شکلات با طعم تلخ گرانی

علی ابراهیمی_ دبیرگروه بازار

2ماه بیشتر تا پایان سال باقی نمانده و کم‌کم می‌شود نشانه‌های تکان بازار در آستانه شب عید را دید. البته مغازه‌ها هنوز رنگ و بوی عید نگرفته‌اند و زود است که انتظار شلوغی بازار و خریدهای عیدانه را داشته باشیم، اما معمولا این وقت سال که می‌شود خانواده‌ها به فکر تهیه سوروسات پذیرایی عید و رخت و لباس نو برای بچه‌ها می‌افتند و نگرانی‌ها و دغدغه‌های مالی‌شان بیشتر می‌شود؛ دغدغه‌ای که به‌دلیل شرایط نامناسب اقتصادی و تورم، هر سال ابعاد تازه‌ای به ‌خود می‌گیرد و پررنگ‌تر از قبل می‌شود. اخیرا یکی دیگر از اقلام پرمصرف شب عید مردم، یعنی شکلات، مشکل‌ساز شده است. افزایش قیمت شکلات در آستانه شب عید که بعضا تا بالای05درصد نیز گزارش شده، این پرسش را ایجاد کرده که آیا شکلات هم از سفره شب عید حذف خواهد شد یا خیر؟

گرچه طی سال‌های گذشته واردات رسمی شکلات به کشور کاهش یافته و کارخانه‌های تولیدی داخلی، محصولات بسیار باکیفیت و متنوعی را روانه بازار کرده‌اند که نیاز به واردات را تا حد بسیار زیادی کاهش داده و راهی بازارهای صادراتی شده است، با این حال شکلات ازجمله کالاهایی است که ماده اولیه آن، یعنی کاکائو از خارج از کشور تامین می‌شود و نوسان نرخ ارز طبیعتا بر قیمت آن تأثیرگذار خواهد بود. شکر نیز دیگر ماده اولیه برای تهیه شکلات است که آن هم با وجود تولید داخلی، بیشتر با واردات تامین می‌شود و قیمت آن نیز وابسته به نرخ ارز است. با این شرایط در حالی متولیان بخش تولید از دریافت مجوز رسمی گرانی 10تا 20درصدی بیسکوئیت، شیرینی و شکلات از 3‌ماه پیش خبر می‌دهند که اتحادیه‌های صنفی و فروشندگان این اقلام، چنین گرانی‌ای را رد می‌کنند.

ظرفیت‌های خالی تولید و سرانه مصرف پایین 
بررسی 10شرکت بزرگ تولید‌کننده شکلات در دنیا نشان می‌دهد که پس از 2شرکت مارس و مندزل، شرکت سوئیسی نستله، فریروی ایتالیا و میجی ژاپن رتبه‌های سوم تا پنجم تولید شکلات در جهان را به‌خود اختصاص داده‌اند، رتبه دهم متعلق به شرکت یلدیز ترکیه است و شرکت‌های ایرانی با وجود رشد تولید و عرضه این محصول طی سال‌های گذشته، جایگاهی در این فهرست ندارند. از نظر سرانه مصرف نیز آمارهای رسمی نشان می‌دهد که کشورهای اروپایی بیشترین سرانه مصرف شکلات در دنیا را به‌ خود اختصاص داده‌اند، به‌نحوی که در سال 2015، سرانه مصرف شکلات در کشور سوئیس 8.8کیلوگرم بوده و در مقابل، چین سرانه مصرف 200گرمی داشته است. کشورهای آلمان با سرانه مصرف 8.4 کیلوگرم، روسیه 7.3 ، انگلیس6.8 ، آمریکا و استرالیا 5.5، هلند 5 و فرانسه با مصرف3.9 کیلوگرمی در رتبه‌های بعدی سرانه مصرف شکلات قرار دارند و سرانه مصرف شکلات برای هر ایرانی حدود 2کیلوگرم است. سرانه مصرف شیرینی، شکلات، کیک، بیسکوئیت، تافی و آدامس در کشورمان نیز21کیلوگرم است که در مقایسه با کشورهایی اروپایی 30 تا 40درصد کمتر است. همچنین در مجموع حدود 30درصد مواداولیه و ماشین‌آلات مورد نیاز صنایع شیرینی و شکلات کشورمان وارداتی است. دست‌اندرکاران تولید صنعت شیرینی و شکلات از ظرفیت سالانه تولید 2میلیون و 500هزار تنی تولید انواع شیرینی، شکلات، تافی، آدامس و بیسکوئیت در کشورمان خبر داده و تأکید می‌کنند که اکنون فقط سالانه یک میلیون و 600هزار تن از این محصولات تولید می‌شود. همچنین درحالی‌که 600 تا 700هزار تن از ظرفیت تولید شیرینی، شکلات و بیسکوئیت در کشورمان خالی است، شاهد ورود شیرینی و شکلات قاچاق به کشور هستیم. از سوی دیگر هزینه تمام‌شده بالای تولید و قیمت این اقلام موجب سیر نزولی صادرات این اقلام به بازارهای هدف شده است، به‌نحوی که در سال 96 حدود 240هزار تن انواع شیرینی و شکلات به ارزش 700میلیون دلار به 66کشور دنیا از جمله آمریکا صادر شده بود، اما این آمار در پنج ماه نخست سال97 نسبت به‌مدت مشابه قبل از آن به میزان 2درصد کاهش یافت و سیر نزولی صادرات این اقلام در پایان سال97 و نیمه نخست امسال نیز ادامه دارد.

