قرنطینه خانگی کسی را کتابخوان نمی‌کند

محمدناصر احدی- روزنامه‌نگار

بهترین راه برای مبتلانشدن به کرونا، دوری از اجتماعات و اماکن عمومی و ماندن در خانه است. این موضوع را حتی تلویزیون که از بحرانی‌نشان‌دادن اوضاع حذر دارد تأیید می‌کند. در این وضعیت، از این طرف و آن طرف، زیاد می‌شنویم که می‌شود ملال و کسالت ناشی از حبس‌شدن در خانه را با لذت مطالعه خنثی کرد. البته اگر شما اهل مطالعه باشید، نیازی نیست که حتما از ترس کرونا در خانه پناه بگیرید تا خودتان را با کتاب سرگرم کنید. کتاب برای برخی‌ها که تعدادشان اصلا زیاد نیست حکم رزق روح را دارد و در هر فرصتی از آن تغذیه می‌کنند اما برای عامه مردم که میانه خوبی با مطالعه و کتاب ندارند، این پیشنهاد چقدر عملی است؟ واقعا از کسی که خاطرش بابت سلامت خودش و اطرافیانش مشوش است و از آغاز این اپیدمی، مدام دغدغه پیدا کردن یک بسته ماسک یک‌بارمصرف و یکی‌دو شیشه الکل طبی را داشته، می‌توان انتظار داشت که تمرکزش را روی کتاب و مطالعه بگذارد؟ در این اوضاع و احوال، حتی کسی هم که با کتاب و مطالعه غریبه نیست، آنقدر آشفته و دل‌نگران است که اگر هنگامی که کتابی دست می‌گیرد، خطوط کتاب در برابر دیدگانش در هم رَود و توازی‌شان به همگرایی یا واگرایی منتهی شود، نباید متعجب شد. درضمن، اصلا مگر می‌شود کسی با چند روز ماندن در خانه کتابخوان شود؟ مطرح کردن چنین موضوعی بیشتر به‌دلیل آگاهی نداشتن از وضعیت مردم یا تقلیل دادن مصیبت پیش‌آمده به فرصتی برای تفریح و سرگرمی و یا رونق دادن به کسب‌وکار کساد کتابفروشی‌هاست. از مطرح‌کنندگان چنین ایده‌ای باید پرسید مگر می‌شود کسی را در یک باشگاه ورزشی حبس کرد و بعد از چند وقت انتظار داشت که ورزشکار شود؟ عادت به مطالعه چیزی نیست که طی چند روز در وجود کسی پدیدار شود و او را به لذت همنشینی با کلمات و تفحص در دنیاهای دیگر آگاه سازد. انس و الفت با کتاب، مثل هر عادت پسندیده دیگری، حاصل مداومت و انتخاب و اشتیاق است، نه فترت و اجبار و محدودیت.
از سوی دیگر، هر علاقه‌مند به کتابی می‌داند که یکی از لذتبخش‌ترین قسمت‌های مطالعه، گشتن در میان قفسه‌های کتابفروشی‌ و انتخاب کتابی از میان هزاران کتاب دیگر است. در واقع، بخشی از عادت مطالعه حاصل همجواری با قفسه‌های کتاب، وراندازکردن عطف کتاب‌ها و به‌دست‌گرفتن کتابی است که در یک لحظه جادویی، نگاه‌مان روی آن منجمد شده است. اما در شرایط فعلی که متخصصان بهداشت توصیه می‌کنند از دست‌زدن به سطوحی که امکان آلودگی آنها وجود دارد خودداری شود، قاعدتا بخشی از فرایند لذتبخش تهیه کتاب با نقص و خللی جدی مواجه است.
مسئله دیگری که گویا در توصیه به تسهیلِ قرنطینه خانگی با مطالعه در نظر گرفته نمی‌شود، وضعیت ذهنی خیل افرادی است که تصور می‌کنند با ساعت‌ها چرخ‌زدن در شبکه‌های اجتماعی می‌توانند مفیدترین و سرگرم‌کننده‌ترین راه‌ها را برای فائق‌آمدن بر هر مشکلی پیدا کنند. کسانی که چنین پیشنهادهایی می‌دهند یا از قدرت اثرگذاری شبکه‌های اجتماعی بی‌خبرند یا حتی شاید به مدد قدرت نفوذ شبکه‌های اجتماعی قصد دارند به چرخش مالی صنعت نشر رونقی دهند که البته چندان اشکالی هم ندارد. وقتی اینفلوئنسرها و سلبریتی‌ها برای تبلیغ کالاهای مجاز و غیرمجاز میلیون‌ها تومان دریافت می‌کنند، مطمئنا قدرت اثرگذاری آنها نه‌تنها از کتاب بلکه حتی از رسانه‌های رسمی نیز بیشتر است و مردم تمایل بیشتری به‌ دنبال‌کردن آنها از خود نشان می‌دهند. به همین دلیل، احتمالا اغلب کسانی که این روزها را در خانه سپری می‌کنند، ترجیح می‌دهند در شبکه‌های مجازی پرسه بزنند و نه‌تنها وقتشان را با آن پر کنند بلکه حتی برای مبارزه با کرونا به راهنمایی‌های غیرتخصصی موجود در این فضا متوسل شوند.
حقیقت این است که از کرونا می‌شود ترسید اما از ترس کرونا نمی‌شود کسی را کتابخوان کرد.