در مسیر درآمدهای پایدار
شهرها برای دوام آوردن نیاز به درآمدهایی دارند که با فروختن تراکم به‌دست نیامده باشد
مائده امینی - خبرنگار
باغ‌ها را فروختند، جنگل‌ها را سر کشیدند، آسمان را واگذار کردند و حالا دیگر کفگیر شهرداری به ته دیگ خورده است. در سال‌هایی نه چندان دور، 80درصد منابع شهرداری‌های کشور از محل عوارض ساخت‌وساز تامین می‌شد؛ آنها تمام شهر را برای فروش عرضه کرده بودند و تراکم فروشی تبدیل به شیوه اصلی درآمدزایی برای شهرداری تهران شده بود. درآمدهای ناپایداری که اگرچه روزگاری اعدادی نجومی را با خود به یدک کشیدند اما دیگر خبری از آنها نیست چرا که دیگر نه آسمانی برای فروش مانده، نه زمینی، نه باغی...
سال96سال بودجه‌های نجومی برای نه فقط تهران، که همه شهرهای بزرگ بود. تهران 18هزار میلیارد تومان بودجه در آن سال برای خود تصویب کرد و مشهد 8 هزار و 553میلیارد تومان، تبریز 2 هزار و 600میلیارد تومان، اصفهان 2 هزار و 750میلیارد تومان و شیراز هم 3 هزار و 280میلیارد تومان بودجه برای سال‌جاری به تصویب رساندند. همه اینها یعنی شهرهای بزرگ ایران بودجه‌ای معادل 40هزار میلیارد تومان برای سال96خود تصویب کرده‌اند. بودجه‌هایی که تراکم فروشی، سهم عمده‌ای در آنها برای خود داشتند. و همه اینها در حالی رقم خورد که سال 98، بودجه مصوبه شورا تقریبا با بودجه دو سال پیش‌اش برابری می‌کرد؛ ۱۸ هزار و ۸۲۸ میلیارد تومان.
اما و اگر‌های درآمدهای پایدار در رکود اقتصادی
درآمد پایدار به سادگی برای یک شهر به‌دست نمی‌آید. برای مثال یکی از راهکارهای درآمدزایی، این است که پروژه‌های املاک و اراضی بزرگ مقیاس، به‌صورت مشارکتی با بخش خصوصی اجرا و سهم شهرداری از آنها اجاره داده شود. در واقع گسترش فرهنگ مشارکت عمومی ـ خصوصی یکی از ملزومات اصلی حرکت به سمت درآمدهای پایدار است اما آیا شرایط اقتصادی کنونی کشور، این اجازه را به شهرداری می‌دهد؟ یکی از راه‌های کسب درآمدهای پایدار، اخذ عوارض از محل خدمات شهرداری به مردم است، آیا شرایط اقتصادی و قدرت خرید مردم این اجازه را به آنها می‌دهد که چند برابر سال‌های گذشته عوارض پرداخت کنند؟
سکینه اشرفی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران در همان روزهای ابتدایی سال 98اما و اگرهایی برای تحقق واقعی درآمد پایدار شهری، مطرح کرده است: سعی ما بر این است که افزایش درآمد پایدار داشته باشیم، اما تحقق درآمد پایدار بستگی به شرایط کشور دارد. آنچه برای سال ۹۸ پیش‌بینی می‌کنیم یک شرایط رکودی است که نمی‌توان انتظار زیادی از آن داشت.
لندن چطور اداره می‌شود؟
شیوه اداره شهرهای جهان تقریبا از یک الگوریتم ثابت پیروی می‌کند؛ اخذ عوارض و هزینه کردن آن برای شهر و شهروندان. طباطبایی مزدآبادی، دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران گفته است: ۶۴ درصد درآمد شهرداری لندن از محل عوارض و مالیات ازجمله مالیات بر دارایی است و تنها ۲۳درصد از درآمد این شهر از طریق سوبسیدها و کمک‌های دولت مرکزی تامین می‌شود، ۵درصد از طریق بهای خدمات و ۸ درصد از سایر روش‌ها به‌دست می‌آید. در شهرهای ایران اما ماجرا فرق می‌کند. سال گذشته هوشنگ خندان، معاون عمران، توسعه امور شهری و روستایی وزیر کشور گفته است: شهرداری‌ها 60هزار میلیارد تومان برای ارائه خدمات در شهرها هزینه کرده‌اند و تنها دو درصد این رقم از محل عوارض تامین شده است. مهرداد لاهوتی، رئیس فراکسیون مدیریت شهری و روستایی مجلس شورای اسلامی هم در این‌باره گفته است: امروزه 75درصد جمعیت کشور در شهرها زندگی می‌کنند. باید به فکر حمایت از شهرداری‌ها باشیم؛ بالاترین سرانه درآمدی مربوط به مشهد و 3میلیون و صد هزار تومان است رتبه دوم درآمدی نیز مربوط به شهرداری تهران با 2میلیون و صد هزار تومان است، کلانشهرها یک میلیون و 200و سایر شهرداری‌ها نیز 410هزار تومان است متوسط شهرداری‌ها حدود 980هزارتومان بوده که با این سرانه‌ها، شهرها را اداره کردن کاری بسیار دشوار است.
