گزارش
خیابان‌های خاورمیانه در تسخیر مخالفان آمریکا
به فاصله کوتاهی بعد از اجتماعات گسترده ملت‌های منطقه در پاسخ به ترور سردار سلیمانی، شهروندان عراقی برای اولین‌بار در راهپیمایی میلیونی، خواستار خروج نیروهای آمریکا از خاک کشورشان شدند
سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار
«بی‌طرف‌سازی متحدان ایران در نبرد منطقه»؛ به گفته مرکز پژوهش‌های استراتژیک دوحه که یکی از پایگاه‌های معتبر سیاسی در سطح خاورمیانه به شمار می‌رود این جمله خلاصه راهبرد دولت ترامپ برای مواجهه با ایران است، راهبردی که نتایج آن را می‌توان در تحولات گوناگونی مشاهده کرد؛ از سقوط دولت‌های عراق و لبنان گرفته تا مذاکرات مستقیم عربستان سعودی با جنبش انصارالله و حتی بحران ارزی اخیر که اقتصاد سوریه را با مشکلات بی‌سابقه‌ای طی 8سال گذشته روبه‌رو کرده است. در سوی مقابل اما تهران و متحدانش تلاش دارند به هر شکل ممکن از نقش این پایگاه‌ها در تقابل منطقه‌ای که روزبه‌روز شدیدتر می‌شود صیانت کنند. راهپیمایی میلیونی روز گذشته شهروندان عراقی در بغداد را می‌توان نشانه‌ای مهم از این تلاش‌ها دانست. راهپیمایی‌ای که پیامی روشن به همراه داشت؛ ایران در نبرد با آمریکا تنها نیست.
جالب آنکه اجتماع میلیونی و بی‌سابقه مردم عراق به فاصله کوتاهی بعد از راهپیمایی‌‌های گسترده مردم در کشورهای مختلف منطقه، ازجمله یمن، سوریه، لبنان، غزه، پاکستان، ایران و همچنین استان‌های جنوبی عراق برگزار شده است. خبرنگار شبکه الجزیره در گزارش خود از اجتماع عراقی‌ها گفت: آنچه اکنون در بغداد و کمی پیش‌تر در سایر پایتخت‌های نزدیک به تهران رخ داده عبارت است از قدرت‌نمایی خیابانی محور موسوم به مقاومت در برابر آمریکا؛ آن هم درحالی‌که بعد از ترور سردار سلیمانی، تنش‌های میان طرفین به نقطه اوج خود رسیده است.
از پارلمان تا خیابان
از ابتدای هفته قبل مشخص بود جمعه‌ای توفانی در انتظار بغداد است، چرا که علاوه بر مقتدی صدر، تقریبا تمام گروه‌ها و احزاب شیعی از مردم خواسته بودند برای اعلام مخالفت خود با حضور نیروهای آمریکایی در خاک کشورشان، راهپیمایی میلیونی بر پا کنند. آن هم درحالی‌که فضای سیاسی این کشور در پی آخرین جلسه پارلمان عراق بسیار پرتنش شده است؛ جلسه‌ای که در آن، نمایندگان شیعه پارلمان در غیاب هموطنان سنی و کردشان با اکثریت قانونی، قطعنامه الزام دولت به اخراج نیروهای خارجی از کشور را به تصویب رساندند. پاسخ دولت آمریکا به این اقدامات اما تأکید بر ادامه حضور در عراق بوده؛ از مایک پمپئو، وزیر خارجه گرفته تا جیمز جفری، فرستاده ویژه این کشور در عراق که حتی پا را فراتر گذاشته و از استقرار سامانه‌های نظامی و پدافندی جدید در این کشور جنگ زده اما نفت‌خیز سخن گفته است.
