سرزمین نیمروز و مکا

سمیرا رحیمی_روزنامه نگار

«سرزمین اساطیری، سرزمین افسانه‌ها، سرزمین نیمروز، زادگاه رستم، مکا یا گدروزیا»؛ این اسامی در طول تاریخ به سیستان و بلوچستان نسبت داده‌ شده‌اند. در اوستا سیستان، بخش شمالی استان سیستان و بلوچستان، به‌عنوان یازدهمین سرزمینی توصیف شده‌است که اهورامزدا آن را آفرید. همچنین گفته می‌شود اقوام آریایی «سکا» حدود سال 128قبل از میلاد، سیستان امروزی را تصرف کردند و در آن مستقر شدند. بلوچستان امروزی، بخش جنوبی استان نیز در قدیمی‌ترین اسناد تاریخی به نام «مکا» ثبت شده‌است. دومین استان پهناور کشور، با مساحتی برابر 187502کیلومترمربع، بیش از 11درصد وسعت ایران را به‌خود اختصاص داده‌است. پهناوری، ‌هم‌مرزی با کشورهای همسایه جنوب شرقی کشور- برخورداری از هزار و 200کیلومتر مرز خاکی با کشورهای پاکستان و افغانستان و 300کیلومتر مرز ساحلی در کنار دریای عمان، همجواری با آب‌های آزاد، نزدیکی مناطق ساحلی استان با کشورهای حوزه خلیج‌فارس و دریای عمان و شبه قاره هند این استان را به موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای برای تجارت تبدیل کرده‌است. جدا از قابلیت‌های تجاری، ‌سیستان و بلوچستان را از نظر تنوع گونه‌های زیستی، تنوع اقوام، تنوع فرهنگ و هنرهای بومی می‌توان در حد یک کشور پهناور، کمی بزرگ‌تر از کشور سوریه درنظر گرفت.

جمعیت استان
2/775/014   نفر

تعداد شهرستان
12 شهرستان
زاهدان، زابل، چابهار، ایرانشهر، سراوان، زهک، نیمروز، هامون، هیرمند، فنوج، سیب و سوران، نیکشهر، قصر قند، دلگان، خاش، سرباز، مهرستان، کنارک، میرجاوه و بمپور

وضعیت اقتصاد و اشتغال
12.1درصد---- نرخ بیکاری در پاییز 98
32.9------نسبت اشتغال در پاییز 98
37.5-- نرخ مشارکت اقتصادی در پاییز 98

سرانه تولید ناخالص ملی (با نفت)
سالانه کمتر از    6/000/000 تومان

اقوام
بیش از 10قوم مختلف ازجمله بامری‌ها، یاراحمدزیی‌ها، گمشادزیی‌ها، شیرخان‌زیی‌ها، شه‌بخشی‌ها، میرمرادزیی‌ها، شیرانی‌ها، مبارکی‌ها و ریگی‌ها

سنت‌ها

اعیاد مذهبی
 عید قربان از مهم‌ترین اعیادی است که مردم این استان برای برگزاری آن لباس‌های نو بر تن کرده و به عیدگاه می‌روند تا شتری را قربانی کنند و گوشت قربانی را تنها بین افراد نیازمند توزیع می‌کنند. مراسم عید قربان در این استان 3روز ادامه دارد.
  چمروک و رمضوالله (رمضان‌خوانی) از دیگر سنت‌های قدیمی مردم این استان است که در روزهای‌ماه رمضان اجرا می‌کنند. هدف از مراسم چمروک رویت هلال‌ماه رمضان و بیدارکردن و پیامِ رسیدن اذان به مردم محله به وسیله دهل‌زنی است.
  در مراسم رمضوالله گروه‌هایی از مردم به‌ویژه جوانان و نوجوانان گرد هم آمده و هنگام سحر یا بعد از افطار به‌طور دسته‌جمعی به خانه‌های محل رفته و آوازهایی مرتبط با‌ماه رمضان می‌خوانند تا هم روزه‌داران را از افطار یا سحر آگاه کرده و هم برای نیازمندان غذا جمع‌آوری کنند. اعضای گروه رمضان‌خوان مواد غذایی و اقلامی که از مردم دریافت می‌کنند را درصورت نیاز بین خودشان و یا مستمندان محله تقسیم می‌کنند.
  عید فطر نیز برای مردمان این استان بسیار محترم است و مشابه عید سال نو، برای دید و بازدید به خانه‌های یکدیگر می‌روند.

اعیاد ملی
  مراسم عید نوروز در این استان بسیار مفصل است. مردم در این روزها به شکلی واقعی کدورت‌ها را رها کرده و جشن نوروز را به جشن آشتی و صلح تبدیل می‌کنند.
  شب چله مراسم مهم دیگری میان مردمان سیستان و بلوچستانی است. از زمان برگزاری این مراسم در آخرین روز پاییز، انتظار مردمان این استان برای فرارسیدن سال نو، آغاز می‌شود.
شترسواری بخش جدایی‌ناپذیر بسیاری از مراسم‌ مردمان سیستان و بلوچستان است
  بارش باران پیش از نوروز، در این استان بسیار خوش‌یمن تلقی می‌شود. مسن‌ترها معتقدند در این بارش‌ها بی‌بی نوروز سر و تن می‌شوید و بر این باور کهن، آب این باران برای شست‌وشوی سر دختران دم‌بخت جمع‌آوری می‌شود.

