بحران جهانی ویروس مرگبار

محمد کرباسی ـ دبیر گروه دانش و فناوری

فیلم‌های علمی-تخیلی که در آنها یک ویروس ناگهان بلای جان کل مردم جهان می‌شود را فراموش کنید. حالا این یک واقعیت در دنیای امروز است و هر‌چند وقت یک‌بار گوشه‌ای از جهان گرفتار ویروس‌هایی می‌شوند که دانشمندان تا مدت‌ها برای مبارزه و مقابله با آنها نیاز به مطالعات و تحقیقات جدید دارند. پس از تجربه تلخ ویروس‌هایی مانند سارس، زیکا، ابولا و مرس در سال‌های اخیر، حالا مقام‌های بهداشتی کل جهان هر روز بیشتر درباره شیوع ویروس جدیدی از خانواده ویروس‌های کرونا نگران می‌شوند.
تعداد مبتلایان و تلفات این ویروس مرموز جدید در چین به سرعت در حال افزایش است و به‌خاطر ماهیت توریستی چین، این نگرانی وجود دارد که این ماجرا با سرعتی فراتر از تصور ما به کشورهای دیگر هم سرایت کند. اکنون مشخص شده در کشورهای دیگری ازجمله آمریکا، ژاپن، کره‌جنوبی، تایلند، ویتنام، سنگاپور، تایوان‌ و استرالیا هم به‌صورت محدود مبتلایان به این ویروس شناسایی شده‌اند. در نزدیکی سال نوی چینی و اوج سفرهای داخلی در این کشور و همچنین عزیمت تورهای مسافری به این مقصد مشهور گردشگری براساس آمار رسمی حداقل ۸۳۰ مورد ابتلا به این بیماری ویروسی تنفسی شناسایی شده است. سازمان بهداشت چین گزارش داده که تعداد تلفات این ویروس به ۲۵‌نفر رسیده است اما برخی منابع رسانه‌ای تخمین می‌زنند که تعداد قربانیان این ویروس مرگبار بسیار بیشتر از این رقم است.
به خاطر سرعت شدید شیوع این ویروس مانند موارد دیگری که بشر تجربه آن را داشته است، حالا محدودیت‌های سفر در چین افزایش یافته ‌و حداقل ۳۵‌میلیون نفر ‌نمی‌توانند شهرهای محل سکونت خود را در ۹ شهر و روستا ترک کنند و در واقع قرنطینه شده‌اند. برخی منابع می‌گویند مقام‌های چین دیر دست به ‌چنین قرنطینه‌ای زده‌اند و مدت‌ها زودتر باید این کار برای جلوگیری از شیوع بیشتر این ویروس به نقاط دیگر جهان صورت می‌گرفت. البته مشخص است که چنین وضعیتی چه ضرر هنگفتی به اقتصاد چین ازجمله در حوزه گردشگری می‌زند. حدس زده می‌شود چینی‌ها حداقل از حدود ۲‌ماه قبل این ویروس را شناسایی کرده‌اند اما حالا با وخامت اوضاع، این مسئله جهانی شده است.
 مراکز عمومی بسیاری ازجمله سالن‌های سینما و تئاتر و شبکه حمل‌ونقل عمومی تعطیل شده‌اند. به مردم شهرها هم توصیه شده است که حتما از ماسک‌های ویژه و دستکش‌های یکبارمصرف استفاده کنند و تا می‌توانند از خانه خارج نشوند.
 هر‌چند مثل گذشته این ویروس هم احتمالا می‌تواند به سرعت راه خودش را به نقاط و کشورهای دیگر جهان باز کند، اما سازمان بهداشت جهانی در شرایط فعلی هنوز شرایط این ویروس جدید از خانواده کرونا را در شرایط اضطرار تشخیص نداده است.

ویروس مرموز و خطرناک 
ویروس جدید و خطرناک جهان که دانشمندان نامش را 2019-nCoV گذاشته‌اند، این بار سر و کله‌اش از شهر ووهان، مرکز استان هوبئی چین پیدا شده است. ووهان، ششمین شهر پرجمعیت چین به‌حساب می‌آید و گزارش‌ها نشان می‌دهد همه مبتلایان به این ویروس سفری به این شهر داشته‌اند. علائم ویروس 2019-nCoV از خانواده کرونا شباهت بسیاری به سارس دارد و نخستین ردپای آن در بازار فروش آبزیان شهر ووهان به نام هوآنان پیدا شد. نخستین مورد ابتلا به این ویروس در ۳۱‌دسامبر سال‌۲۰۱۹ به سازمان بهداشت جهانی(حدود 3هفته قبل) گزارش داده شد اما احتمالا چینی‌ها اول دسامبر سال گذشته میلادی آن را شناسایی کرده‌اند.
کروناویروس‌ها ‌خانواده بزرگی از ویروس‌ها هستند که از ویروس سرماخوردگی معمولی تا عامل بیماری سارس(سندرم تنفسی بسیار حاد ویروس کرونا) و مرس(سندرم تنفسی خاورمیانه ویروس کرونا) را شامل می‌شود. در همه ویروس‌های این خانواده علائم کلی ابتلا به‌صورت معمول شامل تب، سرفه، تنگی‌نفس و مشکلات حاد دیگر تنفسی می‌شود.
در مورد 2019-nCoV گزارش‌ها نشان می‌دهد ۹۰ درصد از مبتلایان دچار تب و ۸۰ درصد دچار سرفه‌های خشک بوده‌اند. ۲۰‌درصد مبتلایان دچار تنگی‌نفس شده‌اند. به همین‌خاطر است که مأموران در شهرهای چین با دماسنج دمای بدن افراد را می‌سنجد و افراد دارای تب را راهی مراکز درمانی می‌کنند.
براساس اطلاعیه‌های سازمان بهداشت جهانی، کرونا‌ویروس‌ها می‌توانند باعث عارضه‌ای خیلی معمولی مانند سرماخوردگی یا وضعیت مرگباری مثل سارس یا ویروس کنونی شوند.

