آخرین تیر آمریکا برای برجام

دیاکو حسینی _ ‌کارشناس روابط بین‌الملل

به‌نظر می‌رسد دولت ترامپ با توجه به ناکامی‌هایی که در رابطه با پیگیری سیاست فشار حداکثری داشته این بار در حال تلاش است با هدف تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران در ‌ماه اکتبر در شورای امنیت جلسه‌ای را تشکیل دهد و درصورت مخالفت روسیه و چین با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ظاهرا خلاقانه‌ترین ایده آنان توسل به مکانیسم ماشه یا اسنپ بک است تا بتوانند کل تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را برگردانند که شامل تحریم تسلیحاتی هم خواهد بود اما گویا مقامات کاخ سفید توجه ندارند که برجام بر مبنای توازن داده‌ها و ستانده‌ها یا توازن بین حقوق و وظایف بود و اگر آمریکا مثل سایر کشورها به استفاده از حقوق خود در برجام علاقه داشت لاجرم می‌بایست به تعهدات خود عمل می‌کرد اما از آنجا که عمل نکرد این حق را ندارد به هر نحوی به مکانیسم ماشه متوسل شود.

از طرفی به‌نظر می‌رسد آمریکا  قصد دارد یک فشار تازه‌ای به اعضای شورای امنیت وارد کند و به نوعی با این ترفند عجیب و حیرت‌انگیز که حتی باعث تعجب کشورهای اروپایی هم شده تلاش کند اروپا را برای تن دادن به یک خواست فراتر از قانون تحت فشار قرار دهد.
در بین اعضای شورای امنیت می‌دانیم که همین الان کشورهایی مثل چین و روسیه قطعا با این نوع برخورد آمریکا مخالفند و اروپایی‌ها هم احتمالا هرچند تمایل دارند تحریم‌های ایران تمدید شود اما با توسل آمریکا به مکانیسم ماشه مخالفت دارند چون آنها می‌دانند آمریکایی که از برجام خارج شده اساسا توانایی توسل به برجام را ندارد.
ضمن اینکه استفاده از مکانیسم ماشه به‌معنای بازگشت کلیه تحریم‌های شورای امنیت است که طبق قطعنامه 2231منتفی شده و اگر چنین اتفاقی بیفتد به‌معنای پایان رسمی و کامل برجام است که اروپا هیچ نفعی از این ماجرا نمی‌برد و از نظر اروپا خریدوفروش تسلیحاتی ایران بعد از لغو تحریم‌ها آنقدر تهدید جدی و فوری نیست که ارزش نابودی برجام را داشته باشد. 
بنا بر این به‌رغم تبلیغاتی که دولت ترامپ به راه انداخته و به‌نظر می‌رسد سرگرم تهیه استدلال‌های حقوقی برای اسنپ بک هستند اما بعید است توفیقی در این راه به‌دست بیاورند.
در رابطه با احتمال همراهی اروپا با آمریکا بر سر تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران هم ذکر 2 نکته ضروری است؛ اولا اروپایی‌ها با هرگونه فعالیت تسلیحاتی و نظامی ایران مخالفند چون آنها طبق سنت پیشین نسبت به نیات نظامی ایران مردد‌ند و این چیز جدیدی نیست. نکته دوم این است که اروپایی‌ها ناگزیر به اتخاذ مواضعی اینچنینی هستند چون قصد دارند از انتقاد‌های آمریکا در این‌باره که اروپا در مقابل ایران نرمش نشان می‌دهد فرار کنند، بنابراین به لحاظ لفظی موضع‌گیری می‌کنند اما به این معنا نیست که تا سر حد نابودی برجام با آمریکا پیش بروند.

اروپا ضمن اینکه انتقاد‌هایی به بخشی از سیاست‌های نظامی ما دارد متوجه اهمیت حفظ برجام است و به خوبی اطلاع دارد که برداشتن گام‌هایی مثل مکانیسم ماشه می‌تواند برجام را به خطر بیندازد و اوضاع را بی‌ثبات‌تر کند و مهار کار را از دست اروپا خارج کند و در اختیار تندروهای آمریکا قرار دهد. این چیزی نیست که اروپا از آن نفعی ببرد.