نورافکن شفافیت بر روابط کار

روزشمار آغاز به‌کار چند زیرسامانه دیگر از سامانه جامع روابط کار به‌کار افتاده‌است. از هفته آینده تمام حوزه‌های معاونت روابط کار در ۲۳ استان کشور بایددادخواست‌ها را به‌ویژه در بخش بیمه بیکاری به‌صورت الکترونیک از طریق سامانه جامع روابط کار ثبت و  پذیرش کنند. این اتفاق، یک گام روبه‌جلو برای ساماندهی روابط کار است و می‌تواند ضمن تسهیل مسائل این حوزه، بخشی از مشکلات قدیمی بازار کار را نیز برطرف کند.

به گزارش همشهری، از چند سال پیش با ایجاد سامانه جامع روابط کار مشتمل با 48زیرسامانه، الکترونیکی کردن روابط میان وزارت کار، کارگر و کارفرما در دستور کار قرار گرفت و حالا، بعد از اجرای آزمایشی این زیرسامانه‌ها، به‌تدریج جایگزینی خدمات الکترونیک حوزه کار با مراجعه حضوری به ادارات کار آغاز شده است. پیش‌ازاین دو زیرسامانه «ثبت دادخواست مرحله بدوی» و «مرحله بدوی دادرسی کار» از مجموعه سامانه جامع روابط کار در 4 استان تهران، اردبیل، اصفهان و یزد ایجاد شد. در هفته آینده نیز تعداد دیگری از این زیرسامانه‌ها در 23استان ایجاد خواهد شد. حاتم شاکرمی، معاون روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به همشهری می‌گوید: این سامانه‌ها تا 3‌ماه دیگر در استان‌های باقیمانده نیز فعال می‌شود و ثبت و پیگیری الکترونیکی امور مربوط به روابط کار میان کارگران و کارفرمایان ممکن خواهد شد.

  پیش‌نیاز سامانه جامع
معاون روابط کار وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به آغاز به‌کار تدریجی زیرسامانه‌های سامانه جامع روابط کار می‌گوید: با فعال شدن کامل این سامانه و همه‌گیر شدن خدمات آن، خدمات‌رسانی حضوری در شعبه‌ها و ادارات کار متوقف می‌شود و همه به استفاده از سامانه جامع روابط کار ملزم خواهند بود. حاتم شاکرمی، در گفت‌وگو با همشهری می‌افزاید: تاکنون 19زیرسامانه به‌صورت آزمایشی فعال و در 7منطقه کشور آموزش داده شده است؛ به‌گونه‌ای که زمینه مورد نیاز برای الکترونیکی کردن بخش قابل‌توجهی از روابط کار فراهم آمده و کارگران و کارفرمایان می‌توانند با سهولت و سرعت بیشتر، امور خود را از این طریق انجام دهند. او لازمه استفاده از امکانات سامانه جامع روابط کار را احراز هویت در دفاتر پیشخوان دولت می‌داند و تأکید می‌کند: همه کارگران و کارفرمایان، باید یک‌بار برای احراز هویت به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنند تا بتوانند با نام کاربری و رمز صادر شده، وارد سامانه شوند. به گفته شاکرمی، برای احراز هویت فقط باید هزینه خدمات دفتر پیشخوان پرداخت شود و اصل ثبت‌نام هزینه‌ای ندارد.

خدمات الکترونیک  
اصل ایجاد و فعالیت سامانه جامع روابط کار به تعبیر معاون وزیر کار این است که مسائل میان شرکای اجتماعی اعم از دولت، کارگر و کارفرما به‌صورت الکترونیک و بدون مراجعه حضوری انجام شود و با آغاز به‌کار کامل، کل خدمات حوزه روابط کار را در برخواهد گرفت. شاکرمی می‌گوید: در این سامانه، زیرسامانه‌های مربوط به هیأت تشخیص، حل اختلاف، اجرای احکام دادگستری و تعیین صلاحیت و رتبه‌بندی شرکت‌های خدماتی بعد از اجرای آزمایشی، آماده کار است. 6 زیرسامانه نیز برای مسائل مربوط به طرح طبقه‌بندی مشاغل ایجاد شده است. همچنین یک زیرسامانه  به قرارداد پاداش و بهره‌وری افزایش تولید اختصاص دارد که مراحل اجرای آزمایشی آن به پایان رسیده است. ضمن اینکه مسائلی مانند بررسی و تأیید آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه‌ها، پیمان‌های دسته‌جمعی و سایر مسائل حوزه روابط کار نیز در این زیرسامانه‌ها دیده شده است. معاون روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین زیرسامانه‌های سامانه جامع روابط کار را مربوط به قراردادهای کار اعلام می‌کند و می‌گوید: وجود قراردادهای سفیدامضا، قراردادهای منعقد شده با کمتر از حداقل‌های موضوع قانون کار یا قراردادهای شامل تعهدات غیرقانونی، یکی از دغدغه‌های کارگران است که با اجرای کامل این زیرسامانه برطرف خواهد شد. او با اشاره به نگرانی‌هایی که کارگران درباره اشکالات احتمالی قراردادهای کار دارند، می‌افزاید: با ایجاد سامانه جامع روابط کار، کارشناسان وزارت کار همه قراردادهای ثبت شده در این سامانه را رصد می‌کنند و هرگونه قراردادی که مفاد یا تعهدات آن با قانون کار همخوانی نداشته باشد، فاقد اعتبار خواهد بود. به گفته شاکرمی، درصورت اثبات عمل غیرقانونی در روابط کار، مراحل برخورد با تخلف در همان سازوکار قبلی وزارت کار و تأمین اجتماعی پیگیری خواهد شد و کارگران و کارفرمایان از طریق سامانه جامع کار قادر به پیگیری مراحل آن خواهند بود.