مواداولیه، متهم اصلی گرانی شیرینی و شکلات
افزایش قیمت مواداولیه، به‌ویژه شکر، دلیلی است که از سوی دست‌اندرکاران این حوزه برای افزایش قیمت شکلات عنوان می‌شود. دبیر انجمن صنفی صنایع بیسکوئیت، شیرینی و شکلات ایران، ضمن تأیید  افزایش قیمت شکلات گفته است که سازمان حمایت، از 3ماه پیش مجوز افزایش ۱۰ تا ۲۰درصدی قیمت محصولات مذکور برای این انجمن را صادر کرده است. جمشید مغازه‌ای، علت این افزایش قیمت را نوسانات نرخ ارز و گران‌شدن قیمت مواداولیه تلقی و تأکید کرده است: زمانی که قیمت شکر در بازار افزایش پیدا کرد، تولیدکنندگان شیرینی و شکلات، شکر دولتی دریافت کردند و در این بخش افزایش قیمت صورت نگرفت، اما اکنون شکر دولتی بسیار کم است. او گرانی آرد و شیرخشک را دلیل دیگر افزایش قیمت محصولات صنعت شیرینی و شکلات دانسته و افزوده است: امسال قیمت گندم از ۹۰۰ تومان به ۱۸۵۰ تومان رسیده و باعث شده که نرخ آرد مصرفی در صنعت شیرینی و شکلات از ۱۴۰۰ به ۲۴۵۰ تومان برسد. با وجود این مغازه‌ای تأکید کرده که در تامین سایر مواداولیه تولید داخل مانند شیرخشک، آرد و روغن مشکلی وجود ندارد و تنها در تامین مواداولیه خارجی به سبب نوسان نرخ ارز مشکلاتی وجود دارد. اما مشکلی در زمینه تامین نیاز بازار شب عید به انواع شیرینی و شکلات وجود ندارد. این در حالی است که دبیر انجمن صنفی صنایع بیسکوئیت، شیرینی و شکلات ایران قبلا اعلام کرده بود که با توجه به اینکه بازار دیگر کشش افزایش قیمت را ندارد و شیرینی و شکلات نیز کالای لوکس محسوب می‌شود، قاعدتاً برای شب عید نباید افزایش قیمتی در این بخش صورت بگیرد  اما  اکنون نرخ هر کیلوگرم شکر دولتی 4هزار و 50تومان و نرخ شکر بازار  آزاد بیش از ۵۰۰۰ تومان است. با وجود دیدگاه تولید‌کنندگان شیرینی و شکلات، رئیس اتحادیه دارندگان قنادی، شیرینی‌فروشی و کافه قنادی تهران، از آرامش در بازار شیرینی خبر داده و با بیان اینکه قنادی‌ها افزایش قیمت نداشته‌اند و نخواهند داشت، به همشهری می‌گوید: شیرینی‌فروشی‌ها مواداولیه ازجمله شکر را به ‌صورت آزاد تهیه می‌کنند و یارانه‌ای از دولت دریافت نمی‌کنند. علی بهرمند می‌افزاید: افزایش نرخ محصولات به افزایش قیمت مواداولیه وابسته است و به‌دلیل اینکه اخیرا افزایشی را در این زمینه شاهد نبوده‌ایم، طبیعتا افزایش نرخی را نیز در محصولات تولیدی قنادی‌ها نخواهیم داشت. او با بیان اینکه اکنون نرخ شکر یارانه‌ای تفاوت چندانی با قیمت شکر آزاد ندارد، در پیش‌بینی بازار شب عید می‌گوید: تا شب عید هیچ‌گونه افزایش قیمتی را در زمینه شیرینی شاهد نخواهیم بود، مگر اینکه قیمت مواداولیه در مدت زمان باقیمانده تا پایان سال تغییر چشمگیری داشته باشد.

