آیین‌های ملی؛ فرصتی برای نشاط و همگرایی اجتماعی

مهدیه تقوی راد|خبرنگار:

بر اساس نتایج «گزارش جهانی شادی» که هر سال از سوی پژوهشگران سازمان ملل متحد منتشر می شود، کشورما در بین 156 کشور رتبه 105 را در شاخص شادی به خود اختصاص داده است. آمارهای وزارت بهداشت هم این موضوع را تأیید می‌کنند. نیاز به شادی و امید اجتماعی در کشور به یک ضرورت تبدیل شده است تا جایی که رئیس جمهور هم در سخنرانی‌های متعدد بر این موضوع تاکید کرده اند:« ما انسان هستیم و نیاز به شادابی، لبخند و خوشحالی داریم. مردم بدون شادی، نشاط و خوشحالی نمی‌توانند از مشکلات فراوان زندگی عبور کنند.» در این بین جشن‌های ملی و آیین‌های فرهنگی در کنار جشن‌های مذهبی به اعتقاد کارشناسان می تواند فرصتی برای نشاط و شادی جمعی در کشور باشد. روزنامه همشهری باتوجه به نزدیک شدن به آیین نوروز باستانی و جشن چهارشنبه آخر سال در گفت و گو با کارشناسان به بررسی اهمیت این موضوع پرداخته است.

چهارشنبه آخر سال؛ فرصتی برای شادی جمعی

محمدجواد حق‌شناس/ رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر تهران
ما در کشورمان 2 مراسم داریم که در 2 سطح وسیع برایشان چارچوب تعریف شده و شناخته می‌شوند و آحاد مردم هم بدون اینکه آموزش رسمی یا آکادمیک درخصوص آنها دیده باشند و از طریق آموزش‌‌های سینه به سینه نسبت به آن 2 واکنش نشان می‌دهند؛ یکی آئین سوگ و عزاداری در ایام محرم است که همه در مراسم‌‌ مختص به آن حضور پیدا می‌کنند و مراسم دیگر آئین‌های مربوط به نوروز است که از روزهای قبل از نوروز با خانه‌تکانی، چهارشنبه آخر سال و آمدن حاجی‌فیروزها که شادی‌فروشان جامعه هستند آغاز می‌شود و در نهایت به روز سیزده‌به‌در ختم می‌شود.
در این بین متأسفانه چهارشنبه آخر سال در دو دهه اخیر به مسیر نادرستی هدایت شده و به‌جای اینکه مراسمی برای شادی بیشتر خانواده‌ها و دورهم بودن باشد، تبدیل به مراسمی شده که بعد از آن شاهد اعلام آمار حوادث و جراحات هستیم، درحالی‌که این مراسم می‌تواند موجب جمع شدن اعضای خانواده یا همسایگان یک محله در کنار هم باشد. آیین‌های نوروز از فرصت‌‌هایی است که مردم می‌توانند شادی را در کنار هم تجربه کنند. اما در این بین استفاده از برخی وسایل آتش‌بازی مثل نارنجک و ترقه‌های صوتی و... باعث شده آسیب جدی به شهروندان، بیماران و... برسد و این مسئله خیلی با رویکرد ملی و سنتی ما همخوانی ندارد و دچار برخی انحرافات شده است. می‌توانیم رویکرد روزی مثل چهارشنبه آخر سال را  تغییر دهیم و همانند گذشتگانمان این روز را با شادی و نشاط و بدون دلهره و نگرانی برگزار کنیم. استاندارد‌سازی‌ وسایل آتش‌بازی و بدون خطر کردن وسایلی که برای شادی در این شب از آنها استفاده می‌شود و در اختیار مردم قرار دادن آنها، باعث می‌شود تا کمتر شاهد حوادث و تلفات در این ایام باشیم. همکاری همه آحاد مردم با یکدیگر، در کنار هم بودن خانواده‌ها، نوجوانان و جوانان و تفریحات دسته‌جمعی بی‌‌خطر و ایمن، می‌تواند چهارشنبه آخر سال خاطره‌سازی‌ را برای همگان به‌همراه داشته باشد. اعضای شورای شهر تهران هم تأکید زیادی به بازگرداندن شادی و نشاط بین مردم دارند؛ چراکه سرمایه‌‌های فرهنگی و اجتماعی ما به حاشیه رفته و نشاط، امید و همبستگی بین مردم کمتر شده است. مدیریت فرهنگی جامعه می‌تواند از فرصت چهارشنبه آخر سال برای بازسازی مولفه‌‌های فرهنگی و اجتماعی کشورمان استفاده کند؛ چرا که ایامی مثل چهارشنبه سوری، ایام عید و 13فروردین که در پیش رو داریم از مهم‌ترین نمادهای ایران باستان‌اند که جزو فرهنگ ناملموس کشورمان هستند و حتی بعد از پذیرش اسلام در کشورمان و با حمایتی که بزرگان دین و مذهب از این آئین‌ها داشتند، همچنان پابرجا مانده‌اند. حاکمیت می‌تواند از این فرصت برای پیوندزدن اقوام، ‌نژادها، اقلیت‌ها و مذاهب مختلف استفاده کند و رضایت از زندگی و نشاط را به جامعه بازگرداند. نوروز و ایام نزدیک به آن فرصتی است که می‌توانیم ناامیدی را از کشورمان دور و جامعه را به لحاظ روحی و ذهنی بازسازی کنیم.

