طرح ۴ماده‌ای برای مقابله با اقدامات آمریکا

اسماعیل سلطنت‌پور _ خبر‌نگار

عضو اسبق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با اشاره به طرح آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران که براساس برجام و قطعنامه 2231شورای امنیت قرار است آبان‌ماه امسال برچیده شوند بر این باور است که ایران یا نباید دم از عکس‌العمل‌های شدید بزند یا باید به آنچه می‌گوید عمل کند؛ سیدحسین موسویان در عین حال پیشنهاد داده درصورت تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، طرحی 4مرحله‌ای توسط ایران اجرا شود که گام نهایی آن گفت‌وگو با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا خواهد بود. مشروح مصاحبه استاد دانشگاه پرینستون آمریکا و سخنگوی اسبق تیم هسته‌ای ایران با خبرنگار همشهری را در ادامه می‌خوانید:

آقای موسویان اطلاع دارید که آمریکا ادعایی مبنی بر بازگشت و حضور در برجام برای اسنپ‌بک و خنثی کردن لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در دست دارد، ارزیابی شما از این طرح چیست؟
آمریکا قصد بازگشت به برجام ندارد بلکه می‌خواهد قبل از پایان دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، ته‌مانده امتیازات ایران از برجام را هم از بین ببرد. در دوران ترامپ، هدف اول محور اسرائیل-آمریکا‌-عربستان، نابودی برجام بود. آن هم به چند دلیل که 3مورد مهم آن از این قرار است: نخست اینکه برجام، به برنامه غنی‌سازی‌ و آب سنگین ایران مشروعیت و مقبولیت بین‌المللی داد. این موضوع «برتری توان هسته‌ای اسرائیل» در خاورمیانه را به چالش می‌کشد زیرا توان غنی‌سازی‌ و آب سنگین؛ امکان ساخت بمب هسته‌ای را در اختیار ایران قرار می‌دهد، از سوی دیگر روابط اقتصادی -صنعتی- بانکی و سرمایه‌گذاری خارجی در ایران و به تبع آن روابط سیاسی و بین‌المللی با ایران از طریق برجام عادی می‌شود، و موضوع سوم این است که رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران در پاییز امسال است که نه‌تنها توان نظامی و دفاعی ایران را افزایش می‌دهد بلکه این امکان را به ایران می‌دهد که به باشگاه صادرکنندگان تسلیحاتی جهان بپیوندد. می‌توان گفت که از 3مورد ذکر شده، مثلث ترامپ -نتانیاهو- بن‌سلمان در مورد بند دوم یعنی نابودی امتیازات اقتصادی برجامی ایران، موفق شده‌اند و اکنون روی محور اول و سوم یعنی از بین بردن مشروعیت حقوقی- بین‌المللی غنی‌سازی‌ و آب سنگین و نیز تمدید تحریم تسلیحاتی ایران؛ متمرکز شده‌اند.
آمریکایی‌ها از سویی مدعی‌اند که اساسا از برجام خارج نشده‌اند و صرفا مشارکت خود را متوقف کرده‌اند این استدلال چقدر منطقی است؟
استدلال آمریکا که در محافل بین‌المللی خریداری ندارد و مورد تمسخر قرار گرفته است چون از یک طرف از برجام خارج شده و از طرف دیگر می‌خواهد از مزیت عضویت در برجام استفاده کند. منتهی آمریکایی‌ها اصولا اهداف خود را با زور و قلدری در صحنه سیاسی بین‌المللی به پیش می‌برند و نه به استناد مقررات بین‌الملل. نمونه آن هم حمایت از تصمیم اسرائیل در مورد بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل و ضمیمه کردن بخشی از خاک سوریه یعنی جولان به خاک اسرائیل است. درحالی‌که هردو این مغایر تمام قطعنامه‌های ذیربط سازمان ملل است.
ایران قبلا اعلام می‌کرد آمریکا می‌تواند به برجام برگردد، به‌نظر شما این پاس گلی به تیم ترامپ نبود که بعد از خبط خروج از برجام با ادعای بازگشت به آن سودای مکانیسم اسنپ بک را در ذهن بپرورانند؟
سیاست ایران هنوز هم همین است اما من بعید می‌دانم که آمریکا در دوره ترامپ به برجام برگردد که علل کلیدی آن را هم توضیح دادم. منتهی چون ایران طی چند مرحله، تعهدات برجامی خود را کاهش داده، آمریکا سعی خواهد کرد سایر اعضای شورای امنیت را به نقض برجام توسط ایران قانع کند.
آبان‌ماه موعد لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران است، به‌نظر شما این اتفاق خواهد افتاد؟