رشد واردات غیررسمی با کم‌اظهاری و قاچاق
 دیدگاه‌های متناقض دست‌اندرکاران تولید و فروش شیرینی و شکلات در زمینه گرانی این اقلام در حالی است که نرخ این اقلام طی یک‌سال گذشته افزایش حدود 70درصدی قیمت را تجربه کرده است. همچنین به‌نظر می‌رسد با توجه به افزایش تقاضا در یکی دو ‌ماه باقیمانده تا پایان سال، احتمال گرانی شکلات بیش از مصوبه 10تا 12درصدی سازمان حمایت نیز وجود دارد، چرا که از هم‌اکنون برخی انواع شکلات پرتقاضا در بازار کمیاب شده و با این روند احتمال گرانی بیش از 20درصدی این اقلام با خلأ نظارت بر بازار شب عید وجود دارد. دبیر انجمن صنفی شیرینی و شکلات ایران همچنین از کاهش 40درصدی مصرف شیرینی و شکلات به‌دلیل افزایش 30تا 40درصدی قیمت مواداولیه و گرانی این اقلام خبر داده و  درباره ورود محصولات قاچاق خارجی به کشور اعلام کرده است: در این بخش علاوه  بر ورود کالای قاچاق به شکل معمول مانند واردات چمدانی و... شاهد ورود قانونی با کم‌اظهاری از طریق گمرک نیز هستیم که در توافق با گمرک ارزش گمرکی این کالاها را تعیین کرده‌ایم تا کمتر شاهد پدیده کم‌اظهاری باشیم. همچنین برای مقابله با واردات قاچاق با دستگاه‌های مسئول نشست‌هایی داشته‌ایم. خالی ماندن ظرفیت‌های تولید داخل شیرینی و شکلات و واردات قاچاق این اقلام در حالی است که این صنعت با گردش مالی حدود 16تا 17هزار میلیارد تومانی قادر خواهد بود با رفع موانع صادراتی مانند بخشنامه‌ها، قوانین و مقررات متعدد  و تامین مواداولیه و ماشین‌آلات تولید، علاوه بر تامین نیاز بازار داخلی سالانه تا 2میلیارد دلار صادرات نیز داشته باشد.


نبض بازار
رئیس اتحادیه دارندگان قنادی، شیرینی‌فروشی و کافه قنادی تهران در گفت‌وگو با همشهری: تا شب عید هیچ‌گونه افزایش قیمت شیرینی را شاهد نخواهیم بود، مگر اینکه قیمت مواداولیه در مدت زمان باقیمانده تا پایان سال تغییر چشمگیری داشته باشد

سرانه مصرف پایین
  کشورهای اروپایی بیشترین سرانه مصرف شکلات در دنیا را به‌خود اختصاص داده‌اند، به‌نحوی که در سال 2015، سرانه مصرف شکلات در کشور سوئیس 8/8کیلوگرم بوده و در مقابل، چین سرانه مصرف 200گرمی داشته است. کشورهای آلمان با سرانه مصرف 8.4 کیلوگرم، روسیه 7.3 ، انگلیس 6.8، آمریکا و استرالیا 5/5، هلند 5 و فرانسه با سرانه مصرف 3.9 کیلوگرمی، در رتبه‌های بعدی سرانه مصرف سالانه شکلات قرار دارند و سرانه مصرف سالانه شکلات برای هر ایرانی حدود 2کیلوگرم است