  سامانه جامع
فعالان کارگری ایجاد سامانه جامع روابط کار را اتفاقی مثبت تلقی می‌کنند که می‌تواند به ساماندهی و نظام‌مند کردن هر چه بیشتر روابط کار کمک کند، اما در این میان نگرانی‌هایی نیز دارند. علی خدایی، نماینده کارگران در شورای‌عالی کار در گفت‌وگو با همشهری، نبود ضمانت اجرایی را برای این سامانه،  از دغدغه‌های مهم طرف‌های کارگری می‌داند و می‌گوید: با عملیاتی شدن این سامانه، کارفرمایانی که قراردادهای کار را در سامانه ثبت می‌کنند، بالاجبار امکان بستن قرارداد سفید امضا با نیروی کار ندارند اما نکته اینجاست که اگر کارفرما الزامی به ثبت قرارداد در این سامانه نداشته باشد و حتی اگر تخلف او در این سامانه مشخص هم شود، سازوکاری برای برخورد با او دیده نشده است. به عقیده خدایی، شرکای اجتماعی باید در حوزه قوانین و مقررات و ضمانت اجرایی سامانه جامع کار مذاکره کنند؛ زیرا در قانون کار، مجازات برای ثبت نشدن قرارداد در سامانه وجود ندارد. او می‌گوید: طرف‌های کارگری پیشنهاد داده‌اند با اصلاح قوانین موجود خلأ موجود در این زمینه پر شود یا با امضای پیمان‌های دسته‌جمعی، تعیین شود که اگر قرارداد در سامانه ثبت نشد، ادعاهای کارگر برای هیأت‌های حل اختلاف به‌عنوان سند محسوب شود تا هم حق کارگر محفوظ بماند و هم کارفرما مجبور به ثبت قرارداد در این سامانه شود.

حل مشکلات با گذر زمان
نگرانی کارگران از نبود ضمانت اجرایی در سامانه جامع روابط کار یا راه‌های فراری که برای ثبت نشدن قرارداد در این سامانه وجود دارد، از نظر معاون روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درست است. شاکرمی با تأیید کاستی‌هایی در سامانه جامع روابط کار می‌گوید: بخش عمده مسائل بعد از اجرای کامل سامانه رفع خواهد شد؛ زیرا ماده 192قانون کار، کارفرمایان را موظف کرده آمار و اطلاعات مورد نیاز وزارت کار را طبق آیین‌نامه هیأت وزیران تسلیم کنند و چون تغییر آیین‌نامه برای الکترونیکی کردن ارسال آمار و اطلاعات نیز در شورای‌عالی کار با تأیید شرکای اجتماعی به تصویب رسیده، همکاری با سامانه جامع روابط کار نیز یک الزام قانونی تلقی می‌شود. به گفته او، فعلاً بزرگ‌ترین همیاری برای بهبود خدمات‌رسانی در حوزه روابط کار این است که کارگران و کارفرمایان   هویت خودرادر دفاتر پیشخوان احراز کنند.

  الزام به ثبت‌نام

فعلاً ثبت‌نام کارگران و کارفرمایان در سامانه جامع روابط کار اختیاری است، اما معاون وزیر کار می‌گوید که به‌زودی با ایجاد همه زیرسامانه‌های حوزه روابط کار، پیگیری مسائل این حوزه مستلزم ثبت‌نام متقاضی در این سامانه خواهد بود و فرضاً اگر کارگری پس از ثبت‌نام از کارفرمای خود که عضو سامانه نیست شکایت کند، کارفرما نیز باید برای پیگیری و پاسخگویی به این شکایت در سامانه جامع روابط کار ثبت‌نام کند. مهم‌تر اینکه بعد از تکمیل   سامانه جامع روابط کار، خدمات حضوری در ادارات کار متوقف خواهد شد.به این ترتیب تنها راه باقیمانده، استفاده از خدمات الکترونیک روابط کار خواهد بود.


  معاون وزیر کار: همه کارگران و کارفرمایان، باید یک‌بار برای احراز هویت به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنند تا بتوانند با نام کاربری خود وارد سامانه شوند

  نماینده کارگران در شورای‌عالی کار: نبود ضمانت اجرایی برای این سامانه یکی از دغدغه‌های مهم کارگران است؛ چراکه فعلاً کارفرما الزامی به ثبت قرارداد در این سامانه ندارد