به‌نظر می‌رسد که دولت ترامپ یک طرح مرحله‌ای برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران دارد: مرحله اول: ارائه قطعنامه‌ای برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران به‌مدت نامحدود است. مرحله دوم: درصورت استنکاف سایر قدرت‌های جهانی، تعدیل پیش‌نویس قطعنامه به تمدید زماندار تحریم تسلیحاتی ایران مثلا به‌مدت 10سال است. در این سناریو ممکن است اروپا همراهی کند و روسیه و چین همراهی نکنند. مرحله سوم: درصورت مخالفت سایر قدرت‌های جهانی، استفاده از مکانیزم ماشه برای بازگرداندن همه تحریم‌های ماقبل برجام است. در این صورت، آمریکا صرفا نیازمند تأیید رئیس وقت شورای امنیت است که در این‌ ماه کشور استونی است و کاملا هم در اختیار آمریکاست. در ماه‌های بعد تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، ریاست نوبه‌ای شورای امنیت به‌عهده فرانسه، آلمان، اندونزی، نیجریه و روسیه خواهد بود که تنها کشور خیلی ضعیف، نیجریه است. ریاست نیجریه در ماه سپتامبر است؛ یعنی حدود 2ماه قبل از انتخابات آمریکا. نهایتا اینکه چالش آمریکا این خواهد بود که چون از برجام خارج شده، نمی‌تواند به برجام استناد کند. درعین حال آمریکا به‌عنوان یک عضو دائم شورای امنیت می‌تواند، هر قطعنامه‌ای پیشنهاد کند.
به‌نظر شما درصورت تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، واکنش چه باید باشد؟ چون تنها دستاورد ایران پس از خروج آمریکا و بازگشت تحریم‌ها امید به لغو مرحله‌ای تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی بود.
زمانی که ترامپ تهدید کرد که از برجام خارج می‌شود، ایران هم اعلام کرد که درصورت خروج آمریکا از برجام، از برجام خارج خواهد شد. خب ترامپ تهدید خود را عملی کرد و از برجام خارج شد و ایران به تهدید خود عمل نکرد و تا یکسال بعد از خروج آمریکا، برجام را کامل اجرا کرد و بعد هم بخشی از تعهدات خود را کاهش داد اما خارج نشد. اکنون حدود یکسال است که ایران رسما اعلام کرده که اگر پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت برود، از برجام و معاهده ان‌.پی‌.تی خارج خواهد شد. حالا باید دید که آیا ایران به این تهدید خود عمل خواهد کرد یا نه. به‌نظر من تهدید توخالی، یک اشتباه است. یا ایران نباید تهدیدی را رسما اعلام کند و یا اینکه اگر اعلام کرد، باید به آن عمل کند. اما من از ابتدای روی کار آمدن ترامپ و تهدیدات کاخ سفید در مورد پاره‌کردن برجام، نظرم این بود که اگر آمریکا از برجام خارج شد و حق ایران درچارچوب معاهده ان.پی.تی را منکر شد، ایران باید 4اقدام همزمان انجام دهد: اول اینکه در پاسخ به خروج آمریکا از برجام و درصورت ناتوانی 5قدرت باقیمانده عضو برجام درتامین مزایای اقتصادی برجامی کشور؛ باید از برجام خارج شود، همچنین درصورت انکار حقوق مشروع و قانونی هسته‌ای ایران در چارچوب معاهده ان.پی.تی، توسط آمریکا ایران باید اجرای معاهده ان.پی.تی را تعلیق کند. موضوع بعدی اجازه دسترسی به آژانس بود که تهران اعلام کند که طبق فتوای مقام معظم رهبری، به آژانس اجازه بازرسی درحد اطمینان از عدم‌انحراف به‌سمت ساخت سلاح هسته‌ای را خواهد داد. یعنی دسترسی داوطلبانه به آژانس. مگر اینکه ایران بخواهد هم از معاهده ان.پی.تی و هم از فتوای مقام معظم رهبری خارج شود. به‌هرحال ما 2موضوع داریم یکی معاهده ان.پی.تی و دیگری فتوای مقام معظم رهبری در مورد منع ساخت و نگهداری و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای و کشتار جمعی است، و پس از این اقدامات نوبت به گفت‌وگو با ترامپ می‌رسد یعنی همزمان با اعلام خروج از برجام و تعلیق معاهده ان.پی.تی و ادامه دسترسی آژانس، برای گفت‌وگو با ترامپ در مورد یک توافق هسته‌ای اعلام آمادگی کند. به‌نظرم بعد از خروج ترامپ از برجام و تسلیم شدن سایر قدرت‌های جهانی در مقابل تحریم‌های یکجانبه فرامرزی آمریکا؛ ایران دچار یک اشتباه شد زیرا نباید می‌پذیرفت که از یکطرف به تعهدات برجامی و معاهده ان.پی.تی عمل کند و ازطرف دیگر، نه‌تنها از مزایای آن استفاده نکند بلکه مورد تحریم و فشار بیشتر قرار گیرد. هرچند دیر شده، اما اکنون هم اعتقادم این است که اگر آمریکا موفق به تمدید تحریم تسلیحاتی ایران یعنی نابودی کامل برجام شد یا پرونده مجدد به شورای امنیت رفت و تحریم‌های گذشته برگشت؛ ایران باید طرح 4ماده‌ای فوق را اجرا کند.
به‌نظر شما اگر قطعنامه‌ای برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت مطرح شود، روسیه یا چین وتو خواهند کرد؟
احتمال وتو قطعنامه‌ای برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت توسط روسیه و چین بیشتر از احتمال پذیرش است. اما اگر آمریکا به روسیه پیشنهاد لغو تحریم‌های علیه روسیه در قضیه اوکراین در مقابل موافقت مسکو با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را بدهد، نمی‌دانیم برخورد روسیه چه خواهد بود.
احتمال دارد در صورت ناکامی آمریکا در اسنپ بک، اروپا به‌خصوص انگلیس به کمک ترامپ برود و مکانیسم ماشه را فعال کنند؟
من سال‌هاست تأکید می‌کنم که اصولا روی اروپایی‌ها در مورد ایستادگی در مقابل آمریکا نمی‌شود خیلی حساب کرد چون قدرت آمریکا در تحمیل تصمیم به اروپا خیلی بیشتر از تحمیل به چین و روسیه است.