در چنین شرایطی مردم عراق در اجتماعی بی‌سابقه و میلیونی برای حمایت از تصمیم پارلمان کشورشان مقابل آمریکا به خیابان‌ها آمدند. جالب آنکه کاهش چشمگیر تجمعات اعتراضی علیه حاکمیت عراق، همزمان با این راهپیمایی نشان می‌داد بسیاری از مخالفان دولت هم در جمع حامیان تصمیم پارلمان برای اخراج نیروهای آمریکایی حضور داشته‌اند. اگرچه در این اجتماع میلیونی شعارهای تندی علیه آمریکا و عربستان سعودی سرداده شد اما برای نخستین بار، رسانه‌های عراقی شاهد راهپیمایی گسترده، بدون درگیری و آسیب به اموال عمومی بودند. خبرنگار شبکه العراقیه این مسئله را به حضور چشمگیر زنان و خانواده‌ها در راهپیمایی روز جمعه نسبت داده است.
از سوی دیگر این راهپیمایی به حدی گسترده و غیرقابل انکار بود که حتی برخی نیروهای سیاسی که چندان با محتوای شعارهای سر داده شده از سوی راهپیمایان موافق نبودند نیز به حمایت از آنها پرداختند. ازجمله برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق که به فاصله یک روز از ملاقات خود با ترامپ، تصاویر این راهپیمایی را در شبکه‌های اجتماعی خود منتشر کرده و اعلام کرد از مطالبات شهروندان عراقی حمایت می‌کند. با این حال، در پیام مرجعیت نجف برای نمازجمعه، نشانه‌های چندانی از حمایت قاطع آیت‌الله سیستانی از این راهپیمایی به چشم نمی‌خورد؛ چرا که بخش اصلی این پیام بر ضرورت تسریع در تشکیل دولت و انتخاب نخست‌وزیر متمرکز بود و تنها در بخش‌های پایانی آن، به حمایت از هرگونه اقدامی در جهت خروج تمامی نیروهای خارجی اشاره شده بود.
مکث
مرد درسایه میدان تحریر
مقتدی صدر روز گذشته در اجتماع میلیونی مردم عراق شرکت نداشت، اما سایه سنگین او بر میدان تحریر به خوبی احساس می‌شد. او اکنون مردی است که به گواه تمام تحلیلگران، نبض خیابان‌های عراق را در اختیار دارد؛ چه زمانی که برای اعتراض علیه ناکارآمدی دولت از مردم دعوت به حضور در خیابان‌ها می‌کند و چه زمانی که برای مقابله با اشغالگران آمریکایی فراخوان میلیونی می‌دهد. در جریان راهپیمایی دیروز، بیانیه‌ای از سوی صدر برای راهپیمایان قرائت شد که محتوای بی‌سابقه و بسیار تندی داشت. در این بیانیه، مقتدی صدر خواستار تعطیلی تمام پایگاه‌های آمریکا در عراق، بستن آسمان این کشور به روی جنگنده‌های آمریکایی و در نهایت، لغو تمام توافقنامه‌های دوجانبه با این کشور شد. او در تهدیدی صریح اعلام کرد درصورت خروج مسالمت‌آمیز نیروهای آمریکایی، با این کشور به مثابه بازیگری غیراشغالگر برخورد خواهد شد اما اگر آمریکا از پذیرش مطالبات شهروندان عراقی سر باز زند، با نیروهای این کشور همچون دشمن تعامل می‌شود.
تصویر روز گذشته در بغداد، مقتدی صدر را در جایگاه رهبر سیاسی مردم یا دست‌کم شیعیان عراقی، مقابل نیروهای خارجی نشان داد؛ تصویری که شاید نقطه آغاز فصلی تازه در تاریخ این کشور باشد. پیش از این منابع مختلفی از تلاش مقتدی صدر برای کسب استقلال بیشتر و به‌دست گرفتن رهبری نیروهای مقاومت در عراق خبر داده بودند. اگر چنین گزارش‌هایی را درست فرض کنیم، اکنون فرصتی تاریخی برای رهبر جریان صدر به‌وجود آمده که از زمان سقوط صدام تا به امروز بی‌نظیر است.
