تحرک قیمت‌ها با فرمول ثابت

محمدحسین ادیب/ پژوهشگر ریسک بازار

نگاه اقتصادی مردم به اقتصاد نگاهی رگرسیونی است، یعنی آینده را مساوی معدل گذشته می‌دانند به‌خصوص گذشته اخیر و بالاخص ۲ سال گذشته. در سال ۹۰ و ۹۱ قیمت ارز و مسکن در ایران سه برابر شد. نگاه رگرسیونی که براساس تجارب سود 2 سال گذشته دست به خرید می‌زند توصیه می‌کرد که باید به بخش مسکن ورود کرد و سود در بخش مسکن است، پس اگر سود در بخش مسکن است بهتر است با دریافت وام بانکی، بیشتر ثروتمند شد و لذا حداقل ۵۰درصد از وام‌های بانکی به هر اسمی که دریافت شد در عمل وارد بخش مسکن شد. مردم در پیش‌بینی تورم دچار خطا شدند. تا پایان سال ۹۵، 4 بار با نرخ ۲۷درصد بهره پرداخت کردند و قیمت مسکن هم حدودا در معدل کشور ۱۵درصد کاهش یافت، کسانی که خواستند از سال ۹۲ تا پایان ۹۵ با وام بانکی از تورم سودگیری کنند به‌شدت زیان کردند. یک سری از واحدهای اجرایی نیز با تاسیس مؤسسه مالی و بانک، تا ۷۰درصد سپرده‌های مردم را به شرکت‌های زیر‌مجموعه خود وام دادند تا آنها از بخش مسکن سود‌گیری کنند و اینها نیز به‌شدت ضرر کردند. در مجموع، چه افراد و چه نهاد‌های اجرایی که فکر کردند قیمت مسکن بعد از سال۹۱ مثل سال ۹۱رشد می‌کند به‌شدت زیان کردند. مردم و نهاد‌های اجرایی در پیش‌بینی تورم بعد از سال ۹۱ در بخش مربوط به مسکن به‌شدت ضرر کردند. در سال۹۰ و ۹۱ قیمت ارز و مسکن، ۳برابر شد اما بقیه کالاها فقط ۵۰درصد افزایش یافت. از آغاز سال۹۲ تا پایان سال۹۵ در کشور ۱۰۲درصد تورم ایجاد شد یعنی کالاهایی گران شد که در سال۹۰ و۹۱ متناسب با دیگر کالاها گران نشده بود، در واقع فرمول تورم در ایران اینگونه نیست که یک یا دو قلم کالا گران شود و بقیه کالاها ثابت بماند. فرمول تورم اینگونه است که اگر قیمت یک کالا بیش از بقیه کالاها رشد کرد می‌ایستد تا قیمت بقیه کالاها به آن برسد. تورم در سال ۹۷ هم از همین قاعده تبعیت می‌کند. قیمت یک سری از کالاها بسیار کمتر از بقیه کالا‌ها رشد کرده و حالا زمان افزایش آن کالاهاست. سالانه ۱۳۰میلیارد دلار انرژی با دلار ۷۵۰ تومان در کشور فروخته می‌شود حال زمان گران شدن انرژی است، نمی‌شود دلار انرژی ۷۵۰ تومان باشد و دلار آزاد ۴۷۰۰ تومان. حال وقت گران شدن دارو و غذاست، نمی‌شود دلار غذا و دارو ۳۷۰۰ تومان باشد و دلار آزاد ۴۷۰۰ تومان. نرخ کالا و‌خدمات دولتی همه با نرخ دلار ۳۷۰۰ تومان است. در سال۹۷، قیمت کالا و خدمات دولتی افزایش می‌یابد. تجربه سال۹۱ به بعد تکرار می‌شود. مردم فکر می‌کنند فقط در سال ۹۷ قیمت کالاهایی رشد می‌کند که در سال۹۶ بیشتر از همه رشد کرد درحالی‌که در سال۹۷ قیمت کالاهایی رشد می‌کند که در سال ۹۶ مثل کالاهای دیگر رشد نکرده است. قیمت خیلی از کالاها از قافله تورم عقب افتاده است و حال زمان افزایش آنهاست.