مادرانه‌های تهران

حامد فوقانی-مجید جباری _ خبر‌نگار

 شهر باید برای حضور همه افراد جامعه مهیا باشد؛ عرصه‌ای که مرد و زن، پیر و جوان، بزرگ و کوچک و همه و همه بتوانند با خیالی آسوده نیازهای شهروندی خود را تامین کنند. اینکه یک‌شهر قامت تمام مردانه بگیرد یعنی دست‌کم نیمی از شهروندانش نادیده گرفته شده‌اند. بالطبع چنین شهری در زمانه فعلی، چالش‌های اساسی در زمینه‌های امنیت، شادابی و پیشرفت پیدا می‌کند. در یک‌کلام می‌توان گفت که بی‌توجهی به زنان در اداره و توسعه شهری، یعنی گرفتن حیات از آن شهر؛ آن هم در شرایطی که بسیاری از زنان، مادر هستند و نقش‌شان در سلامت جامعه اهمیت فراوان دارد.

شهر زنده هم مدیران زن می‌خواهد، هم امکانات مخصوص زنان، هم فضاهای تعاملاتی زنانه و هم برابری در استفاده از عناصر موجود. به همین‌خاطر مدیریت پنجم شهر تهران از ابتدای کارش، افزایش تعداد پست‌های مدیریتی بانوان را از یک‌سو و تامین نیازمندی‌های بانوان را در شهر از سوی دیگر جزو اولویت‌های خود قرار داد. اینکه تعداد بانوان عضو شورای پنجم از 3نفر دوره پیشین به 6 نفر افزایش یافت، گواه بر این  است که مدیریت فعلی نگاه جدی به حوزه بانوان دارد؛ این در حالی است که تعداد کل اعضای شورای پنجم شهر تهران نسبت به دوره چهارم از 31نفر به 21نفر کاهش یافت. بی‌تردید شهردای فعلی پایتخت نیز که شعار کاری خود را بر «تهران؛ شهری برای همه» استوار کرده باید برنامه‌های ویژه‌ای به این منظور داشته باشد. البته انتظارات مطرح در حوزه بانوان بیش از آن چیزی است که اکنون وجود دارد. در این راستا به مناسبت روز زن، علاوه بر گفت‌وگو با چند بانوی مدیر شهری، نگاهی گذرا به اقدامات صورت گرفته طی 2سال اخیر به این بخش داشته‌ایم.

 برگزاری چهاردهمین نمایشگاه زنان و تولید ملی؛ این نمایشگاه برای عرضه محصولات تولیدی زنان سرپرست خانوار در مراکز مهارت آموزی کوثر برگزار می‌شود

