در رد و تمنای فاصله‌ها
معافیت مالیاتی هنرمندان چه افت‌و‌خیزهایی داشته است؟
زهرا رستگار مقدم_ روزنامه نگار
چند هفته پیش در همین صفحات به مناسبت سالگرد روزنامه همشهری، از هنرمندان و کارشناسان خواستیم در حوزه‌های فعالیتی خود، با توجه به دغدغه‌هایشان برای خبرنگاران ما سوژه‌ای درنظر بگیرند. در همان صفحات رضا بهبودی، بازیگر تئاتر و سینما به مسئله مالیات هنرمندان اشاره کرد و به شکل اجمالی به آن دغدغه پرداخته شد. حالا می‌خواهیم کمی دقیق‌تر در بخش سینما به آن بپردازیم. در ایران معافیت‌های مالیاتی زیادی وجود دارد اما ویژگی مشترک این معافیت‌های اعطایی در قانون مالیات‌های ایران، غیرهدفمند، غیرمشروط و دائمی بودن آن است، در حالی‌که معافیت مالیاتی باید در چارچوب مبانی نظری و تجربی تصویب و اجرایی شود. از این‌رو کمی پس از واکاوی این قانون به اهمیت آن خواهیم پرداخت؛ به اینکه معافیت‌های مالیاتی باعث شده پول‌هایی به ظاهر وارد سینما شود، اما در واقع هیچ‌گاه در جیب آن گذاشته نشود؛ چرخشی برای دور زدن قوانین مالیاتی؛ مثلا فرض کنید سرمایه‌گذاری اعلام می‌کند که برای یک پروژه سینمایی 30میلیارد هزینه کرده است، درحالی‌که حتی 10میلیارد آن رقم را در سینما هزینه نکرده و این پول در پروسه‌ای مالی از چرخه مالیات خارج و تمیز شده است. همین باعث شده در سال اخیر بیشترین فیلم سینمایی، از بعد انقلاب در بازه زمانی یک سال ساخته شود. این البته بخشی از دور‌زدن‌های مالیاتی است. اما به واقع چه سازوکاری در این‌باره وجود دارد و دیگر کشورها چه می‌کنند؟
دستور فوری؛ ما به این پول‌ها نیاز نداریم
پس از آنکه هنرمندان به پرداخت مالیات واکنش نشان دادند، محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه‌‌و‌بودجه کشور با صدور دستوری فوری با کاهش معافیت مالیاتی هنرمندان در لایحه بودجه۹۹ مخالفت کرد. بر این اساس «همه فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی، فرهنگی و هنری دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» کماکان از معافیت صددرصدی برخوردار شدند. در فهرست گروه‌های مشمولی که مالیات نمی‌پردازند هنرمندان نیز قرار گرفتند. آنها باید مبلغ ۵ هزارمیلیار مالیات پرداخت می‌کردند که طبق تصمیم جدید دولت، این مبلغ به صفر رسید. اما مشکل حدف مالیات چه بود؟ بسیاری از مردم در واکنش به این حذف مالیاتی، این مسئله را مطرح کردند که کارمندان با حقوق 3میلیون تومان باید مالیات بپردازند، درحالی‌که یک سلبریتی به‌دلیل بازی در فیلمی که ممکن است 20روز زمان صرف کند، 50، 40میلیون یا حتی یک میلیارد دستمزد بگیرد، اما مالیات
پرداخت نکند و... .
رئیس سازمان برنامه و بودجه درباره این حذف مالیاتی اعلام کرد که پیش از این معافیت مالیاتی رقمی که قرار بود به درآمدهای دولت اضافه شود ۳۰۰ میلیارد تومان بود. در حالی که سبد حمایتی دولتی در تمام بخش‌های فرهنگی، هنری، قرآنی و رسانه‌ای کشور، آنگونه که در قانون بودجه ترسیم شده عددی بالاتر از ۳۰۰میلیارد تومان است. پس از این نتیجه‌گیری، دفتر معاونت پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارشی ۱۹صفحه‌ای تهیه کرد که به وسیله آن می‌توان برای هنرمندان حداقلی از درآمد و اعطای معافیت سقفی درنظر گرفت. آنها فهرست بلندبالایی از معافیت‌های مالیاتی در کشورهای دیگر را بررسی کردند و معتقد بودند معافیت مالیاتی ضمن اینکه عدالت مالیاتی را خدشه‌دار می‌کند، باعث می‌شود در عمل، نظام مالیاتی کشور یکی از کارکردهای اصلی خود یعنی بازتوزیع درآمد را به درستی انجام ندهد.