 نهادهای دولتی و مدیریت شهری برنامه‌‌های مفصلی را تدارک ببینند

زهرا صدراعظم نوری/ رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر
چهارشنبه آخر سال یکی از رسوم کشورمان است که توجه زیادی از سوی مردم به آن می‌شود و طی سالیان گذشته این رسم دیرینه هیچ‌گاه از بین نرفته و ترک نشده است. در مقاطعی از تاریخ در برابر برگزاری این جشن ملی مقابله‌هایی را از سوی حکومت‌‌ها شاهد بوده‌ایم اما برگزاری و ماندگاری آن با همه اینها نشانه این است که این رسم مورد علاقه مردم و دارای مفهوم و پیام‌‌های زیادی است. اگر پیشینیان ما در گذشته مبادرت به برپایی چنین جشن‌‌هایی می‌کردند که امروز برای ما تبدیل به رسم و فرهنگ شده، براساس فلسفه‌‌ای بوده که باید به آن توجه شود. این رسوم باید حفظ شود و استمرار داشته باشد و البته نباید از مسیر خودش خارج شود. ما باید تمام تلاشمان را بکنیم که چهارشنبه آخر سال که مقدمه ورود به سال جدید است با شادی و نشاط واقعی و بدون آسیب و خطر همراه باشد و شادی و نشاط واقعی به خانواده‌ها منتقل شود و در واقع به فرصتی برای شادی در کنار خانواده تبدیل شود؛ به شرط اینکه همه به هم کمک کنیم و برای شادی‌بخشی یکدیگر در کنار هم قرار بگیریم.
قرار گرفتن خانواده‌‌ها در کنار نوجوانان و جوانان و برگزاری این مراسم دورهمی، می‌تواند اطمینان و ایمنی بیشتری را در زمان جشن‌‌های چهارشنبه آخر سال به همراه داشته باشد و از طرفی به همگرایی خانواده‌ها منجر شود. متأسفانه جشن چهارشنبه آخر سال در برخی سال‌‌ها دچار انحراف شد و حوادث و سوانحی که اتفاق افتادند نگران‌کننده بودند، اما خوشبختانه با آگاه‌سازی‌‌هایی که انجام گرفت آمار تلفات و حوادث در چهارشنبه آخر سال کمتر شده و همین مسئله می‌تواند نشانه‌ای‌ باشد که حساسیت‌ها در این ‌باره زیاد شده است.
اما برای اینکه بتوانیم چهارشنبه آخر سال با نشاطی داشته باشیم دست‌اندرکاران مدیریت شهری، فرمانداری، استانداری، وزارت کشور و سازمان ورزش و جوانان، آموزش‌وپرورش و... می‌توانند برنامه‌‌های مفصلی را برای جشن چهارشنبه آخر سال تدارک ببینند تا خانواده‌ها و جوان‌ها در کنار هم در این مراسم‌‌ حضور داشته باشند، تا هم انرژی‌شان تخلیه و هم شادی و نشاط  بین آنها ایجاد شود. همه اینها بهانه‌هایی است برای اینکه مردم در کنار هم به شادی و نشاط بپردازند و از غم‌وغصه و اندوه دور باشند و دولت و نهادهای دیگر می‌توانند از ظرفیت این آئین ملی برای گسترش امید در جامعه استفاده کنند.