زبان

 گویش سیستانی و گویش بلوچی
   گویش سیستانی بیشترین خویشاوندی واژگانی و دستوری را با گویش موجود و گذشته خراسانی و با لهجه‌های مرده ماوراءالنهری و تاجیکی کنونی دارد. همچنین با زبان بلوچی واژگان مشترک زیادی دارد.
   گویش بلوچی ترکیبی از فارسی قدیم و فارسی جدید است که علاوه بر واژگان فارسی، واژه‌های هندی و اردو و پشتو و گاه انگلیسی نیز در آن ترکیب شده‌است. زبان بلوچی به 2شاخه شمالی یا سرحدی و جنوبی یا مکرانی تقسیم می‌شود که متناسب با منطقه جغرافیایی، لهجه‌های مختلفی برای بیان آنها وجود دارد.
   مردم استان سیستان و بلوچستان مسلمان و اکثرا سنی‌مذهب هستند.





بندر چابهار
 بندر چابهار یکی از بنادر کلیدی و استراتژیک و تنها بندر اقیانوسی کشور در زمینه ترانزیت کالاست و به‌دلیل دارابودن سواحل مناسب و عمیق امکان پهلوگیری کشتی‌های پهن‌پیکر با ظرفیت بالا را فراهم می‌آورد؛ قابلیتی که امکان تبدیل این بندر به هاب ترانزیت منطقه و کاهش نقش بنادر عربی حوزه جنوبی خلیج‌فارس را فراهم می‌کند. بندر چابهار همچنین می‌تواند درصورت بروز بحران در میان کشورهای منطقه و از بین رفتن امنیت دریایی، کشور را از بحران احتمالی نجات دهد. اقیانوسی‌بودن بندر چابهار صنعت ماهیگیری و صنایع وابسته به آن را رونق می‌بخشد و تقریبا تنها نقطه‌ای در کشور است که امکان استفاده از تمامی عرصه دریایی خود را دارد.
  این بندر شامل بندرهای مهم کشتیرانی ازجمله بندر شهید بهشتی به مساحت 240هکتار و دارای 5اسکله و بندر شهید کلانتری به مساحت 30هکتار دارای 5اسکله، مهم‌ترین بندر کشور در سواحل دریای عمان و شرق تنگه هرمز است.
 یکی از بزرگ‌ترین ترمینال‌های مسافری بین‌المللی منطقه با زیربنایی بیش از 4000مترمربع است.
 نزدیک‌ترین مسیر دریایی به کشورهای جنوب شرق آسیا، اروپا و آفریقا به شمار می‌رود.

مشاهیر
   فاطمه بنت ابی عبدالله بن ابی داوود سیستانی، مشهور به ‌ام‌سلمه سیستانی، یکی از9 زن دانشمند و محدث ایرانی در 4قرن اول هجری، مشهور به محدث بزرگ 
   امین‌الله سرابندی نویسنده، داستان‌نویس و روزنامه‌نگار اهل زابل
  ابوالحسن علی بن جولوغ، متخلص به فرخی شاعر بزرگ و مشهور اواخر قرن 4و اوایل قرن5
  محمد بن وصیف سگزی شاعر قرن سوم هجری
  محمد بن مخلد سیستانی از بزرگان علم و ادب و از نخستین شاعران ایرانی در سال‌های 265تا 254هجری
  فداحسین مالکی زاده سیستان، سفیر سابق ایران در افغانستان و دبیر ستاد مبارزه با مواد‌مخدر
  عباس باقری، ‌نویسنده و روزنامه‌نگار معاصر
  آیت‌الله العظمی سیدعلی حسینی سیستانی،‌مرجع تقلید شیعه
  دکتر غلامرضا شیخ نژاد، پروفسور فیزیولوژی سلولی و پژوهشگر بیولوژی مولکولی و سرطان 
  ایرج افشار سیستانی، ایران‌شناس و نویسنده، مردم‌شناس و زبان‌شناس 
  غلامعلی رئیس‌الذاکرین دهبانی، پیشگام سرایش شعر به گویش سیستانی 
  حبیب‌الله دَهمَرده، سیاستمدار و استاد دانشگاه
  ابوالفتح سکزی یا ابوالفتح سیستانی، از شاعران و ملوک برجسته سیستان در سده یازدهم هجری 
  ابوالفتح علی بن محمد بستی از شاعران سده چهارم هجری قمری در سیستان 
  ابوداوود سجستانی، فقیه و دانشمند سیستانی سال 275هجری
  ابراهیم سجزی سیستانی، دانشمند قرن اول هجری قمری

نقاط قوت اقتصادی استان سیستان و بلوچستان
  اقلیم مناسب کشت محصولات سودآور صادراتی مانند خرما، مرکبات، موز و انبه 
 وجود منابع غنی دریایی و آبزیان و اراضی و اقلیم مناسب درسواحل جنوبی برای توسعه فعالیت‌های شیلاتی و صیادی و صنایع مرتبط با شیلات
سهم بالای استان در برخورداری از معادن غنی و متنوع معدنی و امکان توسعه فعالیت‌های معدنی، قرار داشتن استان روی کمربند فلزی و معدنی جهان که از یوگسلاوی تا پاکستان ادامه دارد با ذخایر معدنی مانند کرومیت، مس، منگنز، سرب و روی، قلع، تنگستن، طلا و کان‌سارهای غیرفلزی مانند تالک، منیزیت، گل سفید، فلدسپات، کائولن، سیلیس و سنگ‌های ساختمانی مانند گرانیت
  اقلیم مناسب برای توسعه فعالیت‌های گردشگری در سواحل دریای عمان و دامنه‌های تفتان و…
  وجود پتانسیل کافی برای تولید انرژی خورشید و باد