آیا معماری یک مسئله ملی است؟

حمیدرضا ناصر نصیر_خبرنگار

از زمانی که فعالان معماری، سوم‌اردیبهشت، زادروز شیخ بهایی را به‌عنوان روز معمار پیشنهاد کردند نزدیک به 2دهه می‌گذرد. در این مدت، بازشناسی و پذیرش همگانی روز معمار در جامعه حرفه‌ای، جامعه رسانه‌ای و جامعه غیرحرفه‌ای سیری بطئی، آرام و فزاینده را طی کرده و از کمک به تشکیل جلسات برای ترویج مسئله معماری در سراسر ایران با مشارکت سمن‌ها، توجه و تمرکز مطبوعات تخصصی و رسانه‌ها و همراهی گسترده عمومی به‌صورت رواج پیام‌های تبریک بین معماران و دانشجویان توسعه‌ یافته و با نام‌یابی به‌عنوان «روز ملی معمار» و انتشار تمبر یادبود و طراحی نشان ویژه، هم‌اکنون به تقویم رسمی کشور راه یافته و جایگاهی ویژه و عمومی احراز کرده است.

 اما آیا معماری یک مسئله ملی است؟
 به‌نظر می‌رسد معماران ایرانی اکنون آسان‌تر بتوانند از معماری به‌مثابه یک مسئله ملی سخن بگویند.
 معماری یک مسئله ملی است؛ چراکه تمدن ایرانی برای قرن‌ها ازجمله پرچمداران آفرینش فرهنگ و اندیشه و از پیش‌قراولان تولید ثروت فرهنگی و هنری در روزگار خود بوده و امروز سال‌هاست که از این نقش تاریخی فاصله گرفته و سیمای رنجور فضای ساخته‌شده‌اش تناسبی با گذشته پرشور هنر و معماری‌اش ندارد.
 معماری یک مسئله ملی است؛ بدان سبب که برای جامعه جوان، جست‌وجوگر، پویا و بالنده‌ای که سر در سودای کشف چشم‌اندازها و افق‌های نوین و خیال‌انگیز زندگی، اندیشه، هنر و فرهنگ داشته باشد، معماری ازجمله ارکان فرهنگ عمومی به شمار رفته و درک و دانش بنیادین درباره چیستی و چگونگی معماری، معیارهای تمییز و سنجش اثر بدیع از کار کم‌بها، دانش پایه مهندسی، ذائقه زیبایی‌شناختی و توانایی خوانش اثر معماری به‌عنوان یک متن، در جایگاه اطلاعات و توانمندی‌های بنیادین عمومی جامعه نهادینه شده؛ پس به رکنی از فرهنگ عمومی بدل می‌شود.  معماری یک مسئله ملی است؛ از آن حیث که فراگیرترین ظرفی است که  گستردگی خانه‌ها و شهرهایمان، زندگی و تحرک تک‌تک ما را دربرگرفته و بسته به کیفیات درونی خود از آن توان برخوردار است که رفتارها و فعالیت‌های کارآمد و پاسخگو را رقم بزند و یا آنکه به اتلاف جسمی و روانی خیل منابع انسانی منجر شود؛ چنان‌که ممکن است با ادراک و دریافتی غنی همراه باشد و یا پیام‌های ادراکی مغشوش و آزارنده را پژواک کند. ما معماری را می‌سازیم و معماری ما را...
 معماری یک مسئله ملی است؛ بدان جهت که در غیاب آن با اندک غفلتی و به طرفه‌العینی جبران‌ناپذیرترین خسارت‌ها را به محیط‌زیست وارد می‌کنیم و خود و آیندگان را از بسیاری از ظرفیت‌های زیستی زمین بی‌نصیب می‌سازیم...
 معماری یک مسئله ملی است؛ از آن روی که سالانه میلیارد میلیارد سرمایه ملی را به ماده صامت و جامد بدل می‌کنیم؛ پس آنگاه که صرف این سرمایه را گریزی نیست باید آن را به هوشمندانه‌ترین وجه و سنجیده‌ترین شکل، به اندازه یا هندسه هزینه کرد و چه‌کسی اندازه یا هندسه را می‌شناسد بهتر از مهندس و معمار... ؟
 معماری مسئله مبرمی است که هنوز بر ضرورت و اهمیت آن چشم فرو‌بسته‌‌ایم؛ هنوز سرمایه‌های ملی‌مان را در طریقی ناراست از ساختن، هدر می‌دهیم، هنوز به زمین و طبیعت جفا می‌کنیم، هنوز به وقت، عمر و روح و روان انسان‌ها در محیط‌هایی ناکارآمد و مشوش آسیب می‌رسانیم، هنوز فرزندانمان را در بی‌خبری از حساسیت و شکنندگی ثروت گرانبهایی که از پیشینیان به آنها به امانت رسیده و بدون فهم معانی و مبانی آفرینش فضاهایی که حال و آینده آنها را رقم خواهد زد پرورش می‌دهیم و هنوز هر روز و هر روز چیزهایی را می‌سازیم که کمترین تناسبی با آموزه‌های کهن و دیرین‌مان ندارد...
 روز ملی معمار، فرصتی است برای لحظه‌ای مکث و لختی باز اندیشیدن؛ فرصتی هم برای آموختن و هم آموزاندن و فرصتی است برای فهمیدن معماری و شناختن معماران...