داروهایی برای سیاسی‌ترین بیماری دنیا

محمد امین خرمی_خبرنگار

بحران بی‌سابقه ناشی از شیوع تازه‌ترین عضو خانواده ویروس کرونا موسوم به کووید-19، این ویروس را به یکی از سیاسی‌ترین بیماری‌های تاریخ تبدیل کرده است؛ بیماری‌ای که نه‌تنها مقابله با آن، بلکه درمان آن نیز پای دولت‌ها و سیاستمداران را به میان کشانده است.
کشورهای مختلف تحت نظر سازمان بهداشت جهانی یا به‌صورت مستقل در حال تلاش برای یافتن دارویی برای درمان بیماران مبتلا به ویروس کرونا هستند اما هیچ‌یک تاکنون به نتیجه قطعی نرسیده‌اند. با توجه به گستردگی شیوع ویروس در جهان و آمار بالای مرگ‌ومیر، دانشمندان فرصت کافی برای تولید داروهای جدید ندارند، بنابراین به آزمایش داروهای بیماری‌هایی رو آورده‌اند که علائمی شبیه علائم ویروس کرونا دارند. در این میان، نام یکی از داروها بیش از بقیه بر سر زبان افتاده است. «کلروکین» و یکی از مشتقات آن موسوم به «هیدروکسیکلروکین» که داروی درمان مالاریا هستند اکنون به‌عنوان داروی درمان کرونا مورد توجه قرار گرفته‌اند.
اثرگذاری داروها را مطالعات بالینی تعیین می‌کنند اما این بار اصرار یکی از جنجالی‌ترین چهره‌های سیاسی جهان یعنی دونالد ترامپ به استفاده از هیدروکسیکلروکین برای درمان کرونا، باعث شده تا تقاضا برای این دارو در جهان افزایش پیدا کند. این در حالی است که طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، مؤثر بودن این دارو در درمان این ویروس هنوز قطعی نشده است.
دونالد ترامپ طی روزهای اخیر بارها در مورد کارایی داروی هیدروکسیکلروکین برای درمان کرونا صحبت کرده است. روز یکشنبه اما او به‌طور خاص در جمع خبرنگاران کاخ سفید حاضر شد تا در این رابطه صحبت کند. رئیس‌جمهور آمریکا این دارو را «هدیه‌ای از جانب خداوند» خواند و بر ضرورت استفاده از آن در بیمارستان‌های این کشور تأکید کرد. او در پاسخ به سؤال‌های مکرر خبرنگاران در مورد تأیید‌نشدن این دارو گفت: « چه چیزی برای از دست دادن دارید؛ بروید استفاده کنید.»
 بسیاری از کارشناسان، ازجمله آنتونی فاوچی، مشاور ترامپ که متخصص برجسته بیماری‌های عفونی در آمریکاست، بر این عقیده هستند که تا زمانی که مطالعات لازم انجام نگرفته و آزمایش‌های بالینی اثربخشی آن را مورد تأیید قرار نداده باید در استفاده از این داروها برای درمان بیماران مبتلا به کووید-۱۹ احتیاط زیادی کرد. دو مؤسسه پژوهشی در ایالات متحده، انستیتو ملی بهداشت و آژانس تحقیقات پزشکی و توسعه بیولوژی، در حال تهیه نتایج چنین آزمایش‌هایی هستند.
ترامپ اما به پیشنهاد یکی از دوستانش که پزشک است و در برنامه‌های تلویزیونی حضور دائمی دارد، استفاده از این دارو را توصیه کرده است. روزنامه نیویورک‌تایمز اما دیروز در گزارشی اطرافیان دونالد ترامپ را جزو افرادی دانست که درصورت مؤثر بودن هیدروکسیکلروکین در درمان کرونا، از سود تولید و فروش آن بهره خواهند برد. به نوشته نیویورک تایمز، خود ترامپ نیز بخشی از سهام شرکت فرانسوی «سانوفی» که تولید‌کننده هیدروکسیکلروکین با نام تجاری «پلاکنیل» است را در اختیار دارد. علاوه بر این، شرکت‌های داروسازی آمریکایی متعلق به دوستان ترامپ ازجمله شرکت‌های «آمنیل»، «مایلان» و «توا» برای تولید این دارو اقدام کرده‌اند.

