جایگاه شایسته رسانهها کجاست؟
عباس عبدی _ رئیس انجمن صنفی روزنامه نگاران استان تهران
نشست سالانه مجمع عمومی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران روز گذشته در محل انجمن برگزار شد. در این نشست 2 موضوع مرتبط با یکدیگر نیز ارائه و مورد گفت‌وگو قرار گرفت که هر دو موضوع به نحوی معرف وجود ظرفیت برای نقش مهم رسانهها در آگاهی‌بخشی و نیز حل مسائل کشور است. در ابتدا گزارش پژوهشی و تحلیل محتوای 20 روزنامه و 4خبرگزاری از وقایع آبان‌ماه حدفاصل 25 آبان تا 5 آذرماه ارائه شد؛ گزارشی که نشان‌دهنده وجود نوعی نارسایی جدی در انعکاس و فهم رویدادهای مهم از طرف مجموعه رسانه‌های مکتوب و نیز خبرگزاری‌هاست. این گزارش نشان می‌دهد که وضعیت و کارکرد رسانه‌های ما در رویداد مهمی چون حوادث آبان‌ماه نه‌تنها از نظر کمیت در سطح مطلوبی نیست، بلکه به لحاظ حرفه‌ای نیز ضعف‌ها و ناکارکردی‌های نظام رسانهای کشور آشکار است. همچنین به لحاظ محتوایی رویکردهای این رسانهها در بازه زمانی مورد نظر می‌تواند مورد انتقاد جدی واقع شود. گزارش نشان می‌دهد که رویکردهای خبری بیش از آنکه سمت و سوی دفاع از مطالبات مردم را داشته باشد یا آنکه در توصیف علل ماجرا و فهم آن باشد، عموما در دفاع از ساختار رسمی است. مشکل این نیست که چرا مطبوعات از ساختار رسمی دفاع می‌کنند؛ این کار می‌تواند خوب هم باشد؛ چون در یک نظام مبتنی بر خواست عمومی، مرزی میان مردم و ساختار نیست و دفاع از هر دو، دفاع از یک پدیده واحد است، ولی هنگامی که مطالبات و خواست‌های مردم نادیده گرفته شود به طور طبیعی از یک سو وجود نوعی دوگانگی میان این دو خواست پذیرفته شده است و از سوی دیگر اثرگذاری نوشته‌ها و اخبار تنزل خواهد کرد و همین است که ارتباط مردم با رسانه قطع و نسبت به آن بیاعتماد می‌شوند. هنگامی که مردم می‌بینند که رسانهها در 78درصد موارد صدای نهادهای رسمی را بازتاب می‌دهند و 22درصد باقیمانده نیز احتمالا از نهادهای غیررسمی نزدیک به نهاد رسمی هستند، به کل رسانه و عملکرد آن بیاعتماد می‌شوند.
این وضعیت رسانهای ما است که موجب ناکارآمدی آن در آرام‌کردن فضای ملتهب و خشن سیاسی و اجتماعی می‌شود. هنگامی که کسانی نتوانند صدای خود را در رسانهها ببینند آن را در خیابان فریاد خواهند زد.
نکته دوم مورد بحث بیانیه اخیر انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران درباره وضعیت ناخوشایند فضای رسانهای کشور است. در توضیح این وضع گفته شد که رسالت اصلی روزنامه‌نگار توسعه و تعمیق آزادی در جامعه است. به معنای دیگر آزادی اگرچه لازمه حرفه روزنامه‌نگاری است، ولی توسعه و بسط آن نیز تا حدی به دست روزنامه‌نگاران محقق می‌شود. قرار نیست که ما منتظر بمانیم تا شرایط مناسب شود و بعد بنویسیم. آزادی پدیده‌ای صفر و یکی نیست که یا هست یا نیست. آزادی یک فرآیند و طیف است که ما در لحظه معین در جایی از این طیف قرار داریم. باید بکوشیم اخبار و تحلیل‌ها را به گونه‌ای بنویسیم که کمترین مشکل را فراهم؛ و بیشترین دستاوردها را حاصل کند. روزنامه‌نگار وظیفه دارد که ضمن حراست از خود و حرفه‌اش و رسانه‌اش تا حد ممکن به انتشار حقیقت و درد مردم و جامعه ملتزم باشد. اکنون به شکر وجود شبکه‌های مجازی محدودیتی برای انتشار مطالب تولیدی وجود ندارد و از نظر انتشار جای نگرانی نیست. البته باید کیفیت مطالب تولیدی به گونه‌ای باشد که مخاطب را جذب کند.
انجام این وظیفه نه‌تنها مستلزم آشنایی با اصول حرفه‌ای و نیز داشتن تجربه است، بلکه نیازمند مطالعات به‌روز و گسترده نیز هست. از این رو انجمن صنفی از همکاران مطبوعاتی درخواست کرده است که برای احیای فضای رسانهای آستین‌های خود را بالا بزنند و با تهیه گزارش، خبر، یادداشت و مقاله‌های خواندنی و مورد نیاز جامعه، رسانه‌های داخلی را به جایگاه شایسته خود بازگردانند.