تربیت آتش‌نشانان زن ویژه فضاهای مختص زنان و داوطلبان زن برای مدیریت بحران

نگاه ویژه به سلامت روحی و جسمی زنان 
زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت‌ و محیط‌زیست شورای شهر تهران
در دوره پنجم مدیریت شهری ما شاهد افزایش حضور زنان در شورای شهر بودیم و اینکه هم‌اکنون 6عضو شورا را زنان تشکیل می‌دهد نشان از توجه ویژه به جایگاه زنان در اداره شهر دارد. به‌طور کلی همین که برای نخستین بار ریاست یکی از کمیسیون‌های 6گانه شورای شهر به زنان واگذار شده و حضور 2 زن در هیأت رئیسه و واگذاری ریاست بسیاری از کمیته‌های شورا به زنان، نشان‌دهنده اهمیت جایگان بانون در مدیریت شهری جدید است. از سوی دیگر به‌دلیل نوع نگاهی که در این دوره مدیریت شهری نسبت به مسئله زنان و حقوق آنها وجود دارد، تلاش‌های زیادی برای ارتقای جایگاه زنان در مدیریت شهری صورت گرفته و این اقدامات در آینده نیز ادامه خواهد داشت. ازجمله این برنامه‌ها می‌توان به اختصاص دست‌کم 30درصد پست‌های مدیریتی به زنان شایسته و کارآمد اشاره کرد که این رویکرد سعی دارد استفاده ازظرفیت زنان را در جامعه محقق سازد. خوشبختانه در راستای همین رویکرد، تعدادی از زنان در پست‌های مدیریتی از معاون شهردار تا شهرداران مناطق، مدیران کل و معاونان آنها منصوب شدند. البته تا جایگاهی که مدنظر بود، هنوز هم فاصله‌ای وجود دارد اما به هر حال، گام‌های خوبی در این زمینه برداشته شده است و در آینده هم شاهد افزایش حضور زنان در مدیریت شهری خواهیم بود. در دوره جدید حوزه اداره کل امور بانوان، بیشر مورد توجه قرار گرفت و تلاش شد در جهت ارتقای فعالیت و برنامه‌ها اقدام شود. شورا هم از این موضوع حمایت و تلاش کرد برنامه‌های اداره کل امور بانوان در اولویت قرار بگیرد. همچنین در این دوره به مسائل  روحی و جسمی زنان توجه زیادی شده و اداره کل سلامت با مدیریت یک خانم نگاه بهتری به شهروندان زن و سلامت روان و روحی آنها داشته است. از سوی دیگر موضوع مهمی که در اولویت برنامه‌های ما قرار داشت، توسعه بوستان‌های ویژه بانوان بود که 5بوستان در این دوره به بهره‌برداری رسید و زنان به راحتی می‌توانند با رعایت چارچوب‌ها در این بوستان‌ها آزادانه حضور داشته باشند. این موضوع به سلامت روحی و جسمی آنان کمک زیادی می‌کند و موجب افزایش نشاط و شادابی این گروه از جامعه خواهد شد. فعالیت زنان در سراهای محله، توجه به حضور زنان در شورایاری‌ها و هیأت و گروه اداره‌کننده نواحی هم ازجمله اقداماتی بوده که در این دوره از مدیریت شهری مورد توجه قرار گرفته است.موضوع دیگری که دوره جدید مدیریت شهری به‌طور جدی پیگیر آن است، راه‌اندازی دپارتمان مطالعات زنان در مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران است. با توجه به اینکه زنان نیمی از جمعیت جامعه را تشکیل می‌دهند، این گروه می‌تواند برنامه‌های مربوط به زنان شهر را ارتقا  بخشد.

