یک مسئله ناتمام
شینا انصاری _ مدیر کل محیط زیست شهرداری تهران
در روزهایی که آلودگی هوا نفس شهرمان را به شماره انداخته بود، بخش‌هایی از مناطق تهران بوی نامطبوعی را استشمام کردند؛ بویی آزاردهنده با طول زمانی عمدتا دو سه‌ساعته که طی چند روز در مناطق مختلف شهر موجب تاذی(آزار) شهروندان شد. نخستین‌بار این بوی نامطبوع در دوازدهم دی‌ماه سال گذشته مناطق مختلف تهران را متأثر ساخت و در آن زمان احتمالات متعددی چون فعال‌شدن گسل‌ها، مرکاپتان شرکت گاز، فعالیت مترو و ترکیدن شبکه اصلی فاضلاب به‌عنوان عوامل انتشار بو مطرح شدند. با گذشت حدود یک‌سال از این رخداد، بار دیگر بویی مشابه در یازدهم آذرماه مناطق زیادی از تهران را تحت‌تأثیر قرار داد، و با فاصله کمتر از یک هفته مجددا در هفدهم آذرماه استشمام شد؛ این‌بار کمیته شناسایی منشأ بو با راهبری استانداری تهران و حضور همه دستگاه‌های ذیربط تشکیل شدند و در حین بررسی موضوع، در روزهای دیگری هم در برخی مناطق تهران انتشار بو گزارش شد.
ثبت شکواییه‌های مردمی سامانه شهرداری روی نقشه‌ها طی روزهای انتشار، حاکی از تفاوت رفتار بوی نامطبوع در مناطق و عدم قطعیت سناریوهای احتمالی داشت. با این حال تکرار رخداد توانست با حذف تعدادی از فرضیات و تقویت برخی دیگر، امکان بررسی بیشتر را میسر سازد. نکته اینجاست که همه سؤالات به این ختم می‌شد که چرا با وجود تکرار انتشار بو، دستگاه‌ها در حل این مسئله ناتوان هستند؟ در حقیقت با وجود مجهولی که شناسایی هویت آن با ایستگاه‌های پایش کیفیت هوا و همچنین دستگاه‌های پرتابل موجود برای سنجش گازهای محیطی میسر نیست و در کشورهای توسعه‌یافته نیز به‌عنوان آلودگی نسبتا جدید، بررسی آن مستلزم ثبت مشاهدات میدانی به‌موازات کار آزمایشگاهی و مدلسازی انتشار است؛ طرح عباراتی چون «موضوع در دست بررسی است» و «هنوز منشأ اصلی بو مشخص نشده است» پاسخ قانع‌کننده‌ای برای جامعه بخصوص اصحاب رسانه نبود. آنها می‌خواستند در سریع‌ترین زمان ممکن، متهم اصلی انتشار این آلاینده نوظهور که با دستگاه‌های سنجش متداول قابل رصد نیست، اعلام شود.
زمان البته موضوعی مهم و کلیدی در مدیریت آلاینده‌هاست؛ هرچند باید بپذیریم که فقدان اطلاعات موثق و مستدل و نشر اخبار بدون پشتوانه علمی و طرح گزینه‌های متعدد از متهمان، خود موجب سلب اعتماد مردم و تشدید بیشتر نگرانی‌ها در جامعه می‌شود.
هم‌اکنون شهرداری تهران با تشکیل گروهی علمی متشکل از متخصصین دانشگاهی و همکاری ادارات محیط زیست مناطق بیست‌ودوگانه، موضوع را با اولویت بررسی می‌کند؛ با وجود آنکه ارتباط اینورژن و آلودگی هوا، نقاط انفصال در شبکه فاضلاب و رواناب‌های سطحی، منابع مولد بو در جنوب تهران، افزایش غلظت دی‌اکسید گوگرد هوا، رطوبت، سرعت محدود باد و سایر مولفه‌ها با انتشار بوی مشمئزکننده هنوز کاملا مشخص نیست، ولی به هر روی، وجود کانون‌های شبکه‌ای و غیرنقطه‌ای که توانسته است در برخی روزهای رخداد زودتر از مناطق جنوبی شهر، مناطق مرکزی و بعضا شمالی شهر را تحت‌تأثیر قرار دهد حکایت از تغییر برخی پیش‌فرض‌ها و سناریوها دارد.
بدون شک حل این مسئله در گروی تکمیل اطلاعات و انجام آزمایش‌های بیشتر است؛ با این حال راهبری موضوع و اعلام نتیجه توسط یک مرجع علمی و با مستندات و ادله کافی می‌تواند پاسخگوی مناسبی برای افکار عمومی و حساسیت‌های جامعه باشد و سؤال مبهم این روزهای تهران را که قطعا بی‌ارتباط با سال‌ها بی‌توجهی و بی‌مهری نسبت به وضعیت محیط زیست این کلانشهر نیست تا حدود زیادی روشن نماید!
