تهران در انتظار تصمیم عاجل اما کارشناسانه
ماسک برای متروسواران اجباری شد
شهردار تهران در روز سه‌شنبه بدون خودرو مسیر خانه تا محل کار و برعکس را با مترو طی کرد
سیدمحمد فخار _ خبر‌نگار
روزهای پایان قرنطینه شهر تهران فردا به عدد 20می‌رسد. طی این مدت اگرچه موج نخست شیوع کرونا افزایش نیافته اما همچنان سرایت متوقف نشده است. از طرفی نگرانی‌های اصلی شهروندان تهرانی افزون شده است. ترافیک و آلودگی هوا که پیش و پس از کرونا مهم‌ترین دغدغه شهروندان بوده و خواهد بود، طی 19روز اخیر افزایش چشمگیری یافته است. در چنین شرایطی باید تصمیمی عاجل و بر پایه اصول کارشناسانه برای تهران گرفته شود.
این در حالی است که از هفته آینده استفاده از ماسک برای کسانی که مترو سوار می‌شوند، اجباری خواهد بود. البته سؤال اینجاست شهروندانی که مجبور به تردد در شهر شلوغ این روزها هستند، چگونه باید ماسک را تهیه کنند؟ به‌طور حتم خیلی‌ها توانایی خرید ماسک با قیمت‌های 20تا 35هزار تومان را ندارند و عده‌ای هم هرچه برای خرید ماسک تلاش کرده‌اند، به در بسته خورده‌اند و این نوشته در داروخانه‌ها که «ماسک و مایع ضدعفونی نداریم؛ سؤال نفرمایید» آنها را کلافه کرده است.
5برابر شدن مسافران مترو
از ابتدای سال‌جاری تاکنون بیش از ۵ میلیون مسافر با مترو جابه‌جا شده‌اند. نکته بحرانی اینکه همچنان تعداد سفرهای حمل‌ونقل عمومی در حال افزایش است و طی روزهای اخیر تعداد مسافران نسبت به هفته گذشته بیشتر شده است. هم‌اکنون روزانه بیش از 500هزار نفر از مترو استفاده می‌کنند. در ایام نوروز روزانه 100هزار نفر، مسافر مترو بودند که اکنون آمار افزایش یافته البته به آمار مدت مشابه سال پیش نرسیده است. شهرداری تهران اگرچه استفاده از همه ناوگان مترو را مدنظر قرار داده اما همچنان حدفاصل ساعت 7تا 8صبح و 12:30تا 14پیک تردد مسافران در شبکه مترو است.
4برابر شدن مسافران اتوبوس
در اتوبوسرانی تهران نیز شرایط افزایش مسافران نگران‌کننده است. لغو طرح ترافیک و طرح کاهش آلودگی هوا تأثیر منفی روی خطوط شرکت واحد اتوبوسرانی داشته و راندمان را کاهش داده است. استفاده بیشتر از خودروهای شخصی سبب ازدحام خودروها در خیابان‌ها شده و ترافیک را به همراه داشته است و به‌دنبال آن اتوبوس‌های شرکت واحد در این ترافیک گرفتار شده‌اند. این شرایط دقیقا پس از آغاز فعالیت بیشتر مشاغل از 23فروردین کلید خورده و آمار مسافران اتوبوس نیز افزایش یافته است. هم‌اکنون آمار مسافران اتوبوس به‌صورت روزانه به بیش از 400هزار نفر رسیده که پیش‌بینی می‌شود طی روزهای آینده این آمار بیشتر شود. قبل از شیوع کرونا آمار مسافران اتوبوس روزانه بین یک میلیون و 700تا 2میلیون نفر بود. در روزهای قرنطینه نیز ترددها کمتر از 100هزار مسافر در روز بود که نشان می‌دهد مسافران اتوبوس‌های تهران 4برابر شده‌اند.
افزایش 80درصدی ترافیک
ترافیک تهران که طی 40سال اخیر هیچ‌گاه در مناطق مرکزی شهر چنین گسترده نشده بود، طی هفته‌های اخیر 80درصد افزایش یافته است. طرح ترافیک تهران در سال‌جاری از ۲۳ فروردین لغو شد تا مردم به نسخه ستاد ملی کرونا عمل کنند و خودروی شخصی را در هر جای شهر آزادانه برانند. با این تجویز، خیابان‌های مرکزی شهر که طرح ترافیک اصلی در آن اجرایی می‌شد، پس از 4دهه یکباره شاهد حضور میلیونی وسایل نقلیه شد تا رکورد ترافیک تهران در طول تاریخ این شهر زده شود.
