دست در دست بورس

نیلوفر جلالی _ روزنامه‌نگار

تیم‌های فوتبال بزرگ در دنیا از اساس دولتی نیستند و دولتی اداره نمی‌شوند. بیشتر آنها به 2شکل اداره می‌شوند؛ یا سهامی هستند و سهام آنها در بورس ارائه شده است و یا توسط باشگاه هواداران اداره می‌شوند و یک مدیرعامل دارند. باشگاه‌های سهامی خود، 2نوع دارند. نوع اول، شرکت سهامی عام است که سهام آن در بورس به ثبت رسیده و نوع دوم شرکت سهامی خاص است که سهام آن در دست سهامداران به‌خصوصی است. بیشتر باشگاه‌های فوتبال هم به شکل دوم اداره می‌شوند؛ مثل چلسی که حالا تحت مالکیت رومن آبراموویچ است. چلسی به هیأت مدیره و سهامداران خود پاسخگوست. خیلی از صاحبان باشگاه‌ها جزو هیأت‌مدیره نیز هستند و بر این اساس مانعی برای تصمیم‌گیری‌های مستقل ندارند. رومن آبراموویچ نیز به‌عنوان صاحب 90درصد از سهام باشگاه، تصمیم‌گیری‌ها را برای این تیم انجام می‌دهد.

باشگاه شفیلد‌یونایتد
روش مدیریت غیر دولتی، حتی در نخستین تیم فوتبالی که در طول تاریخ شکل گرفت، یعنی باشگاه شفیلد‌یونایتد دیده می‌شود. شفیلد یک باشگاه انگلیسی است که در سال1889 توسط اعضای باشگاه کریکت شفیلد‌یونایتد پایه‌گذاری شد و بعدها تحت مالکیت یک شرکت سهامی خاص درآمد. آخرین صاحب آن نیز شاهزاده عبدالله از عربستان سعودی است که 50درصد سهام این باشگاه را نخستین بار در سال2013 خرید و 50درصد دیگر آن نیز متعلق به کوین مک‌کیب بود. از سال2018 شاهزاده عبدالله وارد مذاکره با مک‌کیب شد و توانست کنترل کامل باشگاه را در دست بگیرد.

هلدینگ آرسنال
یکی از بزرگ‌ترین استثنائات در این زمینه آرسنال است که یک شرکت مادر دارد؛ شرکت سهامی عام با نام هلدینگ آرسنال. شرکت‌های سهامی عام، سهام خود را در بورس اوراق بهادار ارائه و مبادله می‌کنند و باید مقررات بورس را رعایت کنند. برای باشگاه‌هایی که به‌عنوان سهامی عام یا خاص فعالیت می‌کنند، مزایا و معایب مختلفی وجود دارد. برای مثال، در مورد چلسی داشتن یک صاحب به‌شدت ثروتمند مثل آبراموویچ یک اتفاق خیلی مثبت بوده است. این مرد روس واقعاً به باشگاه متعهد است و همیشه آمادگی دارد تا هر قدر لازم باشد از پول خودش هزینه کند. در نهایت خودش یکی از طرفداران باشگاه است که در درازمدت حاشیه امن خوبی را برای تیم فراهم می‌کند. او از طریق هلدینگ فوردستام که چلسی را تحت اداره این هلدینگ درآورده است، وام‌های بدون بهره به باشگاه ارائه می‌کند. همچنین وقتی این باشگاه مانعی به اسم سهامی عام ندارد، باعث می‌شود که آبراموویچ بتواند به سرعت هر تصمیمی که لازم است را بدون هیچ محدودیتی بگیرد.معایب واضح هستند، خیلی از باشگاه‌ها در نتیجه مدیریت ضعیف صاحبان شخصی، وارد اداره عمومی می‌شوند. پورتسموث نمونه بارزی از باشگاه‌هایی است که به‌خاطر بی‌توجهی صاحبانش دچار مشکلات مالی شدید و بحران‌های تقریباً مرگبار شد. در باشگاه‌هایی که به‌عنوان شرکت‌های سهامی عام ثبت شده‌اند، این قبیل خطرات کاهش می‌یابد. شرکت‌های سهامی عام دارای قوانین و مقررات قابل توجهی هستند و انجام هر حرکتی در اینگونه باشگاه‌ها به دقت بررسی می‌شود؛ در نتیجه حاشیه امن بیشتری برای شرکت یا همان باشگاه ایجاد می‌شود.

