قِران با تومان آمد

رضا کربلائی _ روزنامه‌نگار

نمایندگان در فاصله 20روز مانده به پایان عمر دوره فعلی مجلس سرانجام پرونده حذف صفرهای اضافی از پول ملی را بستند و به شورای نگهبان فرستادند. اگر این شورا مصوبه مجلس را تأیید کند ایرانی‌ها پس از 91سال با ریال خداحافظی می‌کنند و با تومانی که سال‌های سال است آشنا هستند و با آن معامله می‌کنند، ادامه می‌دهند و قران هم دوباره احیا  می‌شود.

به گزارش همشهری اتفاقی که دیروز در مجلس رخ داد و تقدیر رئیس‌کل بانک مرکزی را به‌دلیل رأی قاطع مجلس به همراه داشت، حکم به پایان عملی عمر ریال در 3 سال آینده خواهد داد. ریالی که نخستین بار در سال 1308وارد چرخ پولی و تجاری ایرانیان شد و جای دینار را گرفت حالا کم ارزش‌تر از آن است که بتوان با آن هیچ کالایی را خرید و وقتی کالایی بدون ارزش باشد، جایی در جامعه ندارد؛ بدون ریال، سلام تومان جدید! تومانی که به‌تدریج تا 3سال آینده رونمایی می‌شود، تومان فعلی نیست، تومان حالا که هیچ کالایی را نمی‌توان با آن خرید، 10ریال ارزش دارد و تومان آینده به قیمت امروز 10هزار ریال می‌ارزد. خیلی لازم نیست حساب و کتاب کنید، اسکناس هزار تومانی فعلی را یک تومان جدید فرض کنید. تمام! اما این پایان ماجرای وداع همیشگی با ریال و همزیستی ایرانیان با تومان نخواهد بود. اگر مصوبه دیروز مجلس به تأیید شورای نگهبان برسد و قانون شود، پس از 3‌ماه دولت باید آیین‌نامه ارسال شده از سوی بانک مرکزی را تأیید کند تا کار اجرایی آغاز شود، اسکناس‌های جدید منتشر، سکه‌های جدید ضرب، سیستم بانکی و مردم هم برای حرکت در دوره‌گذار آماده خواهند شد تا 3سال دیگر. آن زمان با دیدن فیلم‌ها و سریال‌هایی که در آن بازیگران از ریال سخن بگویند، یک حس نوستالژیک به ایرانی‌ها دست خواهد داد و کم کم احساس می‌کنند که از گذشته‌های دور به سمت آینده پرتاب شده‌اند، نظیر حسی شبیه به دینار در سریال‌های تاریخی!

پذیرش رسمی تومان
سال‌هاست بودجه دولت و حساب و کتاب‌های شرکت‌های دولتی و بانک‌ها و بازار سهام به ریال نوشته می‌شود اما به تومان خوانده می‌شود اما حالا با تصمیم مجلس قرار است همان تومان نوشته و همان تومان خوانده شود، با این تفاوت که ارزش تومان جدید با تومان فعلی فرق دارد. نمایندگان دیروز با رأی به کلیات و جزئیات لایحه یک فوریتی اصلاح ماده یک قانون پولی و بانکی مصوب 1351موافقت کردند تا واحد پول ایران تومان باشد وهر تومان برابر ۱۰ هزار ریال جاری و معادل 100 قران ارزشگذاری شود. البته برابری پول‌های خارجی نسبت به تومان و نرخ خرید و فروش ارز توسط بانک مرکزی و در چارچوب نظام ارزی حاکم و با رعایت ذخایر ارزی و تعهدات کشور در مقابل صندوق بین‌المللی پول محاسبه و تعیین می‌شود و حداکثر به‌مدت 3 سال هم دوره گردش موازی و اعتبار همزمان تومان و قران به‌عنوان دوره‌گذار ادامه می‌یابد تا اسکناس‌ها و سکه‌های فعلی جای خود را به اسکناس‌ها و سکه‌های جدید بدهند. به این ترتیب تاریخ اقتصاد ایران در 3 سال آینده شاهد اسکناس‌هایی خواهد بود که امضای هیچ کدام از وزرای اقتصادی و روسای کل بانک مرکزی پس از انقلاب در آن دیده نخواهد شد. تیم‌های کارشناسی و عملیاتی به‌تدریج در بانک مرکزی کار سخت و پیچیده توأم با حساسیت بالا را از حالا زیرنظر عبدالناصر همتی آغاز می‌کنند چرا که آنها وظیفه دارند تا 2سال آینده ترتیبات خداحافظی همیشگی با ریال و استقبال از تومان و قران را آماده سازند. به‌ویژه اینکه رئیس‌کل بانک مرکزی دیروز در مجلس قول داده تلاش کند تا دوره انتقال در اسرع وقت انجام شود.