موفقیت در سیاستگذاری با بهره از ظرفیت‌های زنان

زهرا بهروز‌آذر، مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران
به مسئله زنان از 2 منظر می‌توان نگاه کرد؛ نخست از این منظر که زنان نیمی از جمعیت فعال در جامعه به‌حساب می‌آیند. زنان به واسطه ویژگی‌های اخلاقی که دارند و نقش‌های متعددی که می‌توانند بپذیرند و طی سال‌های اخیر پذیرفته‌اند، دارای ظرفیت‌های زیادی در حل مسائل مختلف جامعه و شهر هستند. در حقیقت جامعه متعلق به‌خودشان است و می‌توانند به حل مسائل کمک کنند. بسیاری از اوقات تصور می‌شود که اگر این نگاه وجود داشته باشد، یعنی طرح مسئله مختص زنان است. بنابراین گاردهای دفاع گرفته‌شده و سؤال می‌شود که مگر برنامه‌های ویژه‌ای هم برای مردان وجود دارد که حالا برای زنان طرح برنامه می‌شود؟ اما واقعیت آن است که باید در مدیریت شهری نگاه دیده‌شدن همه اقشار جامعه حاکم باشد و حتی برای مردان هم برنامه‌هایی تعریف شود تا نقش‌هایی را که می‌پذیرند، مثل نقش پدری و همسری بهتر بتوانند انجام دهند. منظر دوم در مسئله زنان به سیاستگذاری ارتباط پیدا می‌کند. اگر دنبال تحول هستیم و می‌خواهیم تهران، شهری برای همه شود، در سیاستگذاری‌ها باید اگر موضوعاتی از حیث تقسیم‌بندی رفتار زنان و مردان به‌گونه‌ای خاص وجود دارد، از یکدیگر جدا شوند. برای شفاف‌شدن این نکته می‌توان مثال‌های گوناگونی را عنوان کرد. به‌طور نمونه، اگر می‌خواهیم در مسیر تهران با شهری دارای هوای پاک حرکت کنیم و اقداماتی برای کاهش آلودگی هوا انجام دهیم، لازمه کار توسعه حمل‌ونقل عمومی و کاهش استفاده از خودروی شخصی است. برای تحقق چنین سیاستی، احتیاج است تا رفتار زنان و مردان در استفاده از ناوگان حمل‌ونقل عمومی مورد توجه قرار گیرد. تعبیه‌شدن صندلی مخصوص مادران و زنان باردار یک‌ضرورت است. مادران اغلب در ترددهای شهری به‌خاطر همراه داشتن کودک، کیف سنگین و همچنین توان فیزیکی پایین‌تر نسبت به سایر افراد، نیازمند فراهم‌بودن امکانات ویژه هستند. اصل‌ نکته هم این است که طراحی و عملیات اجرایی در حمل‌ونقل عمومی به‌صورتی باشد تا مادران بتوانند با طی مسافت کمتری به ایستگاه‌های اتوبوس و مترو دسترسی داشته باشند. در نتیجه ما به‌عنوان مدیران شهری باید تلاش کنیم تا فواصل ایستگاه‌های اتوبوس در جامعه‌ای که زنان می‌خواهند از وسیله حمل‌ونقل عمومی بهره ببرند، کمتر شود. این به‌معنای وجود نگرش جنسیتی در سیاستگذاری‌های شهر است. با این تفسیر سعی ما بر این است که مدیران شهری را نسبت به مسائل زنان حساس کنیم. اینگونه سیاست مدیران شهری موفق‌تر خواهد بود و عدالت اجتماعی بهتر توسعه خواهد یافت. در بحث کاهش پسماند، مدیریت مصرف انرژی‌ و خیلی از مسائل دیگر نیز اوضاع به این شکل است. علاوه بر اینها باید زیست بهتر بانوان در شهر مورد اهمیت قرار گیرد. رفع مشکلات فضاهای بی‌‌دفاع شهری و ناامنی، ازجمله این موارد است. خوشبختانه برنامه 5ساله سوم توسعه شهر تهران ظرفیت‌های بالایی در حوزه زنان دارد. به‌گونه‌ای که 3بند تخصصی در آن لحاظ شده است؛ 1. توانمندسازی زنان (زنان خانه‌دار، زنان شاغل، دختران جوان و نوجوان و زنان سرپرست خانوار)، 2. شناسایی فضاهای بی‌دفاع شهری و رفع مشکلات آنها برای افزایش امنیت زنان و 3. اختصاص سهمیه 30درصدی پست‌های مدیریتی در مدیریت شهری به بانوان که البته تا رسیدن به سرمنزل مقصود فاصله بسیاری مانده است. برای بند سوم باید از یک‌طرف پست‌هایی برای زنان خالی نگه داشته شود و از طرف دیگر توانمندسازی لازم برای گرفتن پست‌های مربوطه انجام شود تا از عهده کار برایند و آن پست را با موفقیت حفظ کنند. مهم‌ترین چالش کنونی در این راه، شیوه‌های اجرا و متقاعدسازی مدیران است. در مجموع می‌توان گفت که یکی از شاخصه‌های حکمرانی خوب شهری فراهم‌کردن شرایط برای مشارکت پایدار گروه‌های مختلف اجتماعی اعم از طبقات و گروه‌های سنی و جنسی، در تصمیم‌گیری‌ها و اتخاذ راهبردهاست. زنان به واسطه نقش‌های مختلف اجتماعی که در جامعه و خانواده بر عهده دارند، بینشی عمیق‌تر نسبت به فضا‌های شهری و نیاز‌ها و خواسته‌های افراد مختلف از این فضا‌ها و زیرساخت‌های مرتبط با آن دارند. مشارکت‌دادن این افراد در مدیریت شهری نه‌تنها به لحاظ عدالت جنسیتی و توسعه منابع انسانی، بلکه به جهت نیل به توسعه پایدار شهری حائز اهمیت است.