 انتقال از مارها به انسان
ویروس‌های این خانواده اکثرشان عامل بیماری‌های زئونوز یا مشترک میان انسان و حیوانات شناخته می‌شوند. درباره ویروس جدید 2019-nCoV یا کرونای جدید گزارش‌ها نشان می‌دهد که به‌احتمال زیاد این ویروس از مارها به انسان سرایت کرده است. 2 گونه مار با نام‌های «کریت چینی» و «کبرای چینی» احتمالا منشأ اصلی این ویروس تازه هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که احتمالا مارها هم خودشان این ویروس را ‌از نوعی خفاش گرفته‌اند. هردوی این جانوران در بازارهای چین به فروش می‌رسند. درصورتی که ویروس در ترشحات بدن مار وجود داشته باشد، می‌تواند به شکل ریزگرد درآید و وارد دستگاه تنفسی افراد شود.
 برای نخستین‌بار در جهان است که احتمال داده می‌شود‌ ویروسی این‌چنینی از مارها به انسان سرایت کرده باشد.
در ابتدای ‌ماه دسامبر سال گذشته که این ویروس در انسان شناسایی شد، مقامات چینی گفتند این ویروس از انسان به انسان منتقل نمی‌شود. اما هم‌اکنون مواردی از انتقال این ویروس از انسان به انسان، شناسایی شده است.
به‌صورت کلی اگر کروناویروسی با منشأ حیوانی به انسان منتقل شود، سیستم ایمنی بدن در شکست مؤثر آن توانایی کمتری دارد و این آسیب‌پذیری می‌تواند ویروس تازه را به‌شدت مرگبار کند. این ویروس جدید که اطلاعات دانشمندان درباره آن هنوز بسیار کم است، احتمالا از راه هوا هم می‌تواند به افراد منتقل شود و حالا به شکلی تغییر ژنتیک پیدا کرده که از انسان به انسان هم منتقل می‌شود. فعلا درمان و واکسن مشخصی برای مقابله با این ویروس پیدا نشده است اما پزشکان تلاش دارند از تمامی داروهای ضد‌ویروس در دسترس برای درمان مبتلایان استفاده کنند.


فعلا به چین نروید

همزمان با گسترش سریع و شیوع ویروس جدید کرونا در کشور چین سفارت ایران در این کشور به ایرانیانی که قصد سفر به چین را دارند و همچنین هموطنانی که در این کشور زندگی می‌کنند، هشدار داد. در اطلاعیه سفارت ایران آمده است: «با توجه به شیوع ویروس جدید کرونا، از هموطنان ارجمند مقیم چین درخواست می‌شود ضمن توجه به هشدارهای پزشکی-بهداشتی در این خصوص، تا حد امکان از حضور در اماکن پر تردد اجتناب ورزند. طبق تمهیدات دولت چین هم‌اکنون ورود و خروج غیرضروری به شهرهای قرنطینه‌شده امکان‌پذیر نیست. هموطنان عزیزی که قصد سفر به چین را دارند پیش از سفر، آخرین وضعیت شیوع ویروس در مقصد را رصد نموده و از تردد در اماکن مشکوک به آلودگی اجتناب ورزند. درصورت مشاهده علائم ابتلا به ویروس‌ به مراکز درمانی مراجعه و جهت دریافت خدمات کنسولی با سفارت یا کنسولگری‌های ایران تماس بگیرند.» همچنین وزارت بهداشت از کنترل مسافران ورودی از چین خبرداد. محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، می‌گوید: «هم‌اکنون مسافرانی که از چین وارد ایران می‌شوند، در فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره) از نظر علائم ابتلا به ویروس کرونا بررسی می‌شوند. اگر علائمی از بیماری مشاهده شود، اقدامات لازم برای مراقبت از این افراد انجام می‌شود. اگر کسی در چین آلوده به این بیماری شده باشد، فقط می‌تواند از طریق هواپیما به ایران برسد و تنها جایی که مسافر از چین وارد می‌شود، فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی است.» او می‌گوید: «هنوز اطلاعات درباره این بیماری کامل نیست و راه انتقال آن هم به‌طور قطعی مشخص نشده است. آنچه تاکنون مشخص شده این است که دوره نهفتگی این بیماری به‌طور متوسط حدود 7روز است و علائم بیماری پس از گذشت این بازه زمانی در بدن فرد مبتلا ظاهر می‌شود. علائم شامل تب، بدن درد، گلو درد، سرفه، درد عضلات، آب‌ریزش بینی، سردرد است. برخی دچار علائم گوارشی مثل تهوع و اسهال می‌شوند. آنچه باعث نگرانی می‌شود این است که فرد دچار ذات‌الریه شود.»
علاوه بر اینها باتوجه به گستردگی حضور فعالان اقتصادی و تجار ایرانی در چین، اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین هم هشدارهایی به تجار ایرانی داد. نکته مهم دیگر، سفر گردشگری به چین است که به‌نظر می‌رسد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم باید نسبت به آن هشدارهای لازم را مسافران و آژانس‌های گردشگری بدهد؛ بهمن سال نو چینی آغاز می‌شود و این اتفاق هرساله باعث سفر هزاران گردشگر از سراسر جهان ازجمله کشورمان به چین می‌شود. البته مقامات چینی باتوجه به شرایط خاص این کشور اعلام کرده‌اند که امسال مراسم سال نو در بسیاری از شهرهای این کشور ازجمله پکن برگزار نمی‌شود.