دولت ترامپ طرح مرحله ای برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران دارد: مرحله اول: ارائه قطعنامه ای برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران به مدت نامحدود است. مرحله دوم: درصورت استنکاف سایر قدرت‌های جهانی، تعدیل پیش نویس قطعنامه به تمدید زماندار تحریم تسلیحاتی ایران مثلا به مدت 10 سال است

ریسک‌پذیری ایران

هر تصمیمی برای مقابله قدرتمندانه با زورگویی‌های آمریکا بدون ریسک نخواهد بود. حمله نظامی ایران به پایگاه نظامی آمریکا در عراق در پاسخ به ترور سردار سلیمانی هم ریسک حمله نظامی آمریکا به ایران را داشت. تصمیمات جاری فعلی هم با ریسک بالا همراه بوده است چون هم برجام را فلج کردند، هم تحریم‌های فرابرجامی مثل تحریم مقام معظم رهبری و تعیین سپاه پاسداران به‌عنوان سازمان تروریستی را انجام دادند و هم سناریوی حمله نظامی به ایران را همچنان روی میز نگه‌داشته‌اند و در برخی موارد مثل ترور سردار سلیمانی، اجرا هم کردند. اجرای هر سناریویی ازجمله طرح 4ماده‌ای پیشنهادی من هم بدون ریسک نخواهد بود. منتهی 5نکته کلیدی وجود دارد ازجمله اینکه اعلام ایران در مورد حفظ بازرسی‌ها براساس فتوای مقام معظم رهبری، دلیل آشکار و روشنی به جامعه جهانی می‌دهد که ایران با وجود خروج از برجام و تعلیق ان.پی.تی؛ دنبال ساخت بمب نیست و لذا مشروعیت هرگونه حمله نظامی را زیر سؤال می‌برد. همچنین اعلام آمادگی برای گفت‌وگو با ترامپ، دست لابی اسرائیل-عربستان-جناح بازهای آمریکا برای فشار به ترامپ برای حمله به ایران را می‌بندد. موضوع دیگر اینکه ترامپ مرتب اعلام می‌کرد باید با من گفت‌وگو کنید. گفت‌وگو با ترامپ درصورت اجرای برجام و معاهده ان.پی.تی، به معنی تسلیم از موضع ضعف است. اما گفت‌وگو بعد از اعلام خروج از برجام و تعلیق معاهده ان.پی.تی، گفت‌وگو از موضع قدرت است و دست بالا را به ایران می‌دهد. علاوه بر این در صحنه جهانی، آمریکا مقصر این وضع اعلام می‌شود چون آنها از برجام خارج شده، قطعنامه سازمان ملل را زیر پا گذاشته و معاهده ان.پی.تی در مورد ایران را نقض کرده‌اند. نکته پنجم هم این است فرصتی برای ایران ایجاد می‌شود که صدها بمب هسته‌ای اسرائیل را روی میز بگذارد. آمریکا و همه قدرت‌های جهانی از صدها بمب هسته‌ای اسرائیل حمایت می‌کنند. حمایت آمریکا هم محور اصلی است. آمریکا و اسرائیل هم موفق شده‌اند که ایران را به‌عنوان متهم اصلی هسته‌ای در خاورمیانه جلوه دهند درحالی‌که ایران هم ان.پی.تی را اجرا کرد و هم برجام را و متقابلا اسرائیل 50سال است که حاضر به پذیرش معاهده ان.پی.تی نشده است. گفت‌وگوی هسته‌ای ایران و روی میز آوردن سلاح‌های هسته‌ای اسرائیل نه‌تنها موجب حمایت جهان اسلام و کشورهای غیرمتعهد خواهد شد، بلکه بازی را به زمین اسرائیل برخواهیم گرداند، زیرا که اسرائیل تنها دارنده بمب هسته‌ای در خاورمیانه و تهدید واقعی هسته‌ای در منطقه است.