اداره شهر با توجه به همه اقشار

  ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران
به شخصه معتقدم شایستگی باید بر نگاه جنسیتی ارجح باشد. اما متأسفانه یک نگاه مزمن محدود‌کننده زنان در بیشتر سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی کشور حاکم است که مردانه فکر می‌کند، مردانه تصمیم می‌گیرد و حتی برای زنان، مردانه تصمیم‌سازی‌ می‌شود. ما در شورای شهر تهران سعی کردیم این نگاه را بشکنیم.حضور فعال زنان در جلسات صحن شورا، پیشنهاداتی که عنوان می‌شود، اظهارنظر‌ها و طرح‌هایی که اعضاء و به‌خصوص زنان شورا ارائه می‌کنند، برای همه اقشار بسیار قابل توجه، هوشمندانه و مفید است وتلاش کرده‌ایم تفاوتی میان زن ومرد وجود نداشته باشد. با وجود این تصویب طرح الزام شهردار به اختصاص 30درصد پست‌های شهر به زنان با اینکه هنوز به‌طور کامل محقق نشده اما مدیریت شهر تا حد زیادی به این سمت و سو حرکت کرده است. موضوعی که برای ما اهمیت زیادی دارد، این است که زنان شایسته، مدیران خوبی برای اداره شهر باشند. خلأ  مدیران زن در کشور مشهود است و چنین سیاستی به مجموعه سیاست ورزی و خردورزی و مدیریت کشور لطمه زده است. وجود زنان در پست‌های مدیریتی به‌خصوص در سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها از این جهت مؤثر است که زنان، جامعه نگر هستند و در برنامه‌ها، همه اقشار را می‌بینند. با این حال اما متأسفانه هنوز مردان باور نکرده‌اند زنان، همانطور که در خانه مدیران خوبی برای خانواده هستند در جامعه هم همانقدر می‌توانند، مؤثر باشند. با اینکه جنسیت زدگی، آسیب زیادی به مدیریت کشور زده اما امیدواریم بتوانیم مفاهیمی همچون شایسته سالاری را جایگزین نگاه جنسیتی بکنیم. راه‌اندازی بوستان‌های زنان، فراهم کردن اتاق‌های مادر و کودک در برخی اماکن، حتی در ایستگاه‌های مترو ازجمله کارهای مثبت ما در حوزه زنان بوده است. البته همانطور که پیش‌تر عنوان کردم، شورای پنجم سعی دارد نگاه جنسیتی به مسائل نداشته باشد و مصوبات شورا بیش از اینکه نگاه جنسیتی داشته باشد، همه شهروندان و خانواده‌های تهرانی را در بر می‌گیرد و چنین رویکردی در ادامه نیز دنبال خواهد شد. موضوع مهم دیگری که در این دوره پیگیری کرده‌ایم، تشکیل ستاد جمعیت در شهرداری بوده است. خوشبختانه این کمیته شروع به‌کار کرده و در این لایحه، با اینکه تمرکز ما بر جمعیت و حرکت جمعیتی شهر تهران است اما قطعا به زنان و مادران شهر توجه بیشتری خواهد شد. به‌طور کلی، باور دارم مسیری که زنان شورای پنجم طی کرده‌اند، باعث می‌شود راه روشن تری برای آینده مدیریت شهری باز شود و زنان شایسته بیشتری بتوانند در کرسی‌های شورای شهرو مدیریت شهری خدمت کنند. همچنین امیدوارم همانطور که در زندگی مردان، 4 زن بسیار مورد توجه برای آنها (مادر، دختر، خواهر و همسر) وجود دارد، بدانند که همین زنان مدیریت جامعه را تشکیل می‌دهند. از این‌رو باور دارم کمترین کار این است که به زنان اجازه دهیم در مواردی که به جنسیت خودشان مربوط است، خودشان تصمیم بگیرند.



