در بازارهای خیس چین چه می‌گذرد؟

جواد نصرتی ـ خبرنگار

 انتشار گزارش‌هایی درباره اینکه منشا ویروس کرونا در یک بازار فروش حیوانات زنده در ووهان چین بوده است، توجه دنیا را به این بازارها که با نام بازار خیس شناخته می‌شوند جلب کرده است.
به گزارش سی‌ان‌ان، بازارهای‌ خیس، آنطور که بسیاری در سراسر دنیا فکر می‌کنند جای عجیبی نیست. در واقع اگر شما به محلی رفته‌اید که فروشنده‌ها و قصابان سبزیجات و گوشت تازه می‌فروشند، تجربه حضور در بازاری را داشته‌اید که در بخش‌هایی از دنیا با نام بازار خیس شناخته می‌شود.
اما بازار خیس، در این روزها، با نام ویروس کرونا گره خورده است. به هر حال ویروس کرونا که حدود 2میلیون نفر را آلوده کرده، آنطور که گزارش شده، از یکی از همین بازارها در ووهان که حیواناتی مانند جوجه‌تیغی و گوزن در آن فروخته می‌شود جهان‌گیری خود را شروع کرده است.
آنتونی فاوچی، متخصص ارشد بیماری‌های عفونی آمریکا حدود 2هفته پیش در گفت‌وگو با فاکس گفته بود که تمامی بازارهای خیس دنیا باید تعطیل شوند. با این حال، اگر این بدنامی موقت را نادیده بگیریم، این بازارها تنها جایی برای فروش محصولات تازه هستند. به این بازارها به این خاطر «خیس» گفته می‌شود که معمولا زمین آنها به‌خاطر اینکه فروشنده‌ها سبزیجات را می‌شویند یا ماهی پاک می‌کنند‌ تر است.
با این حال این بازارهای خیس، می‌توانند خطرناک باشند. کارشناسان می‌گویند از آنجا که در این بازارها حیوانات زنده فروخته می‌شود، شرایط گاهی خطرناک می‌شود. تردد انسان‌ها در نزدیکی حیوان‌ها در این محیط‌های معمولا پرازدحام و رعایت نکردن اصول بهداشتی، زمینه را برای انتقال ویروس‌ها از حیوانات به انسان‌ها فراهم می‌کند؛ به‌خصوص اینکه در برخی از آنها، حیوانات کمیابی که در حیات‌وحش صید شده‌اند مستقیما به مشتریان عرضه می‌شوند. برای نمونه، همه‌گیری سارس در سال2003، به فروش گربه‌های کیوت (نوعی پستاندار گربه‌سان بومی مناطق حاره‌ای آفریقا و آسیا) ارتباط دارد. با این حال بیشتر این بازارها، اینقدر ترسناک و مستعد انتقال ویروس‌های حیوانی به انسان‌ها نیستند.
برای بخش زیادی از مردم در چین و شرق آسیا، این بازارها جایی هستند که می‌توانند غذاهای تازه مانند جوجه، گوشت و سبزی را با قیمت مناسب بخرند.

