40درصد نیاز بازار بیشتر نیست و بازار ایران در این زمینه 60درصد به واردات متکی است. قطع یکباره واردات این محصولات باعث شد که با توجه به تقاضای بالای بازار، به استناد آمار ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، حجم واردات قاچاق بیش از 2.5 برابر شود. پیامد دیگر ممنوعیت واردات رسمی که در پی افزایش چشمگیر قاچاق دامنگیر کشور شد، گسترش عرضه اقلام بی‌کیفیت و تقلبی در بازار بود که سلامت شهروندان را مورد تهدید قرار داد.
مقیمی می‌گوید: بعد از اینکه کالاهای بهداشتی و آرایشی در زمره ممنوعه‌ها قرار گرفتند بارها از مسئولان وزارت صنعت درخواست کردیم که برای آن دسته از محصولاتی که تولید داخلی ندارند مجوز واردات صادر شود. این توافق قبلا انجام شده بود و قرار بود واردکنندگان و تولیدکنندگان ما در یک روند 
دو، سه ساله تحت لیسانس کشورهای صاحب تکنولوژی، تولید محصولات آرایشی و بهداشتی تولیدات خود را انجام دهند تا بعد از این مدت در کشور ظرفیت و توان تولید محصولات تخصصی ایجاد شود. بر همین اساس توافقنامه‌هایی بین تولیدکنندگان داخلی و شرکت‌های مطرح بین‌المللی امضا و همکاری آغاز شد، اما ممنوعیت یکباره واردات این روند را نیز متوقف کرد.

پیامدهای ممنوعیت واردات
مقیمی ممنوعیت واردات اینگونه محصولات را با توجه به نیاز بازار تصمیمی غیرکارشناسی می‌داند و معتقد است که از جنبه‌های مختلفی به این تصمیم وزارت صنعت و معدن نقد وارد است. فارغ از تأثیر منفی افزایش 2.5برابری قاچاق محصولات آرایشی و بهداشتی بر اقتصاد ایران، به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین و بدترین پیامد این تصمیم به خطر افتادن سلامت شهروندان باشد. پر شدن بازار از محصولات تقلبی که به‌دلیل نگذشتن از صافی‌های نظارتی، با هر کیفیتی وارد می‌شوند مخاطرات بهداشتی و سلامتی ازجمله مشکلات پوستی و چشمی برای استفاده‌کنندگان این محصولات ایجاد می‌کنند. از سوی دیگر، قطع ارتباط تولیدکنندگان داخلی با شرکت‌های خارجی به بیکاری تعداد زیادی از شاغلان این بخش منجر شده؛ بخشی که می‌تواند به‌ویژه در بخش خدمات، بسیار اشتغال‌زا باشد. به گفته مقیمی 20هزار نفر به‌طور مستقیم و 40هزار نفر به‌صورت غیرمستقیم در حوزه واردات و تولید لوازم و محصولات آرایشی و بهداشتی فعالیت می‌کردند که با قطع واردات از اوایل سال98 ،عملا 12هزار نفر از نیروهای شاغل مستقیم در شرکت‌ها تعدیل شدند و ادامه ممنوعیت واردات می‌تواند نیروهای باقیمانده را نیز از کار بیکار کند.

چه محصولاتی را باید وارد کنیم
ایران در زمینه شوینده‌ها و پاک‌کننده‌هایی چون صابون و شامپو، پودرهای لباسشویی و مایع ظرفشویی دارای مزیت تولید است. شرکت‌های مختلف تولیدکننده این محصولات سال‌هاست در رقابت با یکدیگر برای در دست گرفتن بازار داخلی تبلیغات گسترده‌ای داشته و کالاهایی با کیفیت تولید کرده‌اند، تا جایی که حتی در این محصولات صادرات نیز به کشورهای همسایه انجام می‌شود، اما شرایط درباره محصولات آرایشی متفاوت است. به گفته رئیس انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان کالاهای آرایشی، بهداشتی و عطریات، ایران در زمینه محصولات آرایشی رنگی مثل انواع رژلب‌ها، سایه‌های رنگی، پنکیک، انواع کرم پودر، ریمل و همچنین انواع کرم‌های تخصصی، مثل ضد‌چروک و آبرسان متکی به واردات است. مقیمی می‌گوید: در ایران تولیدکنندگان ما فقط قادر به تولید
10 تا 12رنگ رژلب هستند درحالی‌که صدها رنگ با بهترین کیفیت در کمپانی‌های تخصصی تولیدکننده این محصولات ساخته می‌شود. او می‌افزاید: باید بپذیریم که تکنولوژی تولید این محصولات در اختیار چند کشور و شرکت مطرح دنیاست و آنها سال‌ها در این زمینه از ما جلوتر هستند و بدون همکاری و ارتباط با این شرکت‌ها پیشرفتی در این زمینه نخواهیم داشت.

