خط بازار

محبوبه کاظمی‌دولابی، مدیر گالری ترانه باران و بنیانگذار حراج باران است. او با راه‌اندازی حراج تخصصی خوشنویسی توانسته نگاه‌های اقتصادی را به خطوط فارسی جلب کند. دولابی که هدف اصلی خود را از راه‌اندازی حراج باران، توسعه هنر ایرانی و اسلامی می‌داند معتقد است این حراج که با محوریت خط و خوشنویسی شکل گرفته، طرح و ایده‌ای زمانبر داشته و یکباره اجرایی نشده است. در این گفت‌وگو از او درباره شکل‌گیری حراج، نحوه قیمت‌گذاری آثار و توجه اقتصادی به این هنر مغفول پرسیده‌ایم.

چطور حراج باران شکل گرفت؟
 از سال90 طرح برگزاری این حراج نوشته شد، اما پیش از آن به‌مدت 8سال به شکل تخصصی در گالری ترانه باران، نمایشگاه‌های خط و خوشنویسی برگزار می‌شد تا پیش‌زمینه‌ای برای آماده‌سازی جو جامعه برای برگزاری حراجی تخصصی مهیا شود. تفاوت این حراج با حراج‌های دیگر تمرکز بر آثار خط و خوشنویسی و ارائه آثاری با قدمت بالاست. این هنر بین 57 کشور اسلامی مشترک بوده و اهمیت حراج باران در تنوع آثاری است که با قدمت زیاد مثلا 1400سال در آن موجود است. از سوی دیگر آثار مدرن، معاصر و امروزی نیز در این حراج به چشم می‌خورد.
پیوند هنری مغفول مانند خط با بازار و وارد کردن آن به حوزه اقتصاد هنر چطور ممکن شد؟
سال‌ها بود در عرصه توسعه هنرهای ایرانی-اسلامی و توسعه اقتصادی هنر فعالیت می‌کردم. نباید از این غافل بود که توجه به امور اقتصادی از ارکان مهم هر حوزه‌ای محسوب می‌شود. با توجه به فعالیت در حوزه گردشگری و تحقیق و پژوهش درباره هنرهای ایرانی و اسلامی به این نتیجه رسیدم که سرمایه‌های تبادل شده در عرصه هنر کفاف این حوزه را نمی‌دهد و نیازمند گسترش آن هستیم. از سوی دیگر در دنیا نیز آنچه در حوزه گسترش هنر مورد توجه قرار می‌گیرد، راه‌اندازی حراج‌هاست. کشورهای موفق در اقتصاد هنر نیز حراجی‌های بسیاری دارند. در ایران نیز باید چنین شرایطی حاکم می‌شد؛ حراج‌هایی با استانداردهای بین‌المللی مطابق فضای کاری ایران که بتواند در توسعه اقتصادی هنر موفق باشد. به این نتیجه رسیدم که سرمایه‌های داخلی هنر کفاف اقتصاد هنر را نمی‌دهد و نیازمند گسترش این بازارها هستیم. اما خط و خوشنویسی را انتخاب کردم، چون پس از سال‌ها فعالیت متوجه شدم که نه‌تنها به هنر خو‌شنویسی توجه نشده که مورد بی‌مهری هم قرار گرفته است، درحالی‌که توجه به این ظرفیت‌ها یکی از مهم‌ترین منابع اقتصاد کلان کشور است.
معمولا مشتریان حراج باران از چه طیف خریدارانی هستند؟ آیا نهاد یا سازمان‌های دولتی نیز از این حراج‌ها استقبال می‌کنند؟
ما تا امروز خریداری از سوی نهادها نداشته‌ایم و حتی کمترین حمایتی از طرف سازمان و نهاد دولتی نشده‌ایم؛ حتی در حد تماشای نمایشگاه حراج هم نیامده‌اند. اما خریداران این حراج‌ها یا با این حوزه آشنا هستند و یا مجموعه‌داران بزرگ و دوستداران این هنرند که اندیشه و سرمایه‌های فرهنگی دارند؛کسانی که با گذشت زمان در جلساتی که در طول سال با آنها صحبت می‌کنیم، کم‌کم به این آثار علاقه‌مند می‌شوند.