تجارت میلیارد دلاری حیات‌وحش
علاوه بر چین، این بازارها در دیگر کشورهای شرق آسیا هم وجود و رونق دارد. در هنگ‌کنگ برای نمونه، شبکه‌ای وسیع از این بازارها وجود دارد که روزانه هزاران فروشنده، گوشت و سبزی تازه در آنها عرضه می‌کنند. در هنگ‌کنگ، در هر منطقه یک بازار خیس وجود دارد و البته در هیچ‌کدام از آنها حیوانات وحشی و عجیب‌ و غریب فروخته نمی‌شود. بازارهای مشابهی را می‌توان در اندونزی، مالزی، فیلیپین، سنگاپور، تایوان، تایلند و ویتنام دید. با این حال برخی از این بازارها بستری برای تجارت حیوانات وحشی و عجیب و غریب هستند؛ تجارتی که براساس یک گزارش دولتی در چین در سال2017 میلادی، گردشی بیش از 73میلیارد دلار دارد.
با این حال تجارت این حیوانات، هرچند بسیار پرسود است، فراگیر نیست. مصرف گوشت این حیوانات، به‌خصوص در شهرهای بزرگ، چندان رایج نیست و مشتریان برای خرید گوشت این حیوانات، باید به مکان‌های خاصی بروند.
بعد از همه‌گیری سارس، مقامات تلاش زیادی کردند تا در برخی استان‌ها با فروش حیوانات وحشی مقابله کنند و فروش برخی حیوانات مانند گربه کیوت و مار را ممنوع کردند؛ با این حال این ممنوعیت یا اصلا اعمال نشد و یا به مرور زمان و بدون سر و صدا برداشته شد.
در واکنش به شیوع ویروس کرونا، دولت چین در زمستان فروش و معامله حیوانات وحشی را ممنوع کرد و هم‌اکنون در حال تهیه قانونی دائمی است که نظارت‌ها در این‌باره را سخت‌گیرانه‌تر کند.
آنطور که خبرگزاری دولتی شینهوا در چین گزارش داده، حدود یک‌ماه پیش 98درصد بازارهای خیس در سراسر چین دوباره باز شده‌اند. با این حال مشخص نیست که فروش حیوانات وحشی در چه تعدادی از آنها کاملا متوقف شده است.
دوان بیگز، محقق محیط‌زیست در دانشگاه گریفیث در استرالیا می‌گوید: «با توجه به همه‌گیری کووید-19، قابل درک است که درخواست‌ها در سراسر جهان برای بسته شدن دائم بازارهای خیس بالا باشد. با این حال به‌نظر نمی‌رسد که تعطیلی کامل راه‌حلی پایدار برای حل این خطر باشد. پیش از این هم تلاش‌ها برای تعطیلی این بازارها شکست خورده است. به جای آن باید با تصویب قوانین و سیاست‌های جدید، مجموع شواهد علمی و عادات فرهنگی مختلف درنظر گرفته شود و علیه معامله حیوانات وحشی اقدام شود.»

تغییر عادت 
به‌صورت سنتی، مردم در چین عادت دارند تا غذای تازه مصرف کنند و حاضرند به جای هفته‌ای یک‌بار خرید از سوپرمارکت‌ها، چندبار در هفته به بازارها بروند تا سبزی و میوه و گوشت تازه بخرند. با این حال در سال‌های اخیر، مثل دیگر کشورهای دنیا، بازارهای خیس عرصه را به فروشگاه‌های بزرگ باخته‌اند. بازارهای خیس، به‌صورت ویژه محبوبیت خود را در میان نسل جوان از دست داده‌اند.
فروشگاه‌های مواد غذایی آنلاین که با حمایت غول‌های بزرگ آی‌تی دنیا راه‌اندازی شده‌اند هم در حال به‌دست گرفتن بخش عمده‌ای از بازار هستند.
حتی نسل‌های قدیمی‌تر، که در تمام عمر از بازارهای خیس خرید کرده‌اند هم به واسطه تخفیف‌های چشمگیر و سرویس مناسب فروشگاه‌های آنلاین، وسوسه شده‌اند تا شیوه خرید خود را تغییر دهند. محدودیت رفت‌وآمد در دوران قرنطینه در چین به از دور خارج شدن بازارهای خیس شتاب بخشید و فروشگاه‌های آنلاین به خوبی از این فرصت طلایی برای به‌دست گرفتن بازار استفاده کردند.
اما هم‌اکنون تشویق مردم به نادیده گرفتن بازارهای خیس روش قابل اطمینانی نیست. پتر ماتوس محقق دانشکده محیط‌زیست و مهندسی انسانی در دانشگاه سیدنی می‌گوید که این بازارها، نقش مهمی در امنیت غذایی قشرهای کم‌درآمد در چین و سراسر دنیا دارند.
اما کارشناسان در این مسئله هم‌عقیده هستند که برخورد جدی با خرید و فروش حیوانات وحشی، روش مطمئنی برای پیشگیری از شیوع جهانی یک ویروس دیگر مانند کروناست.
در درازمدت البته باید قوانین و سیاستگذاری‌ها به سمتی برود که تقاضا برای حیوانات وحشی از بین برود چون ممکن است با وجود قوانین سخت‌گیرانه، بازار زیرزمینی خرید و فروش حیوانات عجیب و غریب و وحشی شکل بگیرد.