تلاش برای ارتقای نقش زنان در خانواده و اجتماع

مهناز استقامتی، شهردار منطقه8
ولادت حضرت زهرا(س) روز زن و مادر فرصتی است برای قدردانی و ارج‌نهادن به جایگاه زنان و مادران بزرگ و استوار و توجه والاتر به نقش این قشر از جامعه که در روزگار جدید پابه‌پای مردان در جامعه حضور دارند و برای آبادانی و سربلندی ایران تلاش می‌کنند. این نقش برای زنانی که دارای فرزند هستند یا سرپرستی خانوار را برعهده دارند، چه‌بسا بسیار فراتر از مردان است. طی چند سال اخیر نیز مدیریت شهری سعی کرده که با سپردن مسئولیت‌های مدیریتی و همچنین فراهم‌کردن فعالیت‌های محلی و گسترش مشاغل خانگی زنان، علاوه بر ارتقای نقش اجتماعی آنان در جامعه، به موضوع ارتقای سطح درآمدی و کارآفرینی بانوان نیز اهتمام بیشتری نشان دهد. این موضوع با توجه به فعالیت‌های یک دهه قبل شهرداری تهران که رویکرد اجتماعی داشته است، باعث شده تا شهرداری تهران از یک نهاد خدماتی به یک نهاد اجتماعی تبدیل شود.

در منطقه8 پایتخت نیز با توجه به اینکه شهردار محترم پایتخت بر حضور و افزایش نقش زنان در حوزه‌های مدنی و شهری محله و شهر تأکید دارد، سعی شده است تا فعالیت‌ها در حوزه بانوان نقش پررنگ‌تری داشته باشد. با نگاهی کلی به مجموعه اقدامات در یک سال اخیر نیز می‌توان امیدوار بود که در مسیر درست گام برداشته‌ایم که در این یادداشت نگاه اجمالی به آنها خواهم داشت. برای نخستین‌بار، مددسرای بانوان در منطقه8 به‌طور شبانه‌روزی فعالیت‌ خود را آغاز کرده ‌و ما برای بهبود روحیه و ارتقای وضعیت جسمانی بانوان در این مددسرا جشنواره‌ تفریحی و مسابقات ورزشی نیز برای‌ آنان تدارک دیده‌ایم. در کنار آن با ارتقای 5مرکز کوثر در منطقه اقدام به استعدادیابی زنان کارآفرین، آموزش زنان سرپرست خانوار و فروش محصولات تولیدی آنان کرده است. این اقدامات باعث شده تا در مراکز کوثر بیش از 2هزار شغل خانگی برای زنان سرپرست خانوار، معلول یا دارای فرزند معلول ایجاد شود. همچنین در مراکز شهربانوی منطقه‌8 نیز سعی شده ‌در کنار توجه به مسائل ورزشی و تفریحی در حوزه توانمندسازی و آموزش نیز فعال باشد. در آخر نیز شهرداری این منطقه در حوزه دختران کار‌ اقدام به شناسایی و ساماندهی آنان کرده است و به مناسبت سالروز ولادت حضرت فاطمه زهرا(س) نیز مدیریت شهری این منطقه در هفته آتی همایش تفریحی-ورزشی برای این عزیزان درنظر گرفته است. همه این اقدامات تنها می‌تواند بخش کوچکی از دغدغه‌ها، نیازها و مشکلات زنان جامعه را رفع کند و برای اینکه بتوانیم در حوزه ارتقای امنیت، برابری درآمدی و شغلی‌ و توجه به حوزه تربیتی فرزندان آینده کشور که بخش عمده آن بر دوش زنان است موفق باشیم، نیاز است تا همه سازمان‌ها و نهادهای دولتی و مردمی با هماهنگی و مسئولیت‌پذیری بیشتری وارد این حوزه حساس در جامعه شوند.