بعضی‌ها خدمت‌نکرده معاف شدند
بر اساس بند «ل» ماده ۱۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم، برخی از فعالیت‌های فرهنگی و هنری از مالیات بر درآمد معاف هستند. به موجب این بند، «فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی و قرآنی (دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه‌های ذی‌ربط)، فرهنگی و هنری که به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند، از پرداخت مالیات معاف است.» به موجب ماده ۱۴۶ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، معافیت مذکور تحت عنوان مالیات با نرخ صفر منظور می‌شود. درآمد به‌دست آمده از طریق فعالیت‌های انفرادی یا جمعی خلاقه، تولید، تکثیر، اجرای صحنه‌ای، نمایش و توزیع آثار سینمایی، سمعی و بصری، موسیقایی، هنری ، نمایشی، هنرهای تجسمی و مرمت و بازسازی آثار تاریخی، فرهنگی و باستانی که دارای مجوز فعالیت (یا پروانه تاسیس) از وزارت فرهنگ‌و‌ارشاد اسلامی هستند و به‌صورت مکتوب، سمعی، بصری و صحنه‌ای تولید، توزیع و عرضه می‌شوند از پرداخت مالیات معاف‌اند.
بر حسب آمار موجود، فرهنگ و هنر کشورمان خانواده‌ای ۲۰۰هزار‌نفره متشکل از 4هزار ناشر، یک‌هزارو۵۰۰ کتابفروشی، 3هزار و ۵۰۰ مؤسسه قرآنی، ۸۰هزار فعال قرآنی، ۲هزار گروه هنری و تجسمی و تئاتر در کشور و 5هزار رسانه مکتوب و مجازی است. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود پیشنهاد کرده است ضمن درنظر گرفتن حداقلی از درآمد و اعطای معافیت مالیاتی تا آن سقف (مانند سایر مشاغل و حقوق‌بگیران)، درآمد حاصل از فعالیت‌های هنری نیز همانند درآمد دیگر مشاغل، مشمول پرداخت مالیات شده و حمایت از فعالیت‌های گوناگون از مسیرهای دیگری غیر از معافیت مالیاتی انجام شود؛ به‌طور مثال می‌توان با افزایش منابع «صندوق اعتباری هنر» به حمایت (توسعه‌ای، معیشتی، بیمه‌ای و...) از فعالان عرصه هنر در کشور پرداخت.
سازوکاری نیست؛ چه پولدار چه فقیر
واکنش اما به بند۷۹ پیش‌نویس لایحه اصلاح قوانین و مقررات مالیاتی بود که هم‌اکنون در وزارت اقتصاد در حال بررسی است. طبق آن بند مسئولان سازمان امورمالیاتی خواستار حذف معافیت مالیاتی هنرمندان یعنی بند «ل» ماده 139قانون مالیات‌های مستقیم شده بودند. سیدعباس حسینی‌نیک، حقوق‌دان و رئیس انجمن ناشران دانشگاه می‌گوید: «چهره‌هایی که از آنها به‌عنوان سلبریتی یاد می‌شود تنها در بخشی از مالیات، معاف خواهند شد که بنگاه، مؤسسه یا انجمنی تحت مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به نام آنها صادر شده باشد. به این ترتیب تنها فعالیت‌های آن بنگاه فرهنگی مشمول معافیت مالیاتی خواهد شد. مالیات بر اساس درآمد است و کسی که درآمد دارد باید مالیات دهد؛ اما موضوعی که باید دقت کنیم این است که در سینما درآمدها یکدست نیست. اینگونه نیست که همه درآمد بالایی داشته باشند و نمی‌شود نگاه یکسان به همه کرد. باید با توجه به اظهارنامه و درآمد هر کسی مالیات پرداخت شود». این البته در نمایش هم صدق می‌کند؛ مثلا در تئاتر هیچ سازوکاری برای ثبت دخل‌و‌خرج وجود ندارد. تنها عدد روشن، عدد فروش است؛ مثلا از 33میلیون تومان فروش مالیات برآورد و 25درصد از فروش به نفع مالیات کسر می‌شود. این عدد را با 5درصد فروش گیشه، 9درصد مالیات بر ارزش افزوده و 30درصد سهم سالن ها جمع کنید. از آنجا که سالن‌دارها سازوکار مالی روشنی ندارند یا تماشاخانه‌ها حسابدار نداشته و کارکنان خود را بیمه نمی‌کنند، اگر ممیز مالیاتی خواهان مفاصای بیمه شود، 19درصد کسر بیمه وارد ماجرا خواهد شد. آن زمان دیگر کار کردن در تئاتر ممکن نیست. آنچه در این میان اهمیت دارد این است که وقتی سازوکاری برای اخذ مالیات وجود ندارد یک هنرمند پردرآمد یا نقاش موفق هم از پرداخت مالیات طفره می‌رود.