تصمیم با ستاد است
اجرای هر طرح جدید ترافیکی نیازمند تصویب ستاد ملی کروناست؛ ستادی که جز کرونا هیچ نکته دیگری برایش در اولویت نیست. حالا ترافیک از یک طرف و آلودگی هوا از طرف دیگر مشکلات بسیاری برای تهران پدید آورده و شیوع کرونا نیز مزید بر علت است. شهروندان برای حاضر شدن در محل کار مجبورند فاصله‌گذاری‌های تعیین شده در اتوبوس‌ها و واگن‌های مترو را بشکنند و هیچ ضمانت اجرایی نیز برای رعایت این فاصله‌گذاری وجود ندارد. در چنین شرایطی باید کرونا را مهمان ناخوانده تهران تا ماه‌ها و شاید سال‌ها بدانیم.
خداحافظی با هوای پاک
از 23فروردین یعنی از روزی که قرنطینه تهران تمام شد، تاکنون آسمان پایتخت هیچ روز پاکی به‌خود ندیده است. البته طی روزهای مورد اشاره نیز باد و باران به کمک تهران آمده است. بر این اساس لغو طرح ترافیک به‌دلیل شرایط جوی تأثیر چندانی بر کیفیت هوا نداشته اما اگر این اتفاق در زمستان می‌افتاد، دچار وضعیت‌های خیلی ناسالم می‌شدیم. مقایسه بازه زمانی از ۱۵ فروردین تاکنون با سال گذشته چیز زیادی نشان نمی‌دهد چون با وجود اینکه خودروهای زیادی وارد شهر شده، ترددها آغاز شده و کسب و کارها به فعالیت بازگشته‌اند اما در شرایط کنونی چیزی که بیشترین تأثیر را در کیفیت هوای تهران دارد وضعیت آب و هوایی است و نه میزان تردد خودروها. اگرچه با لغو طرح ترافیک تردد خودروها در منطقه طرح افزایش یافته است اما با توجه به وضعیت آب و هوا و به یاری ناپایداری جوی و باد و بارانی که در تهران شاهدیم هر چقدر هم که تردد خودرو زیاد باشد تهران وارد شرایط آلودگی هوا نمی‌شود. در زمستان به‌دلیل دمای پایین هوا پدیده وارونگی رخ می‌دهد، آلودگی هوا روی شهر حبس می‌شود و تعداد خودرو در کیفیت هوای شهر اثر می‌گذارد اما الان هر چه خودرو به شهر می‌آید و آلودگی تولید می‌شود باد یا بارانی می‌آید و همه را می‌برد. به این ترتیب با اینکه تعداد خودروها زیادشده اما به‌دلیل همراهی آب و هوا وارد وضعیت ناسالم نشدیم. این در حالی است که به احتمال فراوان هفته آینده به خاطر پایداری جوی میزان آلاینده ها از جمله ازن افزایش می یابد.
تلاش برای تأمین ماسک برای استفاده در مترو و اتوبوس
افزایش تردد در شهر تهران موجی از نگرانی را فراهم آورده است. درحالی‌که همچنان مطالعات نشان می‌دهد بهترین وسیله برای ترددهای درون‌شهری استفاده از دوچرخه و ناوگان حمل‌ونقل پاک است. در همین راستا، دیروز پیروز حناچی، شهردار تهران در راستای پویش #سه‌شنبه‌های_بدون_خودرو با مترو به محل کارش رفت و از نزدیک وضعیت امروزه این وسیله انبوه‌بر را بررسی کرد. در این میان، ستاد ملی مبارزه با کرونا برای جلوگیری از افزایش مبتلایان به این بیماری استفاده از ماسک در مترو و اتوبوس را ضروری دانسته است؛ طرحی که به تصویب رسیده و به‌زودی اجرا می‌شود. پیش‌تر در مترو روی صندلی‌ها علامت‌گذاری شده بود اما رعایت فاصله‌گذاری تنها شامل کسانی می‌شود که جایی برای نشستن دارند و در مسافرانی که ایستاده انتظار رسیدن به مقصد را دارند، رعایت فاصله‌گذاری رویت نمی‌شود؛ به‌ویژه زمانی که مسافران زیادی در یک واگن حضور دارند و مجبور به قرار گرفتن در کنار یکدیگر هستند. برای همین اجباری کردن استفاده از ماسک در مترو می‌تواند خطر را کمتر کند. البته با اجرای طرح استفاده از ماسک در مترو و اتوبوس این پرسش مطرح می‌شود که تامین ماسک برای مسافران چگونه صورت می‌گیرد. برای نمونه، تنها در یک روز حدود 520هزار نفر در شهر تهران از مترو استفاده کردند. علیرضا زالی، فرمانده ستاد مبارزه با کرونا در شهر تهران، می‌گوید: «طبیعی است تامین این تعداد ماسک دشوار است که براساس مصوبه ستاد ملی، وزارت صمت (صنعت، معدن و تجارت) مسئولیت این کار را برعهده گرفته است.» به گفته او، تهیه ماسک با استفاده از ظرفیت وزارت صمت و با کمک وزارت بهداشت و شهرداری تهران انجام شده و با قیمت یارانه‌ای و مناسب در مبادی ورودی مترو(600 تومان) در اختیار افراد قرار داده می‌شود. تصمیماتی که این روزها ستاد ملی مبارزه با کرونا، وزارت بهداشت، شهرداری تهران و وزارت صمت برای وضعیت حمل‌ونقل عمومی پایتخت در نظر گرفتند، برای جلوگیری از افزایش مبتلایان به بیماری کرونا در آینده‌ای نزدیک است و پیش‌بینی می‌شود با افزایش تردد در حمل‌ونقل عمومی و عدم‌رعایت فاصله‌گذاری شهروندان موج دیگری از شیوع این بیماری گریبان شهروندان تهرانی را بگیرد. زالی معتقد است: زیرساخت‌های لازم و شرایط تسهیل شده برای تهیه ماسک ایجاد می‌شود تا مکانیسمی برای ایجاد پایانه‌های فروش ماسک در مترو با قیمت یارانه‌ای برای تسهیل دسترسی شهروندان تدارک دیده شود.
