حکایت شهر در آیینه سینما

حامد مظاهریان- معاون شهردار تهران

شاید در نخستین روزهای تاسیس مکان‌هایی به نام سینما در شهر، ایرانیان شاهد غریبانه‌ترین حضور یک فضا و مکان شهری بودند، اما دیری نگذشت که ظهور سینما در شهرهای ایران به نوعی به واگویی چالش سنت و مدرنیته تبدیل شد و به‌گونه‌ای وجود سینما در شهر و نفس سینما رفتن در شهرهای ایرانی، نماد مدرن‌گرایی شناخته شده و با اشتیاق با توسعه مترادف دانسته شد.
در حقیقت تاریخ سینما و شهر مدرن چنان به هم مرتبط است که وجود شهر بدون سینما گاهی ناممکن و نیازمند توضیحات و توجیهات می‌شود.
در دهه ۴۰ همراهی سینما با زندگی شهروندان، به‌ویژه در شهری چون تهران، آرام آرام رشد یافته و هر روز بر تعداد سالن‌های سینما افزوده شده و سینما به بازتاب زندگی اجتماعی روی کرده و تراژدی توسعه نامتوازن شهر تهران که با سوداگری در زمین و ساختمان همراه و همزاد است گاه و بیگاه در هنر تمام‌نمای سینما خود را بازنمایی کرده است.
در مرزهای ملی می‌توان از طریق سینما، داشته‌های فرهنگی یک نسل را به نسل دیگر منتقل و فرایند جامعه‌پذیری را تسهیل کرد. در ارتباطات بین فرهنگی نیز، ملت‌ها از این دریچه توانسته‌اند نظاره‌گر آداب و رسوم، ارزش‌ها، افکار و... جوامع دیگر شوند.
مردم در شهرهای بزرگی مثل تهران به تماشای فیلم می‌نشینند و سینما دیگر تنها مکانی غریبه در شهر محسوب نمی‌شود، بلکه به آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای جامعه‌شناختی نگاه می‌شود که می‌تواند به  فهم مسائل اجتماعی شهرها یاری رساند. سینما می‌تواند میانجی فهم تناقضات جاری در زندگی روزمره شهری تلقی شود و از همین عینک سینما و فیلم می‌توان به فضای حاکم بر شهرها نگریست و نیازهای متفاوت شهروندان را درک کرد.
دیگر سینما برای شهروندان، مکانی تاریک با صندلی‌های متعدد در برابر پرده‌ای نقره‌ای که فیلم در آن به نمایش درمی‌آید نیست، بلکه مفهوم سینما و تماشای فیلم برای شهروند پا را از این فراتر می‌گذارد و آیینه‌ای می‌شود از زندگی او، تا ساعتی بنشیند و از پرده نقره‌ای به آن با فاصله‌ای بنگرد و چه بسیار طی این سال‌ها همین سینما توانسته به یاری مدیران در تصمیم‌گیری‌های خرد و کلان، به‌خصوص تدبیر مدیران شهری بیاید و سبب پیگیری چالش‌های شهروندان شود.
سینما عرصه مناسبی برای بازنمایی شهر است و قابلیت نمایش فضاهای شهری را در ژانرهای مختلف دارد. سینماگران به‌طور مشخص در کلانشهر تهران می‌توانند در قالب نمایش اتفاقات روزمره زندگی شهروندان، به سیمای بصری شهر، احیای هویت مکانی و تاریخی طهران قدیم و فضاهای مدرن شهر بپردازند و تصویری فاقد سیاه نمایی، شعارزدگی و یأس‌آفرینی و متناسب با پتانسیل فضاهای شهری و سرزندگی آن به نمایش درآورند و ذائقه مخاطبان را به سوی سینمایی پرسشگر و مطالبه‌گر سوق دهد.
به زعم من، آنچه بر پرده نقره‌ای نقش می‌بندد بازتاب روایتی است از هزاران قصه و روایت شهروندان یک شهر...
در واقع امروزه لازم است تا از سینما به‌عنوان یک فضای گفتمانی جدید یاد کرد زیرا دیگر سینما و تنها یک مکان هنری صرف برای شهروندان نیست و باید گفت در فضای گفتمان سینما و در متن و بطن آن هزاران خرده گفتمان خلق و تجربه می‌شود.
در جامعه امروز، سینما روایتگر زندگی شهری و مکانی برای تحریک احساسات شهروندی، گفتمانی از شهر و آیینه‌ای برای بازنمایی مسائل اجتماعی جامعه است و با توجه به رویکرد نوین مدیریت شهری در گسترش فضاهای عمومی در شهر تهران، ضرورت توجه به گسترش و افزایش مکان‌ها و فضاهای نمایش فیلم ضروری به‌نظر می‌رسد.
برای من، لذت و هیجان نشستن پای پرده سینما و تماشای روایت سینماگران پرافتخار ایرانی از وضع امروز جامعه وصف‌ناپذیر است. تماشا کنیم این روایت را.