زنگ خطر کاهش مواداولیه تولید به صدا درآمد

در شرایطی که فشار تحریم‌ها باعث شده واردات مواداولیه برای تولیدکنندگان سخت‌تر و پرهزینه‌تر شود و جهش نرخ تورم هم کارها را سخت‌تر کرده، حالا بحران شیوع کرونا هم مزید بر علت شده تا تولیدکنندگانی که از کاهش تقاضا در بازار نگران بودند، از تأمین مواداولیه موردنیاز خود نیز در مضیقه قرار گیرند. گزارش شاخص مدیران خرید(موسوم به شامخ)، مربوط به پایان بهمن امسال، نسبت به اثرگذاری سه‌گانه تحریم، تورم و کرونا بر تولید هشدار داده و بر لزوم اندیشیدن تمهیداتی برای نجات تولید تأکید کرده است.
به گزارش همشهری، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، شامخ کل اقتصاد ایران در بهمن 98را 47.62واحد اعلام کرده؛ این رقم هرچند نسبت به‌ماه قبل 3.36واحد بهبود یافته اما همچنان رقم آن زیر 50واحد است که معنا و مفهوم آن تداوم رکود در اقتصاد ایران است. نکته قابل‌توجه در این گزارش، افت موجودی مواداولیه در اقتصاد، به‌ویژه در حوزه صنعت است. در این‌ماه طبق اعلام فعالان اقتصادی، از میان 5مؤلفه اصلی شامخ، شاخص موجودی مواداولیه خریداری شده کمترین مقدار را داشته؛ درحالی‌که به گواهی فعالان اقتصادی، در بهمن‌ماه امسال شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی بیشترین میزان را در میان مؤلفه‌های 5گانه شامخ داشته که از دورنمای به نسبت روشن تولیدکنندگان نسبت به بهبود فعالیت در ماه‌های پایانی سال حکایت دارد، اما در این میان، احتمالاً به‌واسطه مشکلات تأمین نقدینگی و سرمایه در گردش و همچنین مشکلات واردات و خرید مواداولیه، با تهدیدهای جدی برای تداوم فعالیت مواجه شده‌اند و درصورت تداوم این وضع در ‌ماه یا ماه‌های پیش‌ رو، شاخص استخدام نیروی انسانی نیز با افت جدی مواجه خواهد شد.

هم‌افزایی سه‌گانه شوم
بررسی شامخ کل اقتصاد ایران در بهمن 98نشان‌دهنده بهبود نسبی وضع تولید در مقایسه با‌ماه قبل است و به‌جز موجودی مواداولیه، سایر زیرشاخص‌های تشکیل‌دهنده شامخ در وضع بهتری نسبت به‌ماه قبل ارزیابی شده‌اند. در این‌ماه وضعیت سفارش‌های جدید و فروش محصول بهتر از ‌ماه قبل بوده که البته به‌دلیل نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و افزایش تقاضای فصلی، دور از انتظار نبوده است.
تحریم‌های آمریکا و افزوده شدن نام ایران به لیست سیاه FATF علاوه بر محدودیت‌های صادراتی، از عوامل مؤثر بر افزایش نرخ ارز و به‌تبع آن افزایش قیمت و کاهش موجودی مواداولیه بوده است. بررسی شاخص مدیران خرید (PMI ) از آذر 97تاکنون از کاهش مداوم موجودی مواداولیه و افزایش مستمر قیمت آنها حکایت می‌کند. این روند بخش تولید را در مسیری قرار داده که به‌نظر می‌رسد به‌زودی اغلب صنایع با بحران کمبود و حتی نبود مواداولیه مواجه خواهند شد. از سوی دیگر، رشد مداوم نقدینگی نیز عامل مهم دیگری بوده که در ایجاد شرایط تورمی نقش اصلی را داشته و با اثرگذاری بر همه قیمت‌ها ازجمله هزینه‌های تولید و قیمت مواداولیه، فشار مضاعفی به تولید وارد کرده است. بررسی نظرات فعالان اقتصادی در شامخ بهمن 98نشان می‌دهد درمجموع فعالان اقتصادی در بخش صنعت، افزایش تولید برای‌ ماه بعد را پیش‌بینی کرده‌اند که البته با توجه به اثرگذاری ویروس کرونا بر میزان تقاضا و همچنین فعالیت‌های اقتصادی، به‌نظر نمی‌رسد در یکی، دو‌ماه آینده محقق شود. این مسئله می‌تواند به کاهش فروش واحدهای تولیدی و سخت‌تر شدن شرایط مالی آنها منجر شود، به‌خصوص اینکه تولیدکنندگان در حوزه تأمین مواداولیه نیز با مشکلات ریز و کلان مواجه هستند.

بوی رونق در صنعت
در گزارش بهمن‌ماه مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، شامخ بخش صنعت 56.14واحد محاسبه شده که نسبت به‌ماه قبل 4.22واحد بهبود پیدا کرده و از رکود فاصله بیشتری گرفته است. در این‌ماه شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها در صدر 5مؤلفه اصلی شامخ صنعت قرار گرفته و گویای رونق نسبی فعالیت‌های صنعتی بوده اما شاخص موجودی مواداولیه خریداری شده در پایین‌ترین رتبه میان 5مؤلفه اصلی شامخ صنعت قرار گرفته و به چالشی برای تأمین نیاز فعالیت‌های صنعتی تبدیل شده است.