فرنوش نوبخت، مدیرعامل شرکت مترو به ایسنا می‌گوید: «با توجه به اینکه ایستگاه‌های خطوط مترو زیر زمین قرار دارند کارکرد هواسازهای ایستگاه‌ها را افزایش داده‌ایم تا جابه‌جایی هوا بیشتر شده و از ساکن ماندن هوای داخل ایستگاه‌ها جلوگیری شود. در همین راستا استفاده از ماسک را به تمامی مسافران توصیه کرده و از مسافران می‌خواهیم فاصله اجتماعی را در هنگام استفاده از قطارها رعایت کنند.» او ادامه می‌دهد: «اقدامات و برنامه‌ریزی‌های شرکت بهره‌برداری مترو براساس سیاست‌های کلی شهرداری تهران و ستاد ملی مبارزه با کروناست. برای حفظ و ارتقای سلامتی مسافران آمادگی هر نوع همکاری برای تامین و توزیع ماسک توسط شرکت‌ها، خیریه‌ها و نهادهای تامین و تولید‌کننده ماسک را داریم.» محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران معتقد است: حمل‌ونقل عمومی فضای امنی برای سفر نیست، لذا باید حداکثر ایمنی را لحاظ کنند. او البته گفت: «وضعیت ایمنی متروها خوشبختانه خوب است و مشکلی در این زمینه نداریم. مردم باید از ماسک و دستکش هنگام استفاده از حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند و پس از آنکه بیرون آمدند، ماسک و دستکش را دور بیندازند.» اینکه شهروندان برای استفاده از مترو و اتوبوس از چه ماسکی استفاده کنند، مسئله مسئولان نیست. کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت در این‌باره به ایسنا می‌گوید: «ما اصراری به استفاده از ماسکN95 در متروها نداریم و مردم می‌توانند براساس فیلم‌های آموزشی وزارت بهداشت اقدام به تهیه ماسک‌های خانگی کنند. اکنون با توجه به بالا رفتن ظرفیت‌های تولیدی، سطح ارائه ماسک بالاست و نگرانی برای تامین ماسک در نقاط مختلف نداریم.» زالی نیز به شهروندان تهرانی که از مترو و ناوگان اتوبوسرانی استفاده می‌کنند، توصیه کرد: «اگر به ماسک دسترسی ندارند برای محافظت خود از ماسک‌های پارچه‌ای که در منزل تهیه می‌شود استفاده کنند.» درست مثل خیلی از کشورهای اروپایی. سخنگوی وزارت بهداشت درباره قیمت‌گذاری ماسک‌ها یادآور می‌شود: «پیش از این اداره تجهیزات پزشکی قیمت‌گذاری‌ها را انجام داده و تغییری در قیمت‌گذاری تاکنون صورت نگرفته است.»
با اجرای طرح استفاده از ماسک در حمل‌ونقل عمومی به‌احتمال زیاد سختگیری‌هایی نیز صورت می‌گیرد. محمد علیخانی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر تهران به فارس، می‌گوید: «شهرداری تهران اعلام آمادگی کرده که مکان‌هایی را در ایستگاه‌ها برای توزیع ماسک قرار دهد. از طرفی، هماهنگی‌هایی هم با انتظامات شهرداری صورت گرفته تا اینکه پروتکل به‌درستی اجرا شود و از ورود افرادی که فاقد ماسک هستند به مترو جلوگیری شود.» او ادامه داد: «در آلمان اعلام کردند که استفاده از ماسک اجباری باشد ولی ما فقط استفاده از ماسک را در سیستم حمل‌ونقل عمومی اجباری کرده‌ایم.»