ایرانی‌ها چقدر لوازم آرایشی مصرف می‌کنند
ایران سال‌هاست که در زمینه مصرف لوازم آرایشی جزو پرمصرف‌ها و فراتر از آن جزو رکوددارها  بعد از عربستان، ایران دومین واردکننده محصولات آرایشی و بهداشتی در خاورمیانه است. حوزه لوازم آرایشی یکی از بحث‌برانگیزترین حوزه‌ها در ایران است. طبق بررسی‌های یک گروه تجاری هلندی درباره صادرات و واردات لوازم آرایشی در سال۲۰۱۷، حجم کل واردات لوازم آرایشی خاورمیانه7.2میلیارد دلار و حجم واردات ایران ۱/۲میلیارد دلار بوده است. براساس آمار یک مؤسسه تحقیقاتی که البته 5سال پیش ارائه شد، زنان ایرانی ۳۰درصد درآمد ماهانه خود را صرف خرید لوازم آرایشی، بهداشتی و مراقبت از پوست می‌کنند. این آمار در آلمان1.5درصد، در فرانسه و انگلیس1.7درصد و در ایتالیا ۸درصد را به‌خود اختصاص می‌دهد. آمارهای جهانی، ایران را همچنین هفتمین بازار بزرگ مصرف‌کننده لوازم آرایشی و محصولات مراقبت از پوست جهان معرفی می‌کنند که هر ساله رشد ۶‌درصدی را تجربه می‌کند. 

مصرف 4میلیارد دلاری صحت ندارد
به گفته رئیس انجمن واردکنندگان لوازم آرایشی و بهداشتی، گردش مالی بازار لوازم آرایشی در ایران اعم از وارداتی و تولید داخل سالانه بین 2 تا 2.5میلیارد دلار است که نیمی از این مبلغ تولید داخل است. مقیمی در واکنش به اعلام رقم 4میلیارد دلاری مصرف لوازم آرایشی که هفته گذشته یکی از اعضای هیأت مدیره این انجمن گفته بود، چنین رقمی را نادرست و غیرمنطقی می‌داند و می‌گوید: من به‌عنوان رئیس انجمن، چنین رقمی را تأیید نمی‌کنم. گردش مالی بازار ایران در زمینه محصولات آرایشی، بهداشتی 60هزار میلیارد تومان است که این رقم واردات و تولید داخل حتی در زمینه محصولات شوینده را شامل می‌شود و تنها مختص به لوازم آرایشی نیست. بخش عظیمی از محصولات بازار آرایشی از طریق قاچاق تامین می‌شود، این محصولات چه سهمی از گردش مالی را در اختیار دارند؟ مقیمی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: عمده کالاهایی که به شکل قاچاق وارد می‌شوند تقلبی یا تاریخ مصرف گذشته هستند و به لحاظ سودآوری بالا برای قاچاقچیان وارد می‌شوند، به همین دلیل بعضا به شکل کیلویی خریداری می‌شوند و ارزش مالی چندانی ندارند.

ماجرای برند مشترک چیست؟
هفته گذشته یکی از اعضای هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان و فروشندگان محصولات آرایشی و بهداشتی از تهیه مقدمات ایجاد برند مشترکی گفت که قرار است با همکاری تولیدکنندگان داخلی اجرا شود. احمدزاده گفته بود با توجه به اینکه ممکن است کسی توان مالی میلیاردی برای ایجاد یک برند نداشته باشد تصمیم گرفته شد تا از پتانسیل مشترک استفاده شود، به همین دلیل عده‌ای از واردکنندگان محصولات آرایشی و بهداشتی با هدف تولید کالای صادرات‌محور و با استفاده از ظرفیت خالی کارخانه‌هایی که تاکنون تشکیل شده‌اند، یک برند مشترک ایجاد کرده‌اند که درصورت رفع موانع تولید، می‌تواند ظرف مدت 6‌ماه نیاز خاورمیانه به محصولات آرایشی را برطرف کند. اما رئیس هیأت مدیره انجمن از ایجاد چنین برند مشترکی ابراز بی‌اطلاعی می‌کند. مقیمی می‌گوید: برند مشترک بی‌معنی است. هر برند تحت لیسانس و با شرایط خاص خود فعالیت می‌کند و همکاری مشترک بین چند برند مفهومی ندارد. قرار بر این بود که تولیدکنندگان داخلی به‌عنوان نمایندگان رسمی کمپانی‌های بزرگ دنیا در ایران به تولید بپردازند، همان کاری که سال‌هاست در ترکیه در حال انجام است؛ محصولات آرایشی و بهداشتی شرکت‌های مطرح دنیا در این کشور تولید می‌شود و ضمن تامین بازار داخلی خود با بهترین محصولات، به سایر کشورها نیز صادرات انجام می‌دهند. ترکیه سالی 2 تا 3میلیارد دلار از صادرات این محصولات درآمد کسب می‌کند.

نبض بازار
رئیس انجمن واردکنندگان لوازم آرایشی و بهداشتی: گردش مالی بازار لوازم آرایشی در ایران سالانه بین 2 تا 2.5 میلیارد دلار است که نیمی از این مبلغ مربوط به تولیدات داخلی است. رقم 4میلیارد دلاری مصرف لوازم آرایشی در ایران صحت ندارد