انگ کرونا؛ مخاطره‌ای برای انسجام اجتماعی

ریبوار نظری ـ  روانشناس،  درمانگر و پژوهشگر حوزه سلامت

انگ اجتماعی در زمینه سلامتی،  یک ارتباط منفی بین فرد یا گروهی از افراد اجتماع است که ویژگی‌ها یا نشانه‌هایی مرتبط با یک بیماری خاص را دارند.
در چنین وضعیتی درصورت بروز یک بیماری ممکن است عده‌ای از افراد برچسپ بیماری بخورند و به‌صورت کلیشه‌ای و قالبی مورد تبعیض قرار گیرند. در نتیجه سایرین از آنها دوری کنند و یا مورد قضاوت نادرست قرار بگیرند. در شرایط کنونی که جامعه ما با کویید 19یا همان ویروس کرونا مواجه است باید توجه داشته باشیم که بیش از هر زمان دیگری خودمان یا اطرافیان و افراد اجتماع در معرض انگ ناشی از بیماری قرار داریم.
به 3 دلیل عمده بیماری کرونا می‌تواند باعث ایجاد انگ و برچسب در افراد شود.
نخست اینکه بیماری جدید است و هنوز بخش‌های عمده‌ای از آن ناشناخته است و دارویی برای درمان قطعی آن کشف نشده است.
 دوم اینکه واکنش طبیعی زیستی و روانی ما در مقابل ناشناخته‌ها معمولا ترس و نگرانی است و  دیگراینکه به‌راحتی می‌توان ترس و نگرانی ایجاد شده را به دیگران نسبت داد و به نوعی فرافکنی کرد.  عامل بعدی اینکه هرچند ابهام و به تبع آن اضطراب و ترس ناشی از این بیماری در بین افراد جامعه وجود دارد و این امر قابل درک است ولی همین عوامل می‌تواند باعث ایجاد کلیشه‌ها و رفتارهای قالبی مخرب در افراد شود. انگ بیماری می‌تواند انسجام اجتماعی را به خطر بیندازد و باعث انزوای اجتماعی در افراد و گروه‌ها شود. ترس از انگ اجتماعی ناشی از بیماری منجر می‌شود افراد بیماری خود را پنهان کنند و از اقدامات بهداشتی و درمانی فوری محروم شوند و زندگی‌شان بیشتر به خطر بیفتد. همچنین از رفتارهای پیشگیرانه و سالم خودداری کنند و سلامتی سایر افراد نیز در معرض خطر قرار گیرد. شواهد به وضوح نشان می‌‎دهد که ترس از انگ ناشی از بیماری‌های واگیر،  پاسخ درست و به موقع افراد را مختل می‌کند. آنچه در این دوران همه‌گیری کرونا می‌تواند مؤثر باشد خدمات مشاوره‌ای و بهداشتی درست توسط افراد آموزش دیده و قابل اعتماد،  نشان دادن همدلی و رفتار انسانی با افراد آسیب دیده،  درک درست از بیماری و اتخاذ تدابیر مؤثر و عملی برای افزایش خود ایمنی و خودمراقبتی در افراد جامعه است.
نوع ارتباط مسئولان و افراد متخصص در ارتباط با بیماری کرونا و اتخاذ تدابیر و اقدامات مؤثر در حمایت از افراد جامعه و جلوگیری از ترس و انگ بسیار مهم است.
پرسش این است که برای پیشگیری از انگ بیماری چه می‌توان کرد و چه راهکارهایی در این زمینه اثر‌بخش خواهد بود؟
1ـ باید محیطی ایجاد شود که در آن بیماری و اثرات آن با صراحت،  صادقانه و مؤثر مورد بحث و بررسی قرار گیرد و آمار درست و صحیحی از موارد مبتلا و حتی مرگ‌ومیر ناشی از بیماری در اختیار افراد جامعه قرار داد.
2ـ مکان یا قومیت را به بیماری نسبت ندهیم، اینکه فلان شخص اهل فلان شهر یا روستا بیماری را وارد کرد یا اینکه از چه طایفه و با چه زبانی بوده است. 
3ـ از صحبت کردن در مورد افراد مشکوک به بیماری با علایم مشابه‌خودداری کنیم و تشخیص در این مورد را به متخصصان واگذار کنیم.
4ـ از معرفی افرادی خاص به‌عنوان عاملان و یا ناقلان بیماری به عمد و یا غیرعمد و مقصر دانستن آنها خودداری کنیم.
5ـ به‌کار بردن واژه‌های تحقیرآمیز   یا مجرمانه درخصوص افراد مبتلا این پیام را به همراه دارد که آن افراد دچار خطا یا جرم شده‌اند و این می‌تواند انگ بیماری را برای آنها به‌دنبال داشته باشد.
6ـ اخبار و اطلاعات مرتبط با بیماری را از منابع معتبر و موثق پیگیری کنیم و شایعات و اخبار تأیید نشده و غیرمعتبر را باز نشر ندهیم. ازجمله در مورد تولید دارو یا واکسن،  خوردن یا نخوردن داروهای خاصی برای تقویت سیستم ایمنی بدن و آمار ابتلا یا مرگ ومیر.
7ـ باید استفاده از واژگان اغراق‌آمیزی همچون «آخرالزمان» و «فاجعه انسانی» را کنار گذاشت. باورهای نادرست،  اخبار نادرست و شایعات بی‌اساس،  واکنش،  رفتار و اقدامات بعضا نادرست افراد را به همراه دارد که می‌تواند منجر به ایجاد انگ و تبعیض شود.
8ـ تأکید و توجه ما روی پیام‌های سازنده و مفید باشد تا پیام‌های تهدید‌کننده که پیامد آن می‌تواند ایجاد مکانیسم دفاعی ضعیف و ناکارآمد «انکار» به سبب ترس و نگرانی بیش از حد باشد.
9ـ از قربانی نامیدن افراد مبتلا به بیماری خودداری کنیم که بار منفی ناشی از بیماری را بیشتر خواهد‌کرد.