قمار خطرناک اروپا

علی واعظ- تحلیلگر ارشد مسائل ایران

فعال‌سازی سازوکار حل اختلاف یک قمار پرریسک از سوی آلمان، فرانسه و انگلیس خواهد بود و دلایل آن اینها هستند:
 1- سؤال اول این است که سازوکار حل اختلاف چیست؟ براساس بند 36برجام، یکی از طرف‌های توافق      می‌تواند هرگونه عدم ‌پایبندی عمده یک طرف دیگر را گزارش کند. این گزارش در کمیسیون مشترک، در جلسه وزیران، هیأت مشاور 3نفره و در نهایت اگر مشکل برطرف نشود، در شورای امنیت سازمان ملل مطرح می‌شود.
 2- بند 36برای بررسی موارد نقض مسائل فنی پیش‌بینی شده است و نه بحران‌های سیاسی که خروج آمریکا از برجام ایجاد کرده و بند 37هم کپسول زهر است. اما طول هرکدام از این مراحل در این پروسه می‌تواند با توافق دوجانبه تمدید شود، هرچند بازگشت کامل تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل بعد از 65روز شدنی است.
3-  ایران سیاست نقض پلکانی برجام را در می‌ سال 2019 اعلام کرد؛ بعد از آنکه آمریکا سیاست‌های تحریمی‌اش را تشدید و مجوزهایش برای فروش نفت ایران را لغو کرد و 1+4 نتوانست منافع اقتصادی وعده داده شده در توافق را برای ایران فراهم کند. از آن زمان، ایران 5گام در کاهش پایبندی خود برداشته است.
4-  ایران اعلام کرده است که E3 (کشورهای اروپایی برجام) مبنایی حقوقی برای فعال‌سازی سازوکار حل اختلاف ندارد. توجیه آنها این است که E3کمتر از چیزی که انتظار می‌رود در راه رسیدن به اهداف برجام عمل کرده است. اما مسئله حقوقی نیست، بلکه سیاسی است.
 5- چین و روسیه گفته‌اند که اگر کار به بازگرداندن دوباره تحریم‌ها برسد، با این کار موافقت نخواهند کرد. بنابراین، شورای امنیت سازمان ملل احتمالا با اختلاف‌نظرهای عمیقی در این‌باره مواجه خواهد شد. ایران هشدار داده است که (بازگشت) تحریم‌های فصل هفتم نه‌تنها باعث می‌شود که این کشور از برجام کنار بکشد که از ان‌پی‌تی هم کنار خواهد کشید.
 6- بازگشت کامل تحریم‌های سازمان ملل، می‌تواند هر اهرم فشاری که اروپایی‌ها دارند را بدون هیچ دستاوردی برای آنها، تضعیف کند؛ همچنین درها بر قابلیت اروپایی‌ها برای میانجیگری بین ایران و آمریکا هم بسته خواهد شد. این کار احتمالا فشار اقتصادی بیشتری به ایران وارد نخواهد کرد.
 7- (بازگشت کامل تحریم‌های ساز‌مان ملل) اما می‌تواند کمک کند آمریکا و متحدانش به چیزی که دنبالش بودند برسند و چیزی که آنها به‌دنبالش هستند، جلوگیری از برداشته‌شدن تحریم‌های نظامی سازمان ملل علیه ایران در اکتبر است. کمک اروپایی‌ها به محقق شدن این هدف، به‌خصوص که این کشورها همچنان به فروش اسلحه به همسایگان ایران ادامه می‌دهند، می‌تواند روابط دو طرف را برای سال‌های زیادی تلخ کند.
8-  بدین‌ترتیب با فعال‌سازی سازوکار حل اختلاف، E3 احتمالا بحرانی را ایجاد می‌کنند که خودشان می‌گویند می‌خواهند از آن جلوگیری کنند. البته مگر اینکه از زمان و فضایی که تعاملات فشرده دیپلماتیک ایجاد می‌کند برای ارائه برخی امتیازهای اقتصادی به ایران به‌منظور بازگرداندن آن به پایبندی به برجام استفاده شود.