بهبود صادرات در 3 بخش
در بهمن‌ماه 1398، شامخ همه گروه‌های صنعتی نشان از رونق و بهبود صنعت در مقایسه با‌ماه قبل دارد. فقط صنایع کانی غیرفلزی بدون تغییر بوده و دسته سایر صنایع افت داشته است. در این ماه، میزان تولید محصولات صنایع لاستیک و پلاستیک پس از 4‌ماه کاهش با افزایش روبه‌رو بوده است. البته این افزایش می‌تواند ناشی از کاهش مشکلات مربوط به تخصیص ارز، ثبت سفارش و گمرک برای واردات مواداولیه از ابتدای فصل پاییز تاکنون باشد که با همکاری‌های بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت صورت گرفته است. نکته دیگر اینکه در بهمن‌ماه 98، صادرات همه گروه‌های صنعتی در مقایسه با‌ ماه قبل بدون تغییر مانده یا کاهش یافته است، اما 3 گروه لاستیک و پلاستیک، نساجی و پوشاک و چرم افزایش صادرات داشته‌اند.

نفت و گاز در سراشیبی
شامخ کل گروه فرآورده‌های نفت و گاز، از ابتدای سال‌جاری تا پایان نیمه اول سال، از بدتر شدن وضع عمومی این صنعت در هر ماه نسبت به‌ ماه قبل حکایت داشته است، اما در طول فصل پاییز به وضع باثباتی رسیده و از اوایل زمستان با کاهش تنش‌های سیاسی و احتمال درگیری ایران و آمریکا و همچنین کاهش نسبی قیمت نفت خام اندکی بهبود یافته؛ زیرا نفت خام و گاز طبیعی مهم‌ترین ماده اولیه این صنعت محسوب می‌شود که متأثر از بازارهای بین‌المللی و وضع تحریم‌های ایالات‌متحده بوده و در بهمن‌ماه وضع به نسبت خوبی داشته است.



ـ آخرین گزارش شاخص مدیران خرید (شامخ) که در پایان بهمن محاسبه شده از افت قابل‌توجه موجودی مواداولیه در اقتصاد و صنعت حکایت دارد
ـ تحریم‌های آمریکا و افزوده شدن نام ایران به لیست سیاه FATF علاوه بر محدودیت‌های صادراتی، از عوامل مؤثر بر افزایش نرخ ارز و به‌تبع آن افزایش قیمت مواداولیه و کاهش موجودی مواداولیه بوده است
ـ روند شاخص مدیران خرید از آذر 97تاکنون از کاهش مداوم موجودی مواداولیه و افزایش مستمر قیمت آنها حکایت می‌کند. با این روند به‌نظر می‌رسد به‌زودی اغلب صنایع با بحران کمبود مواداولیه مواجه خواهند شد


عید نساجی و پوشاک

در بهمن‌ماه وضع صنعت نساجی نسبت به‌ماه قبل مساعد ارزیابی شده که عمدتاً ناشی از افزایش چشمگیر میزان سفارش‌های جدید، افزایش سرعت انجام و تحویل سفارش، افزایش میزان تولید و نیز افزایش میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی بوده است. یکی از دلایل رونق در بازار صنایع نساجی در بهمن‌ماه، تقاضای صنایع پایین‌دستی آن، ازجمله صنعت پوشاک بوده که به‌دلیل منع واردات پوشاک، حجم بالایی از تقاضا از تولیدکنندگان داخلی به سمت صنعت نساجی سوق یافته است. علاوه بر این به‌دلیل نزدیک شدن به ایام نوروز، تقاضای محصولاتی مانند فرش و سایر منسوجات نساجی نیز افزایش یافته و رونق صنعت نساجی را دوچندان کرده است. اگرچه از ابتدای اسفند با انتشار ویروس کرونا، ورق برگشته و 2 صنعت نساجی و پوشاک با رکود جدی مواجه شده‌اند. یکی از نکات، افزایش چشمگیر قیمت مواداولیه صنعت نساجی است که عمدتاً ناشی از روند صعودی قیمت ارز، مشکلات ناشی از تحریم‌های اقتصادی و ادامه‌دار شدن مشکلات واحدهای تولیدی داخل در تأمین نقدینگی و تهیه مواداولیه بوده و قطعاً در ماه‌های آینده بر وضعیت صنعت نساجی اثرات نامطلوبی خواهد داشت. در بهمن 98، وضعیت صنعت پوشاک و چرم نیز مانند صنعت نساجی مساعد ارزیابی شده و با افزایش میزان تولید محصولات، افزایش میزان سفارش‌های جدید، افزایش میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی و افزایش سرعت انجام و تحویل سفارش مواجه بوده اما نکته قابل‌توجه در این صنعت، کاهش موجودی مواداولیه به‌موازات کاهش چشمگیر موجودی محصول و نیز افزایش سنگین قیمت مواداولیه  است که به‌نظر می‌رسد ناشی از نزدیک شدن به‌ ماه پایانی سال و افزایش تقاضای سال نو و عید نوروز بوده و حالا به‌واسطه رکود این صنعت در سایه کرونا، می‌تواند به چالشی جدی برای فعالان این حوزه تبدیل شود.