با چه مکانیسمی آثار ارائه شده در حراج قیمت‌گذاری می‌شوند؟
روند قیمت‌گذاری، خصوصا در حراج باران که آثار قدمت بالایی دارند براساس هر دوره تاریخی متفاوت است؛ مثلا قیمت آثار دوره تیموری با صفوی و قاجاری متفاوت است و قیمت همه اینها با آثار دوره معاصر فرق می‌کند. اما در کنار توجه به این مسئله، کیفیت اثر به‌جا مانده بر اساس اصالت، هنرمند اثر، محتوای نوشته‌شده، تزئینات اثر و... است. مهم‌ترین روش تشخیص، روش مقایسه‌ای است. این روش در دنیا استفاده می‌شود و به این مسئله می‌پردازد که آثار آن هنرمند پیش از این با چه قیمتی فروخته شده و در کدام موزه نگهداری می‌شود و از چه جایگاهی در دنیای هنر برخوردار است. با توجه به اینکه در ایران منبع قیمت‌گذاری مشخصی نداریم، مجبوریم با مقایسه و استفاده از شاخص‌های جهانی قیمت آثار را تعیین کنیم. این البته مربوط به آثار قدمایی است و آثار معاصرانی که در قید حیات هستند به شیوه‌ای دیگر قیمت‌گذاری می‌شوند.
آیا ما چنین بازاری را برای هنر خوشنویسی ایجاد کرده‌ایم؟
هنر با مارکت هنر، 2دنیای کاملا متفاوت است. ارزش ذاتی آثار هنری در دنیای هنر از منابع مهم اقتصادی در کشور است. می‌توانیم از این آثار استفاده کنیم و آن را به مارکت هنر بیاوریم. آثار خطی ذاتا باارزش هستند و بازار خوبی در دنیا کسب کرده‌اند و ما نیز از این بازار استفاده می‌کنیم. کسانی که می‌خواهند روی هنر خوشنویسی سرمایه‌گذاری کنند، وقتی متوجه می‌شوند چنین ظرفیتی وجود دارد و آثار ما در موزه‌ها و حراجی‌های معتبر دنیا با قیمت‌های بالایی به فروش می‌رسد، به این بازار جذب می‌شوند.
فضای حاکم بر حراج‌ها، بسیار هیجانی است و گاهی آن فضا باعث ترغیب خریدار به خرید خواهد شد. آیا این نوع فروش درست است؟
قیمت‌های هیجانی مخصوص حراج‌‌هاست و یکی از موضوعاتی که باعث فروش آثار می‌شود برخوردهای هیجانی و ورود خریداران جدید به این بازارهاست. مهم این است که در این حراج‌ها آثار منحصر به‌فردی ارائه شود که باعث شور و هیجان در جمع می‌شود.
 و در آخر، آرزوی شما برای رونق این بازار چیست؟
تأثیر حراج‌ها در رونق اقتصاد هنر بسیار مهم است و امیدوارم تعداد این حراج‌ها بیشتر شود تا ابزار اقتصادی در خدمت فرهنگ قرار گرفته شود. این امر می‌تواند برای اهداف سیاسی، فرهنگی و... بسیار پیش برنده باشد. بسیاری از آثار خطی با سلیقه و پسند ما همخوانی و نزدیکی دارد و ما می‌توانیم از این هنر استفاده کنیم. امیدوارم این هنر هرچه بیشتر از طرف نهادهای دولتی و خصوصی حمایت شود.

خریداران در حراج‌ها
ما تا امروز خریداری از سوی نهادها نداشته‌ایم و حتی کمترین حمایتی از طرف سازمان و نهاد دولتی نشده‌ایم؛ حتی در حد تماشای نمایشگاه حراج هم نیامده‌اند. اما خریداران این حراج‌ها یا با این حوزه آشنا هستند و یا مجموعه‌داران بزرگ و دوستداران این هنرند