چالش تورم و پول جدید
یکی از جدی‌ترین انتقادها و چالش‌ها به حذف 4صفر از واحد ملی ایران همواره بر بازگشت صفرهای بی‌ارزش در نتیجه نرخ تورم بالاست. اما به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی کاهش کارایی پول ملی نتیجه نرخ تورمی است که در نیم قرن گذشته به اقتصاد ایران تحمیل شده است. به گزارش همشهری، حذف صفرهای اضافی ممکن است حساسیت‌ها نسبت به تغییرات قیمتی کالاها و خدمات یعنی نرخ تورم را در آینده افزایش دهد و دولت‌های تورم زا را با چالش ناکارآمدی و فقدان محبوبیت سیاسی مواجه سازد. منتقدان هم با تومان مخالف هستند و هم ریال و آن را کلماتی فارسی نمی‌دانند، رئیس‌کل بانک مرکزی اما دلیل انتخاب تومان به‌عنوان جانشین ریال را هماهنگی با عرف جامعه و رایج بودن استفاده از تومان می‌داند. او دیروز خطاب به نمایندگان مجلس گفت: کاهش کارایی پول ملی در نتیجه تورم مزمن و انباشته 5 دهه اخیر اتفاق افتاده و باعث شده پول ملی که به‌عنوان ریال و پیش از آن دینار نامیده می‌شد در جامعه کاربرد نداشته باشد و البته دینار مدت‌هاست که وجود خارجی ندارد و عرف اصلی در جامعه تومان است. ما هم می‌خواهیم با عرف جامعه هماهنگ باشیم.  همتی آماری هم از هزینه بالای چاپ و امحای اسکنال داد و افزود: 8میلیارد اسکناس داریم که 5میلیارد آن زیر 2000تومان است و هم‌اکنون مسکوکات ما از رده خارج می‌شوند و سالانه یک میلیارد اسکناس امحا می‌شود که هرسال 400میلیارد تومان هزینه دارد. وی خاطرنشان کرد: پول ما با یورو رقم وحشتناکی اختلاف دارد و معادل 0.000006است و همچنین سرانه اسکناس در کشور ما 102است که بالاترین بین کشورهاست و در مقابل سرانه مسکوکات در کشور 26است درحالی‌که در کشورهای اروپایی این رقم 200تا 300 است.

اثر روانی یا واقعی بر ارزش سهام مردم
یکی از چالش‌ها و شاید دغدغه بسیاری این روزها اثر حذف 4صفر بر ارزش دارایی‌های آنها در بورس باشد مثلا اینکه با حذف 4صفر، ارزش سهامی که الان 400تومان است، چه خواهد شد؟ مصطفی امید قائمی، از فعالان بازار سرمایه می‌گوید: هرچند وقوع این اتفاق از نظر بنیادی تأثیری بر بازار سرمایه ندارد، اما ممکن است از نظر روانی تأثیراتی را هم بر صورت‌های مالی شرکت‌ها و هم بر رویه دادوستد بگذارد. وی توضیح می‌دهد: به‌عنوان مثال شرکتی که سهم آن در بازار سرمایه ۴ هزار تومان است، روی آن یک ریال یک ریال رقابت نمی‌شود. مثلا رقابت آن ۲۰ تومان ۲۰ تومان است. یا سهمی که ۱۰۰ تومان است می‌تواند رقابت آن در بازه ریال به ریال باشد. به این ترتیب سهم‌های گران قیمت و ارزان قیمت با روش‌های متفاوتی خرید و فروش می‌شوند و رقابت همه در بازه یکسان نیست. به گفته وی، با حذف ۴ صفر پول ملی، دیگر نمی‌توان روی سهم‌ها به شکل فعلی رقابت کرد و حداکثر آن یک صدم است. البته باید دید تا چند رقم اعشار می‌توان قیمت را تعریف کرد که به‌نظر من حداکثر تا ۲ رقم خواهد بود، هرچند حذف صفر از پول ملی تا حدی می‌تواند به رونق بازار سرمایه بینجامد، اما این رونق تنها بر اثر جو روانی است. به این دلیل که هیچ تأثیر بنیادی بر سهام و دادوستد بورس ندارد. 
سعید اسلامی بیگدلی، دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران با بی‌تأثیر بودن حذف 4صفر از پول ملی بر بازار سرمایه گفت: باید در انتظار تصمیمات آتی دولت در راستای چنین تصمیمی باشیم. او با اشاره به اینکه حذف صفر، به رند شدن اعداد در معاملات بازار سهام کمک شایانی خواهد داشت، گفت: چنین تصمیمی در مجموع عواقب منفی به‌دنبال ندارد. 
علی صحرایی، مدیرعامل بورس تهران با بیان اینکه تأثیر حذف 4 صفر از پول ملی در بازار سرمایه مثبت ارزیابی می‌شود، افزود: هر چه قیمت سهام از دید سهامدار کمتر باشد ریسک کمتری را در ذهن خود محاسبه می‌کند و به لحاظ ذهنی از آمادگی لازم برای سرمایه‌گذاری برخوردار می‌شود. به گفته این مقام ارشد در بورس تهران حذف صفر از پول ملی به تنهایی نمی‌تواند تأثیر چندانی را در اقتصاد کشور داشته باشد، اما اگر برنامه‌های دیگری در کنار حذف صفر از پول ملی در دستور کار قرار گیرد می‌توان نسبت به آثار مثبت آن در کشور امیدوار بود.