برندگان بازار کرونا

فرخنده رفائی- خبر‌نگار

ورود کرونا به ایران و گسترش سریع و غیرمنتظره آن بازار همیشه داغ اسفندماه را برای اغلب کسب و کارها به سردی کشاند و بسیاری از مشاغل با کاهش چشمگیر فروش و بعضی دیگر حتی با تعطیلی مواجه شده‌اند. مانند همه جای دنیا، وزارت بهداشت ایران نیز بهترین راهکار را برای قطع زنجیره انتقال بیماری، ماندن در خانه و قرنطینه خانگی دانسته و بیشتر مردم این توصیه را جدی گرفته‌اند. ریتم پرشتاب زندگی در هفته‌های پایانی هر سال، امسال جای خود را به آرامش داده و از ازدحامی که هرسال این موقع کوچه‌ها و خیابان‌ها را قفل می‌کرد، دیگر خبری نیست. بیشتر مردم در خانه‌ها مانده‌اند و نه خبری از خرید است و نه رفت‌وآمد و این یعنی کسادی بازار.

همه زیان‌دیدگان کرونا
بیشترین آسیب در این میان متوجه کسب و کارهای مجازی و غیرمجازی مبتنی بر حمل‌ونقل و سفر بوده است. آژانس‌ها و شرکت‌های مسافرتی که بلیت وسایل حمل‌و‌نقل عمومی را می‌فروختند و تورهای داخلی و خارجی رزرو می‌کردند، هتل‌ها، مسافرخانه‌ها، خانه‌های بوم‌گردی و تمام مراکز اقامتی، شرکت‌های هواپیمایی، قطار و اتوبوس با بیشترین افت تقاضای خدمات روبه‌رو هستند. حتی تاکسی‌های داخل شهری هم مسافر ندارند و سامانه‌های حمل‌ونقل عمومی داخل شهری شامل مترو و بی‌آرتی هم با کاهش بسیار شدید مسافر مواجه شده‌اند. از سفر که بگذریم، لباس‌فروشی‌ها، گل‌فروشی‌ها و آرایشگاه‌ها به‌ویژه آرایشگاه‌های زنانه و به‌طور کلی مشاغلی که عمده سود فعالیتشان را از بازار شب عید می‌برند، بیشترین ضرر و زیان را از شیوع این بیماری شاهد بوده‌اند. اما مشاغلی هم هستند که موج ویرانگر بیماری برای آنها زیان کمتری به همراه داشته و چه بسا از این شرایط خاص سود هم برده‌اند.

ماسک و الکل؛ پرسودترین کالاها
فروش بیشتر کالاهایی که به‌طور مستقیم با بیماری و پیشگیری از آن ارتباط دارد، قابل پیش‌بینی بود. از روزهای ابتدایی شیوع بیماری بازار ماسک‌های بهداشتی داغ شد و مردم برای خرید آن به داروخانه‌ها هجوم بردند. ژل‌ و مایع ضدعفونی‌کننده، پد الکلی و دستکش‌ اقلام دیگری بودند که بعد از ماسک، به سرعت کمیاب و بعضا نایاب شدند و قیمتشان از کنترل خارج شد. الزام به استفاده از این کالاها برای پیشگیری از بیماری مردم را مجبور کرد با هر قیمتی این اقلام را تهیه کنند و هنوز هم با وجود عرضه نابسامان و مدیریت نشده آنها، پرتقاضاترین و پرفروش‌ترین کالاها محسوب می‌شوند. می‌توان گفت شرکت‌های تولیدکننده ماسک و مواد شوینده و ضدعفونی‌کننده بیشترین سود را از بحران کرونا بردند؛ تا جایی که بسیاری از تولیدی‌های کارگاهی و خانگی لباس، امروز به تولید ماسک و گان برای تامین نیاز روزافزون به این اقلام روی آورده‌اند. اما در کنار اینها، بعضی اجناس دیگر هم فروششان افزایش پیدا کرده؛ اجناسی که ظاهرا بی‌ارتباط با این قضیه به‌نظر می‌رسند.