تب هیدروکسیکلروکین در جهان
به گفته دونالد ترامپ، ترکیب قرص هیدروکسیکلروکین و آزیترومایسین که نوعی آنتی‌بیوتیک رایج است می‌تواند در درمان ویروس کرونا مؤثر باشد. قرص هیدروکسیکلروکین از زمان جنگ جهانی دوم برای درمان مالاریا مورد استفاده بوده است. این قرص در کاهش تب و التهاب داخلی، اثرگذاری بالایی دارد. ترکیب این دو دارو در آزمایشگاه اثرات مثبتی در مورد ویروس کرونا داشته است اما به نوشته بی‌بی‌سی، برخی محققان از احتمال آسیب به ریه و کلیه به‌عنوان اثرات جانبی این داروها هشدار داده‌اند.
هم‌اکنون تحقیقات در مورد هیدروکسیکلروکین به‌طور همزمان در آمریکا، انگلیس، اسپانیا و چین در جریان است اما هیچ نتیجه قطعی اعلام نشده است. با این حال، سازمان غذا و داروی آمریکا تجویز این دارو را در «شرایط اورژانسی» و درصورت تشخیص پزشک مجاز اعلام کرده است. طبق اعلام دولت آمریکا، طی روزهای آینده 30میلیون دوز از این دارو که از سوی یک شرکت داروسازی آلمانی به آمریکا ارسال شده در بیمارستان‌های این کشور توزیع خواهد شد. ترامپ البته برای تامین داروی مورد نیاز در آمریکا، دست به تهدید هندی‌ها هم زده است. هند که تولید‌کننده اصلی هیدروکسیکلروکین در جهان است، از روز شنبه صادرات این دارو را ممنوع اعلام کرد؛ اقدامی که بلافاصله با تهدید ترامپ لغو شد. ترامپ تهدید کرد درصورتی که هند صادرات هیدروکسیکلروکین به آمریکا را آزاد نکند، با این کشور مقابله به مثل خواهد کرد.
در فرانسه نیز مقام‌های درمانی استفاده از هیدروکسیکلروکین را مجاز اعلام کرده‌اند اما همزمان در مورد اثرات جانبی آن نیز هشدار داده‌اند. نتیجه تحقیقات اولیه در این کشور از مؤثر بودن هیدروکسیکلروکین در درمان کرونا حکایت داشت؛ تحقیقاتی که از قضا هفته گذشته مورد استناد دونالد ترامپ نیز قرار گرفت. اما تحقیقات بیشتر فرانسوی‌ها طی روزهای اخیر باعث شده نتایج این تحقیق رد شود.
وزارت بهداشت هند نیز استفاده  از این دارو را به‌عنوان داروی پیشگیری برای کادر درمان که از نزدیک با بیماران مبتلا به کرونا در ارتباط هستند مجاز دانسته است. کارشناسان هندی با این حال اعلام کرده‌اند، هیدروکسیکلروکین نمی‌تواند درمان قطعی کرونا درنظر گرفته شود و فعلا مطالعات آن در مراحل آزمایشگاهی است. وزارتخانه‌های بهداشت در بحرین، مراکش، الجزایر و تونس نیز اعلام کرده‌اند استفاده از این دارو را برای درمان کرونا آغاز کرده‌اند.
در پی سخنان دونالد ترامپ، هجوم مردم برخی کشورها به داروخانه‌ها برای خرید هیدروکسیکلروکین، باعث ممنوعیت فروش این دارو شده است. اردن، کویت و کنیا فروش این دارو را ممنوع کرده‌اند. در نیجریه نیز استفاده بیش از حد از دارو، مسمومیت گسترده دارویی را باعث شده است. علاوه بر این، برخی کارشناسان نسبت به سخنان رئیس‌جمهور آمریکا درباره کاربرد داروهای ضد‌مالاریا ابراز نگرانی کرده‌اند. افزایش تقاضا برای این داروها در جهان، می‌تواند سلامت بیماران دیگر ازجمله بیماران مبتلا به لوپوس یا روماتیسم را دچار مشکل کند که درمان آنان توسط این داروها مورد تأیید قرار گرفته است.

داروهای احتمالی برای درمان کرونا

سازمان بهداشت جهانی، با راه‌اندازی پروژه‌ای جهانی تحت عنوان SOLIDARITY به‌دنبال یافتن درمانی برای ویروس کرونا است. در این پروژه که همزمان در چندین کشور جهان در جریان است، داروهای موجود برای درمان بیماری‌های مشابه کرونا به‌صورت آزمایشگاهی و بالینی مورد آزمایش قرار می‌گیرند تا نتیجه نهایی حاصل شود. اکنون علاوه بر هیدروکسیکلروکین، 3داروی دیگر نیز تحت نظر سازمان بهداشت جهانی در حال بررسی است: 
رمدسیویر: این دارو که توسط یک شرکت داروسازی آمریکایی تولید می‌شود برای درمان ویروس کشنده «ابولا» کاربرد دارد.
ریتوناویر/لوپیناویر: این ترکیب دارویی از سال 2000در آمریکا برای درمان ایدز استفاده می‌شود. استفاده از این دارو پیش از این در برابر ویروس‌های «مرس» و «سارس» که هر دو از خانواده ویروس‌های کرونا هستند، اثربخش بوده است.
فاوی‌پیراویر: این دارو که با نام تجاری آویگان در ژاپن تولید می‌شود، درمانی برای ویروس آنفلوآنزا است. استفاده بالینی این دارو در چین اثرات مثبتی در درمان ویروس کرونا داشته است.