مونیخ؛ صحنه رویارویی اروپا و آمریکا

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

 نشست امسال کنفرانس امنیتی مونیخ، که از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین نشست هم‌اندیشی جهان در زمینه امنیت بین‌المللی یاد می‌شود، به صحنه اظهارنظرهای بی‌پرده مقام‌های غربی در مورد اختلافات موجود در غرب تبدیل شد. دومین روز این نشست همچنین فرصتی بود تا اروپا برای نخستین بار از تمایل برای ظهور به‌عنوان یک قدرت اقتصادی و نظامی مستقل بگوید.
کنفرانس سالانه مونیخ، آینه تمام‌نمای مسائل مهم سیاسی خارجی، سیاست دفاعی و امنیت بین‌المللی است و امسال بیش از 500نفر از صاحب‌نظران، روزنامه‌نگاران و چهره‌های دانشگاهی جهان در آن حضور پیدا کرده‌اند. در این نشست که از روز جمعه آغاز شده و امروز به پایان می‌رسد، 35نفر از سران کشورهای جهان و بیش از 100وزیر خارجه و دفاع نیز حاضر شدند تا از دغدغه‌های امنیتی خود و جهان امروز بگویند؛ ترکیبی که باعث شده این دوره کنفرانس امنیتی مونیخ به بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دوره برگزاری آن تبدیل شود.
فرانک والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهور آلمان، به‌عنوان میزبان نشست، طی سخنانی با اشاره به محور کنفرانس امسال، نسبت به «تضعیف جایگاه غرب در جهان» هشدار داد و از همان ابتدا انگشت اتهام به سوی آمریکا گرفت. اشتاین‌مایر هشدار داد که شعار «اول آمریکا» دونالد ترامپ، دنیا را به بی‌ثباتی کشانده است. او گفت: «در وضعیتی قرار داریم که نزدیک‌ترین متحد ما یعنی آمریکا، اصل جامعه بین‌المللی را به کلی رد می‌کند. آمریکا می‌خواهد بزرگ باشد اما به قیمت آسیب زدن به دیگر کشورها.» رئیس‌جمهور آلمان در حالی این سخنان را مطرح می‌کرد که هیأت آمریکایی شامل وزرای خارجه و دفاع این کشور و همچنین رئیس مجلس نمایندگان آمریکا در سالن حضور داشتند. آمریکا امسال بزرگ‌ترین هیأت خود را به کنفرانس امنیتی مونیخ فرستاده است.
از زمانی که ترامپ در آمریکا به قدرت رسیده است، آمریکا و اروپا پرتنش‌ترین دوره روابط خود را شاهد بوده‌اند. اختلاف‌نظرهای بی‌سابقه‌ای میان دو طرف بروز کرده که اختلاف بر سر هزینه‌های ناتو یکی از مهم‌ترین آنهاست. اروپا و آمریکا در این تقابل تا جنگ تجاری و وضع تعرفه‌های متقابل هم پیش رفته‌اند. فرانک والتر اشتاین‌مایر روسیه و چین را نیز به تهدید امنیت جهانی متهم کرد و گفت که این کشورها در کنار آمریکا در چارچوب رقابت‌های قدرت‌های بزرگ، به ناامنی در جهان دامن می‌زنند. او گفت: «در این سناریو، امنیت یک کشور به بهای برهم خوردن امنیت دیگر کشورها تمام‌ شده است.» 
مایک پمپئو در سخنان خود اتهامات وارد شده به کشورش در زمینه تقابل با جامعه جهانی را رد کرد و گفت: «خرسندم که به اطلاعتان برسانم مرگ ائتلاف دو سوی آتلانتیک (میان آمریکا و اروپا) اغراقی بیش نیست. غرب در حال پیروز شدن است.» پمپئو عقب‌نشینی آمریکا از صحنه سیاست بین‌الملل را هم رد کرد و گفت:‌«اینکه 81کشور در ائتلاف علیه داعش به رهبری آمریکا حضور دارند، عقب‌نشینی از صحنه سیاست بین‌الملل است؟» وزیر خارجه آمریکا همچنین خبر داد که کشورش قصد دارد یک میلیارد دلار برای پروژه‌های انرژی در اروپا  اختصاص دهد تا مانعی باشد در مقابل نفوذ بیشتر روسیه در اروپا. پمپئو تأکید کرد که این طرح بخشی از رویکرد آمریکا برای تقویت روابط میان دوسوی آتلانتیک است.
