جایگاه شوراها در مدیریت شهری و محلی

احمد رضا بنایی اسماعیلی
پژوهشگر و کار شناس مدیریت شهری

یکی از ثمرات بزرگ انقلاب اسلامی ایران طی دهه‌های اخیر، شکل‌گیری شوراهای اسلامی شهر و روستا بوده است که توسط رأی مردم تعیین می‌شود در همین زمینه با انتخاب شوراها و اداره بخشی از امور اجرایی کشور با تکیه بر روند آزاد تبادل دانش، بینش، نظارت و آرای مردم گامی مهم در واگذاری امور به سازمان‌های محلی برداشته شده است. به‌عنوان نمونه مدیریت شهری زمانی می‌تواند عملکرد مناسبی داشته باشد که در چارچوب سیاست‌های شهری صحیح و برنامه‌ریزی شده حرکت کند، یکی از ویژگی‌های سیاست شهری خوب، مشارکتی بودن آن است؛ یعنی جایگاهی که گروه‌های مختلف شهروندان در تدوین، اجرا و ارزیابی آن نقش داشته باشند و در ایران تنها نهاد محلی مشارکتی که توان تأثیر بر سیاستگذاری شهری را دارد شورای شهر است.
شورا، انجمن شهر، پارلمان محلی یا هر عنوان دیگری که بر آنها اطلاق شود، نمایندگان مردم در سطوح محلی هستند که با انتخاب مردم جهت مدیریت شهر و روستاها انتخاب می‌شوند؛ شورا را می‌توان عینیت بخشیدن به دمکراسی یا همان مردم‌سالاری دانست که در آیه شریفه 38سوره مبارکه شوری نیز با عنوان «وامرهم شوری بینهم» تجلی یافته است.
شورای اسلامی شهر یا انجمن شهر بایستی متشکل از افراد امین، منتخب و مورد اعتماد مردم باشند؛ افرادی که از دل مردم برخاسته و مشکلات آنها را فهمیده و تجربه کرده‌اند و آمده‌اند تا گره مشکلات را در راستای پیشرفت کیفیت زندگی و به‌عنوان یک عنصر از مدیریت شهری در اداره شهرها بگشایند. شوراها ازجمله سازمان‌هایی هستند که برای تحقق مشارکت مردم در فرایند تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، نظارت و اجرای سیاستگذاری‌ها در سطوح محلی و منطقه‌ای فعالیت می‌کنند؛ بنابراین می‌بایست زمینه حضور و مشارکت مردم در امور مربوط به‌ خودشان را فراهم کنند. مطابق اصل هفتم قانون جمهوری اسلامی ایران، شوراهای شهر در کنار مجلس شورای اسلامی و شورای استان از ارکان تصمیم‌گیری و اداره کشور هستند که از اهم وظایف آنها می‌توان به برنامه‌ریزی و نظارت در امور اجتماعی و اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی، همکاری با مردم، توجه به مقتضیات محلی، انتخاب و نظارت بر شهردار، تهیه طرح‌ها و پیشنهادهای اصلاحی، ارائه راه‌حل‌های کاربردی، برنامه‌ریزی و نظارت دراداره مراکز تفریحی و فرهنگی و... نام برد.
در ادوار مختلفی که شورای اسلامی شهر به فعالیت می‌پردازند، براساس رسالت خود به‌عنوان قانونگذار در امور شهر ناظر بر برنامه‌های شهرداری است که در جامعه شهری به‌عنوان یکی از بازوان اصلی سیستم نقش اساسی خواهند داشت. لذا می‌بایست در امر برنامه‌ریزی شهر و نوع نیازمندی‌های ساکنین و از طرفی چگونگی توسعه فیزیکی شهر، محله‌بندی، مسکن، حمل‌ونقل و ترافیک، فضای سبز، مسائل بهداشتی، مسائل فرهنگی و فرهنگ شهروندی را بررسی کنند که بالطبع تحقق این اهداف در شهرها نیازمند مدیران و افراد علاقه‌مند و صاحب‌نظر است که بتوانند با نگرش و تفکر سیستمی و سیاستگذاری صحیح، با استفاده از تمامی اجزا و عناصر و مشارکت دادن شهروندان، گام مهمی برای عمران و آبادانی برداشته و موجبات رفاه اهالی را فراهم کنند.
شورای اسلامی شهر می‌تواند با ارائه کنندپیشنهاد و طرح‌های علمی و مهندسی، براساس پتانسیل‌ها و توانایی‌های شهرداری در زمینه‌های سرمایه‌گذاری، طرح‌های اصلاح کالبدی شهر، ترافیک، ایجاد فضاهای سبز شهری، طرح‌های مدیریت پسماند شهری، طرح‌های زیباسازی، طرح‌های عمرانی، طرح‌های همسان‌سازی‌ کیفیت زندگی در کل سطح شهر، با رسیدگی به مناطق حاشیه‌ای و انتقال امکانات رفاهی به سطح محلات و پشتیبانی از طرح‌های فرهنگی و فرهنگ بومی در آبادانی و توسعه شهری سهیم باشد.
در کفه دیگر ترازوی این تحلیل علاوه بر موضوعات تخصصی جهت عملی‌سازی‌ تمامی برنامه‌ها، تعهد و مسئولیت‌پذیری و حس خدمتگذاری پاک و صادقانه، لازمه این امر خطیر است؛ به‌گونه‌ای که نمایندگان در پارلمان شهر ضمن هماهنگی با تمامی اعضا و با ملاک قرار دادن قوانین حاکم و اصول فنی به جای سلایق شخصی، داشتن برنامه‌ریزی به شکل علمی و مطابق با اختیارات و رسیدگی به تمام جوانب و ابعاد نیازهای شهر، به‌معنای واقعی واژه خدمتگذاری را معنا کرده و پاسخ اعتماد شهروندان را داده باشند.