در مدار 10 درصدی

 شاخص بیکاری تنها شاخصی بود که انگار در سال گذشته، خبرهای بدی برای اقتصاد کشور با خود به همراه نداشت. اگر بتوانیم آمارهای رسمی کشور را معیاری برای بررسی قرار دهیم، سال گذشته، سال کاهش نرخ بیکاری بوده است اما با آسیبی که ویروس کرونا به حوزه‌های مختلف اقتصادی زد، پیش‌بینی می‌شود که سال جاری سال افزایش انفجاری نرخ بیکاری باشد. 
در سالی که گذشت، نرخ بیکاری از12.3 درصد در سال 97، به 10.5 درصد برای نه ماهه نخست سال جاری، کاهش پیدا کرده است. مهر ماه سال 98، رییس جمهوری اعلام کرد که در تابستان سال 98، 843 هزار اشتغال خالص ایجاد شده که نسبت به سال 97 پیشرفت قابل قبولی محسوب می‌شود اما باید از حسن روحانی پرسید که چند درصد این مشاغل پایدار بوده‌اند؟
نرخ بیکاری افراد 15 ساله و بیشتر، در گزارش‌های مرکز آمار ایران، 10.6 درصد برآورد شده است. این گزارش درباره جزییات این نرخ توضیح داده است که درپاییز ١٣٩٨، به میزان ٤٤,٣ درصد جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (پاییز ١٣٩٧) ٠.٢ درصد کاهش داشته است. 
همچنین نرخ بیکاری جوانان ١٥ تا ٢٤ ساله حاکی از آن است که ٢٥,٨ درصد از فعالان این گروه سنی در پاییز ١٣٩٨ بیکار بوده‌اند و این یعنی بررسی دقیق آمارها ، دیگر مانند بررسی‌های اجمالی برای ما نشانه خوبی ندارد. برای مثال بررسی سهم اشتغال ناقص جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر نشان می‌دهد که در پاییز ١٣٩٨، ١٠,٦ درصد جمعیت شاغل،‌ به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیش‌تر و...) کم‌تر از ٤٤ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که ٣٦.٥ درصد از شاغلین ١٥ ساله و بیش‌تر، ٤٩ ساعت و بیش‌تر در هفته کار کرده‌اند.
مرکز آمار ایران در آخرین گزارش خود که در زمستان سال گذشته منتشر شده، نوشته است: بررسی نرخ بیکاری جمعیت 15 ساله و بیشتر نشان می‌دهد که 10.6 درصد از جمعیت فعال، بیکار بوده‌اند. 
اما سال گذشته هم به سیاق همیشگی، حوزه خدمات اشتغال بیشتری برای کشور به ارمغان آورد. بررسی اشتغال در بخش‌های عمده فعالیت اقتصادی نشان می دهد که بخش خدمات با 0/50 درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. بخش‌های صنعت با 32.9 و کشاورزی با 17.1 درصد قرار دارند. 
سهم شاغلین بخش کشاورزی در پاییز 1398 نسبت به فصل مشابه سال قبل 0.1 درصد کاهش و سهم شاغلین در بخش‌های صنعت و خدمات 0.1 درصد افزایش داشته است.


چشم‌انداز سال 99
نرخ بیکاری افزایش پیدا می‌کند

حمید حاج اسماعیلی، کارشناس بازار کار: شرایط برای پیش‌بینی سال آینده در کشور ما سخت شده است. عوامل متعددی این روزها در شاخص‌های اقتصادی کشور تاثیر گذار هستند که شاید تا پیش از این اصلا وجود نداشته‌اند. به طور مثال قبل از شیوع ویروس کرونا، شرایط تحریمی را در کشور داشتیم اما با آن به نوعی به سازگاری رسیده بودیم. بارش هایی که در ابتدای سال 98 تجربه کردیم، رشد اقتصادی کشور را در حوزه کشاورزی مثبت کرده بود اما امروز و در شرایط تازه دوباره مشکلات تازه‌ای در این حوزه و حوزه‌ خدمات یا صنعت به وجود خواهد آمد. بحران‌های اقتصادی کنونی مزید بر علت ِ ویروس کرونا شده تا آینده خوبی در انتظار اشتغال کشور نباشد و  در شش ماهه نخست سال آینده، حتما شرایطی به مراتب بدتر از سال 98 خواهیم داشت. اشتغال ما در سال جاری به شدت آسیب خواهد دید. نرخ‌های رسمی بیکاری در سالی که گذشت خبر از آرامش نسبی در بازار اشتغال می‌دهد اما سال 99، سال دیگری است.
اگر بخواهیم آمارهای رسمی مرکز آمار ایران را مبنا قرار دهیم، پیش‌بینی می‌شود در شش ماه نخست سال جاری، نرخ بیکاری ما بین 5 تا 7 درصد افزایش پیدا کند. تولیدی‌های کوچک، بنگاه‌های اقتصادی کوچک و اصناف‌ها در این اپیدمی بیشترین آسیب را خواهند دید. اما آیا مرکز آمار بر اساس واقعیت‌های میدانی نرخ بیکاری را محاسبه خواهد کرد؟
یکی از مهم‌ترین چالش‌های سال گذشته، تامین بودجه دولت از محل مالیات‌ها بود اما امروز با آسیبی که بنگاه‌های اقتصادی دیده‌اند، تامین درآمد دولت برای حمایت از بازار کار هم با مشکلات جدی مواجه خواهد شد و دیگر امکان حمایت از بازار و نیروی کار وجود نخواهد داشت.
در این میان سوالی که در ذهن خیلی از ما ایجاد می‌شود این است که آیا اصلاحات اقتصادی می‌تواند شرایط زندگی را برای مردم بهتر کرده و نرخ بیکاری را کاهش دهد؟ من بر این باورم که در سال 99 چنین چیزی ممکن نیست. ما کشوری هستیم که هنوز به درآمدهای نفتی خود اتکا داریم و از آنجایی که همان اندک صادرات نفتی ما هم این روزها به واسطه این بیماری به مشکل برخورده است، امکان اصلاح اقتصادی و افزایش درآمدها و بالا بردن سطح رفاه جامعه وجود ندارد، به خصوص که قیمت جهانی نفت به شدت کاهش پیدا کرده است.
بعد از عبور از ماه‌های بحرانی ابتدای سال 99، وقتی شیوع ویروس کرونا متوقف می‌شود، شاید بتوان امید داشت مثل همیشه بدون کمک و حمایت دولت، بخش‌های خدماتی به خودی خود جان گرفته و تا حدی اوضاع اشتغال در این حوزه را بهبود ببخشند.