امروز بیش از هر زمانی نیازمند جشن ملی هستیم

سیدحسن موسوی چلک/ رئیس انجمن مددکاران اجتماعی
زمانی که به تاریخ و زندگی پیشینیان نگاه می‌کنیم به یک موضوع مشخص می‌رسیم و آن هم ایجاد فرصت‌هایی برای شادی، باهم بودن و نشاط گروهی است. به همین دلیل جشن‌ها و مناسبت‌های مختلفی ایجاد شد تا مردم بتوانند در این فرصت‌های شادی گروهی و با هم بودن را تجربه کنند. در ایران باستان و بعد از ورود اسلام به ایران نیز جشن‌های ملی و قومیتی این ویژگی و بستر را برای شادی‌های گروهی داشتند؛ جشن‌هایی همچون عید نوروز، چهارشنبه سوری و جشن‌های مذهبی.
جشن چهارشنبه سوری یک جشن ملی و باستانی است که مردم نسبت به برگزاری آن در همه ادوار اهتمام داشتند؛ جشنی که پیام فرا رسیدن نوروز را به همراه دارد و در دل خود از بین بردن کدورت‌ها و... را نوید می‌دهد. اما متأسفانه بنا به دلایلی در یک مقطع زمانی یک عده‌ای بدون تدبیر، ‌اندیشه و آینده نگری دنبال ممیزی فرهنگی جشن‌هایی همانند چهارشنبه آخر سال بودند با این استدلال که این آیین با مبانی دینی مغایرت دارد درحالی‌که دین ما، دین شادی و نشاط است و امروز ما بیش از هر زمان دیگری نیازمند شادی‌های گروهی و جمعی هستیم. جشن‌هایی که توسط مردم برگزار می‌شود و تدارک آن و مدیریت و نظارت جشن هم توسط خود مردم باشد.
توجه داشته باشید آمارهای رسمی حاکی از شاخص پایین شادی و نشاط در کشورمان است، ‌آمارها نشان می‌دهد خشونت دومین رتبه را در بین پرونده‌های قضایی دارد و 24درصد مردم کشورمان دچار حداقل یک نوع از اختلالات روانی هستند. علاوه بر اینها گرایش به مواد‌مخدر و مشروبات الکلی هم همه و همه دارای یک پیام هستند و آن هم این است که به نسبت گذشتگان نشاط و شادابی اجتماعی و سرزندگی مردم کاهش یافته است و باید شرایط را تغییر داد. گذشتگان ما شاید مدرک تحصیلی نداشتند اما سواد شاد زندگی کردن را داشتند درحالی‌که در دهه‌های گذشته بیشتر از اینکه مروج شادی درکشورمان باشیم، ترویج‌کننده غم بودیم و حالا شاهدیم که جامعه غمگین است. یکی از مولفه‌های امیدواری و شادابی، نشاط و تقویت هویت فرهنگی است که معنای مثبتی از زندگی را اشاعه می‌دهد و نتیجه آن می‌تواند رضایت از زندگی همراه با امیدواری مردم باشد. به اعتقاد من ورود حاکمیت به جشن‌های ملی مثل چهارشنبه آخر سال بازدهی لازم را ندارد، ما باید اجازه بدهیم تا مردم به‌صورت محله‌ای و خانوادگی خودشان از صفر تا صد این جشن ملی را برگزار کنند و حاکمیت تنها بسترها را فراهم کند. مدیریت و همکاری مردم با هم در برپایی این جشن می‌تواند هزینه‌های امنیتی، جانی و مالی را کاهش دهد. با این اقدام می‌توانیم امیدوار باشیم در آینده‌ای نه چندان دور جشن‌های نوروزی و چهارشنبه سوری به سمت و سوی این جشن‌ها در قدیم برود و دیگر شاهد تلفات مالی و جانی در چهارشنبه سوری نباشیم.