همتای فرانسوی فرانک والتر اشتاین‌مایر نیز موضعی شبیه او گرفت و نسبت به تضعیف غرب هشدار داد. امانوئل مکرون برای نخستین بار بر ضرورت استقلال اروپا از آمریکا سخن گفت و تأکید کرد: «نمی‌توان کارها را همیشه از طریق آمریکا پیش برد؛ باید به‌دنبال یک راه و روش اروپایی باشیم.» مکرون اروپا را صاحب قدرت اتمی دانست و گفت که ساختار امنیتی امروز جهان با دنیای جنگ سرد متفاوت است و اروپا دیگر نیازمند قدرت بازدارندگی اتمی آمریکا نیست. مکرون ناتو را یکی از دو ستون امنیتی اروپا دانست اما بر ضرورت پرداختن به استراتژی دفاعی مستقل اروپا هم تأکید کرد. او گفت: «نیاز امروز ما یک اروپای قوی در زمینه مسائل دفاعی است.» طی هفته‌های اخیر، برخی مقام‌های اتحادیه اروپا ازجمله جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی این سازمان نیز به ضرورت تقویت قدرت دفاعی و نظامی اروپا پرداخته‌اند. آمریکا همیشه جزو مخالفان اصلی تقویت قدرت نظامی مستقل اروپا بوده است. مکرون تأکید کرد که اروپا در جهان امروز مسائل خودش را دارد و باید براساس این مسائل تصمیم‌گیری کرده و استراتژی متناسب به‌ خود را تدوین کند؛ استراتژی‌ای که ضرورتا ممکن است هماهنگ با خواسته‌های آمریکا نباشد. رئیس‌جمهور فرانسه در سخنانش به توافق هسته‌ای با ایران نیز اشاره کرد و عدم‌توانایی اروپا برای حفظ تعهداتش را نمونه‌ای از ضعف اروپا دانست. مکرون گفت: «سرنوشت توافق هسته‌ای با ایران نشان می‌دهد که اروپا بدون داشتن قدرت اقتصادی و نظامی لازم نمی‌تواند دیپلماسی مورد نظر خود را پیش ببرد.» او تأکید کرد که کشورش برای تقویت قدرت نظامی اروپا «بی‌تاب» است. این جمله مکرون در واکنش به سخنان وزیر خارجه آلمان مطرح شد که از کشورهای اروپایی خواست در مقابل یکجانبه‌‌گرایی آمریکا بایستند و نقش بیشتری در مسائل امنیتی جهان به‌عهده بگیرند. هایکو ماس به‌طور مشخص خواستار تشکیل اتحادیه امنیتی و دفاعی اروپا شد.
کنفرانس امنیتی مونیخ یکی از یادگارهای دنیای جنگ سرد است که طی سال‌ها صحنه تقابل بلوک شرق و غرب به شمار می‌رفت. اکنون اما با گذشت 57سال از عمرش به فضایی برای بروز اختلافات موجود در اردوگاه غرب تبدیل شده است. اروپایی‌ها در نشست امسال نشان دادند در حال برداشتن نخستین گام برای استقلال از آمریکا هستند؛ تصمیمی تاریخی که ناکامی اروپایی‌ها در توافق هسته‌ای با ایران عاملی برای تسریع در اتخاذ آن شده است.


مکث
محل مذاکرات پشت پرده

سران کشورها و دیگر چهره‌های مطرح جهان هر سال طی 3روز در کنفرانس امنیتی مونیخ به سخنرانی در مورد چالش‌های امنیتی پیش روی جهان می‌پردازند. کنفرانس امنیتی مونیخ اما روی دیگری دارد که کمتر به آن پرداخته شده و آن دیدارهای خصوصی پشت پرده است که در حاشیه نشست اصلی برگزار می‌شود. چه در طول جنگ سرد که کنفرانس مونیخ میزبان مباحث مرتبط با درگیری‌های دو ابرقدرت شرق و غرب بود و چه پس از پایان جنگ سرد، هتل محل برگزاری کنفرانس مونیخ، محل رایزنی‌های غیرعلنی میان سیاسیون از کشورهای مختلف بوده است. بیش از 100اتاق هتل از سوی برگزارکنندگان برای دیدارهای دوجانبه و چندجانبه حاشیه‌ای رزرو شده که هیأت‌ها در بازه‌های زمانی نیم‌ساعته می‌توانند از آنها استفاده کنند.