کمیاب‌شدن تخمه و پودر کیک
خانه‌نشینی اجباری این روزها با ساعت‌های طولانی بیکاری از یک‌سو و بی‌اعتمادی به مواد غذایی غیرخانگی از سوی دیگر باعث شده مردم در منزل به تهیه خوراکی‌هایی روی بیاورند که قبلا به‌راحتی از بیرون می‌خریدند. این موضوع باعث شده فروش برخی اقلام در سوپرمارکت‌ها از قبل بیشتر شود و حتی کمیاب شدن این اجناس را به‌دنبال داشته باشد. محمدحسین بنیسی، سوپرمارکت‌داری که در غرب تهران فعالیت می‌کند به خبرنگار همشهری می‌گوید: ماندن طولانی‌مدت در خانه باعث شده که مردم هم برای سرگرم شدن و هم برای حفظ سلامتی به پخت کیک و شیرینی و حتی نان در منازل روی بیاورند و این امر خرید بالای آرد و پودرهای آماده کیک و پنکیک را به‌دنبال داشته؛ تا جایی که بعضی روزها موجودی این اقلام در مغازه تمام می‌شود. 
او به افزایش مصرف لبنیات به‌ویژه شیر و پنیر هم اشاره می‌کند و می‌افزاید: خیلی از مردم قبلا به‌خاطر مدرسه یا سر کار رفتن وعده صبحانه را مصرف نمی‌کردند، ولی این روزها ظاهرا تعداد صبحانه‌خورها افزایش یافته و با افزایش تقاضا برای شیر و پنیر مواجهیم؛ تا جایی که این اقلام و همچنین تخمه و آجیل شور بسته‌بندی شده به سرعت تمام می‌شود و باید هر روز این اجناس را سفارش بدهیم. البته به‌نظر می‌رسد مسکونی یا اداری بودن منطقه فعالیت هم در نوع کالایی که افزایش مصرف داشته تأثیرگذار است. فروشنده سوپرمارکتی در یکی از مناطق اداری تهران از افزایش فروش غذاهای آماده می‌گوید و اضافه می‌کنند: بیشتر مشتری‌های این مغازه کسانی هستند که ناچارند سر کار بروند و چون فعالیت بیشتر آشپزخانه‌ها و رستوران‌ها محدود شده برای تهیه صبحانه و ناهار با مشکل مواجه شده‌اند. این امر فروش غذاهایی مثل سالاد الویه، سالاد ماکارونی، ساندویچ‌های آماده، نان‌های کیسه‌ای و همچنین شیر، پنیر، کیک و بیسکوییت را افزایش داده است. رئیس اتحادیه سوپرمارکت‌داران و مواد پروتئینی اما در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید که گزارشی از افزایش فروش کالایی خاص به اتحادیه نرسیده است.  سعید درخشانی با این حال تلویحا این موضوع را تأیید می‌کند و می‌گوید: افزایش خرید بعضی از کالاها به‌دلیل اینکه مردم می‌خواهند به‌مدت طولانی در منازلشان بمانند، طبیعی است. او این افزایش فروش را به در پیش بودن تعطیلات عید مرتبط می‌داند و می‌افزاید: رشد تقاضا برای مواد پروتئینی مثل گوشت و مرغ هر سال در این ایام اتفاق می‌افتد و امری عادی است، ولی امسال با توجه به اینکه مردم می‌خواهند کمتر از خانه‌هایشان خارج شوند ممکن است کالاهای دیگر را هم به مقدار بیشتری تهیه کنند تا بتوانند قرنطینه خانگی را رعایت کنند. درخشانی معتقد است شیوع ویروس کرونا در کشور سوپرمارکت‌ها را هم مانند دیگر کسب و کارها تحت‌تأثیر قرار داده و به‌طور کلی فروش این واحدهای صنفی کاهش یافته است. رئیس اتحادیه سوپرمارکت‌داران و مواد پروتئینی از تثبیت قیمت تمام اجناس نیز خبر می‌دهد و این در شرایطی است که به‌دلیل شیوع گسترده بیماری کرونا در ایران بسیاری از کالاهای صادراتی تاریخ مصرف‌دار ایران از سوی کشورهای هدف برگشت خورده و این انتظار وجود دارد که توزیع این کالاها در بازار بتواند به کاهش قیمت بینجامد با این حال نه‌تنها این کاهش رخ نداده، بلکه قیمت برخی اجناس افزایش هم داشته است؛ ازجمله تن ماهی که در یک هفته اخیر 25درصد افزایش قیمت را تجربه کرد.

 افزایش فروش وسایل سرگرم‌کننده
مشکل‌ترین کار خانواده‌ها در دوران قرنطینه سرگرم‌کردن بچه‌هاست. مدارس تعطیل است، پارک‌رفتن ممنوع شده و بچه‌ها یک‌ماه تمام وقتشان را در خانه گذرانده‌اند. خانواده‌ها ناچارند برای کم‌کردن از بهانه‌گیری بچه‌ها وقتشان را به‌ هر ‌طریق پر کنند و ظاهرا یکی از راهکارهای پرطرفدار روی آوردن به نقاشی بوده است. حسن ظروفچی که فروشگاه لوازم‌التحریر دارد، به همشهری می‌گوید: از وقتی که مردم به توصیه وزارت بهداشت برای پیشگیری از بیماری کمتر از خانه خارج می‌شوند، فروش اقلام سرگرم‌کننده مثل دفتر نقاشی، مدادرنگی و آبرنگ افزایش چشمگیری داشته است. او اضافه می‌کند: انواع بازی‌های فکری و بوم نقاشی هم از کالاهایی است که تقاضا برای خریدشان نسبت به قبل بیشتر شده است.

سود شرکت‌های مخابراتی و کسب و کارهای مجازی
مسلما با ماندن افراد در خانه یکی از راه‌های سرگرم شدن استفاده بیشتر از اینترنت است. استفاده از اینستاگرام در ایران طی این مدت افزایش محسوسی داشته و این استفاده بیشتر از اینترنت یعنی درآمد بیشتر برای ایرانسل، همراه اول، مخابرات و شرکت‌های کوچک و بزرگ دیگری که در این زمینه فعالند. در میان کسب و کارهای اینترنتی جدای از سایت‌های تفریحی، گردشگری و خرید بلیت سفر و سینما و تئاتر که با تعطیل شدن این فعالیت‌ها زیان قابل توجهی دیدند، سایر کسب و کارها وضعیت نسبتا مناسبی دارند. گفته می‌شود این روزها فروش سوپرمارکت‌های اینترنتی به‌شدت افزایش داشته است. در کنار سوپرمارکت‌های اینترنتی فروش اینترنتی غذا هم تا حدی رونق پیدا کرده است. البته رشد فروش آنها قطعا با سوپرمارکت‌های اینترنتی قابل مقایسه نیست؛ چراکه به‌دلیل مسائل بهداشتی خرید مردم از رستوران‌ها و فست‌فودها کاهش پیدا کرده است. تقاضا برای تاکسی‌های اینترنتی هم کاهش محسوسی یافته و این در شرایطی که وسایل حمل‌ونقل عمومی منبع انتشار بیماری عنوان می‌شوند، کاملا طبیعی است.