سهامدار بزرگ منچستریونایتد
باشگاه منچستریونایتد که موفق‌ترین باشگاه انگلیسی است و یک شرکت سهامی عام است. اما از چند سال پیش گلازر، یک سرمایه‌دار بزرگ، کم‌کم سهام این باشگاه را خرید و حالا بزرگ‌ترین سهامدار آن به شمار می‌آید و در تصمیم‌گیری‌ها نیز بیشترین رأی را دارد. منچستر نیز مثل خیلی‌های دیگر از همان ابتدا تحت مالکیت خصوصی بود. در سال1878 شرکت راه‌آهن یورک شایر این باشگاه را تاسیس کرد اما باشگاه از سال1892 از این شرکت جدا شد، با این حال همچنان و برای 100سال تحت مالکیت خصوصی باقی ماند. از سال1902 نیز وقتی از ورشکستگی نجات پیدا کرد به منچستریونایتد تغییر نام داد. این باشگاه از سال1990 وارد بازار سهام شد. بیشتر سهام آن را مایکل نایتون و روپرت مرداک خریدند. بعد از آن از سال2003 مالکولم گلازر وارد ماجرای خرید سهام این باشگاه شد. او تا سال2004 معادل 15درصد سهام باشگاه را خرید. او کم‌کم سهم خود را به 98درصد رساند و صاحب اصلی باشگاه شد. از همان زمان بسیاری از طرفداران تلاش کرده‌اند تا تیم را دوباره تحت مالکیت هواداران درآورند، اما هنوز موفق نشده‌اند.

بارسلونا در دست هواداران
حالا سهام بیشتر باشگاه‌ها در دست اشخاص خاص است و باشگاه‌های اندکی وجود دارند مثل بارسلونا که خود اعضای باشگاه صاحبان اصلی آن به شمار می‌آیند. این اعضا همه با هم عضو هیأت مدیره باشگاه هستند و در سال2016 حدود 140عضو در جامعه کاتالان‌ها حضور داشت. البته وقتی می‌دانی یکی از برترین باشگاه‌های دنیا و با ارزش‌ترین‌ها طبق رده‌بندی مجله فوربس است، می‌بینی که باشگاه بدی هم برای سرمایه‌گذاری و عضویت نیست. بارسلونا یک انجمن ثبت شده سازمان یافته است. برخلاف یک شرکت سهامی، خرید سهام این باشگاه امکان پذیر نیست، بلکه فقط می‌توان به عضویت آن درآمد. از باشگاه هواداران بارسلونا که بگذریم، شاید اینطور به‌نظر برسد که باشگاه‌هایی که صاحبان شخصی و ثروتمند دارند، در نهایت جایگاه بهتری پیدا می‌کنند، اما یک تحقیق جدید در انگلستان نشان داده است که باشگاه‌هایی که به‌عنوان شرکت‌های سهامی عام ثبت شده‌اند عملکرد بهتری نسبت به شرکت‌های سهامی خاص داشته‌اند. هرچند شرکت‌های سهامی خاص کمتر با مشکلات مالی که در نتیجه نوع مالکیت آنهاست، مواجه می‌شوند. در نهایت نسبت به رقیبان خصوصی خود، عملکرد بهتری نشان می‌دهند و همین هم باعث شده است که بیشتر تیم‌های فوتبال انگلستان برای تغییر به شرکت سهامی عام، اشتیاق پیدا کنند.هر دو نوع باشگاه‌ها مشکلات خاص خودشان را دارند. شرکت‌های سهامی عام به‌شدت قانونمدار هستند و سازوکارهای مختلفی دارند که روند کارها را کندتر می‌کند و البته حمایت مالی قوی‌تری نیز در بر‌دارد.