چه خبر از ما بهترون؟!
برای روشن‌تر شدن ماجرا بد نیست به گزارش دفتر معاونت پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی درباره تجربه معافیت‌های مالیاتی در 7 کشور آمریکا، انگلیس، مالزی، پاکستان، هند، کره‌جنوبی و ایرلند رجوع کنیم که بر لزوم حمایت از فعالیت‌های هنری از طرقی به غیر از معافیت مالیاتی تأکید کرده است.
پردرآمدها مالیات نمی‌دهند
هادی جعفری‌نژاد، رئیس امور فرهنگ، گردشگری و ورزش سازمان برنامه و بودجه: معافیت مالیاتی قشر فرهنگی برای کشور یک سرمایه‌گذاری درازمدت است. براساس قانون، فعالیت‌های انتشاراتی، فرهنگی و هنری از مالیات معاف شده‌اند. افزایش مالیات به معنای پرداخت بیشتر مالیات نیست، بلکه اخذ مالیات از کسانی است که درآمد بالایی دارند و از پرداخت مالیات خودداری می‌کنند.
تبعیض آشکار
احمد زمانی، معاون سازمان امور مالیاتی: براساس تحقیقات بین‌المللی انجام‌شده، کشور ما بیشترین معافیت‌های مالیاتی را دارد. با وجودی که قرار شد معافیت‌های مالیاتی ساماندهی شوند متأسفانه این معافیت‌ها افزایش یافته است. معافیت مالیاتی قشری خاص بر عدالت مالیاتی تأثیر منفی می‌گذارد و نباید در این زمینه تبعیض قائل شد. حمایت دولت از بخشی که درآمد دارد ولی مالیات نمی‌دهد صرفا حذف مالیات نیست. این کار تبعیض آشکار است.
سینما مالیات خودش را می‌دهد
فاطمه معتمد‌آریا: در مورد مسائل مالیاتی که مربوط به هنرمندان می‌شود، فکر می‌کنم که آن 9درصد مالیات بر ارزش‌افزوده که از سینما گرفته می‌شود کافی باشد.
باید به پول‌های نامعلوم رسیدگی کنند. این پول‌ها ربطی به من، همکاران من و خانه سینما ندارد، از جاهای دیگر می‌آید و باید آن را پیدا کنند.
مالیات را باید از کسانی بگیرند که واقعا باعث یک اختلاف طبقاتی عظیم در جامعه شده‌اند.
سال‌ها روی این مسئله کار کردند و به این نتیجه رسیدند که به چه دلیل و چگونه هنرمندان نباید مالیات بدهند و اداره مالیات هم اتفاقا از این مسئله ضرر نکند. این‌طور نیست که سینما مالیات ندهد، سینما مالیات خودش را می‌دهد، اما این مالیات از افراد گرفته نمی‌شود، از فروش بلیت سینما به دست می‌آید. این پول‌های عظیمی که هیچ ربطی به سینمای ما ندارد و به سینمای ما نشت کرده است را اتفاقا بررسی‌کنند و مالیات آن را بگیرند، ولی به خود سینما برگردانند. اگر قرار است کسی بهره‌ای از سینما ببرد، اول باید خود سینمایی‌ها باشند.
