برای نجات او، خودت را می‌اندازی پایین
چند نکته درباره جاودانه‌ترین فیلم کریسمسی تاریخ سینما
آرش نهاوندی_روزنامه نگار
فیلم «چه زندگی شگفت‌انگیزی» به‌دلیل وجود رقابت شدید میان فیلم‌های ساخته شده در سال1946 و عدم‌اقبال مردم به این فیلم به‌دلیل تألمات روحی و روانی مردم در زمان جنگ جهانی دوم، نتوانست در فهرست پرفروش‌ترین فیلم‌ها قرار بگیرد. درحالی‌که این فیلم با بودجه 3.18میلیون دلاری ساخته شد، تنها توانست 3.3میلیون دلار فروش کند. به گزارش ایندیپندنت، در آن زمان بسیاری تصور نمی‌کردند که این فیلم یکی از جاودانه‌های سینما شود و اگر فرانک کاپرا و جیمز استوارت امروز در قید حیات بودند، از این موضوع که فیلم «چه زندگی شگفت‌انگیزی» امروز یکی از آثار کلاسیک به‌یادماندنی محسوب می‌شود و همچنان بسیاری از منتقدان آن را یکی از موفق‌ترین فیلم‌های ساخته شده با موضوع کریسمس می‌دانند، در شگفت می‌ماندند. این فیلم در زمان اکران خود نامزد دریافت 5جایزه اسکار از جمله در رشته بهترین فیلم شده بود. چه زندگی شگفت‌انگیزی در سال1998 رده یازدهم فهرست 100فیلم برتر تاریخ آمریکا را در بهترین‌های مؤسسه فیلم آمریکا به‌خود اختصاص داد. این فیلم در سال2007 در رتبه بیستم این فهرست و در رتبه اول فهرست فیلم‌های الهام‌بخش تاریخ آمریکا قرار گرفت. اما ماجرای ساخت چه زندگی شگفت‌انگیزی به این سادگی‌ها نبود. می‌توان گفت که چگونگی ساخت این فیلم نیز شگفت‌انگیز بود.
فرانک کاپرا وارد می‌شود
فرانک کاپرا، کارگردان موفق فیلم‌های سینمایی دهه1930 میلادی که موفق به دریافت 3 جایزه اسکار به‌دلیل بهترین کارگردانی شده بود، در سال‌های ابتدایی دهه1940 و مقارن با سال‌های جنگ جهانی دوم دیگر در عرصه سینما چندان پرفروغ نبود و درحالی‌که فیلم‌های اخیرش در زمان انتشار در گیشه زیاد نمی‌فروختند تصمیم به ساخت فیلم چه زندگی شگفت‌انگیزی با اقتباس از کتاب «بزرگ‌ترین هدیه» (1939) اثر فیلیپ وان دورن استرن گرفت. جالب اینکه فیلیپ وان دورن استرن نیز برای انتشار این داستان کوتاه دچار مشکل شده بود و هیچ ناشری در آن زمان حاضر به چاپ این داستان نشده بود. در نتیجه او این داستان را به‌صورت یک کارت کریسمس 21صفحه‌ای برای دوستانش ارسال کرده بود. اما در این زمان دیوید هامپستد تهیه‌کننده پا پیش گذاشت و بلافاصله تمام حقوق مادی و معنوی این اثر را خرید.
فیلم 4هکتاری
ساخت فیلم اما از اول دچار مشکل شده بود، قرار بود در ابتدا آرکی‌او پیکچرز این فیلم را تولید کند. اما پس از نگارش 3 فیلمنامه نامناسب که یکی از آنها توسط دالتون ترومبو نوشته شده بود، پی‌کی‌او پیکچرز تصمیم گرفت این پروژه را کنار بگذارد، اما با آمدن کاپرا همه‌‌چیز عوض شد. زمانی که او پروژه را در دست گرفت. از زوج فیلمنامه‌نویس فرانسیس گودریچ و آلبرت هکت خواست تا با همکاری هم فیلمنامه‌های ناموفق را حک و اصلاح کنند. اما این همکاری سه‌نفره موفق از آب در نیامد و در نهایت کاپرا برای تصحیح فیلمنامه از کمک جو سورلینگ، مایکل ویلسون و دوروتی پارکر بهره برد.
در آوریل 1946 کار ساخت فیلم آغاز و تیم بازیگران از همان ابتدای کار به این نتیجه رسیدند که در ساخت فیلم ویژه‌ای مشارکت دارند. بدفورد فالز، یک شهر کوچک خیالی بود، اما لوکیشن اختصاص یافته برای داستان این فیلم یکی از عظیم‌ترین لوکیشن‌های فیلم در آمریکا بود. این لوکیشن 4هکتار وسعت داشت و در آن 75مغازه و ساختمان با ماکت ساخته شده بود. در واقع شهر کوچک خیالی بدفورد فالز دارای یک خیابان اصلی بود که 3 بلوک ساختمان آن را احاطه کرده بودند.
فرشته‌ای به‌نام کلارنس
فرانک کاپرا که تصمیم به ساخت فیلمش بر مبانی داستان کوتاه فیلیپ وان دورن استرن گرفته بود، جیمز استیوارت، بازیگر و نظامی آمریکایی در جنگ جهانی دوم را برای ایفای نقش در این فیلم انتخاب کرد. جیمز استیورات پیش‌تر در2 فیلم دیگر کاپرا ازجمله فیلم «آقای اسمیت به واشنگتن می‌رود» بازی کرده بود.
کاپرا پس از انتخاب استیوارت برای فیلم چه زندگی شگفت‌انگیزی به‌طور مختصر توضیحی از این فیلم به وی داد و گفت: تو در نقش یک شخصیتی که در شهر کوچکی زندگی می‌کند، بازی خواهی کرد. استیوارت جملات بعدی کاپرا را اینگونه به‌خاطر می‌آورد: تو ازدواج کرده‌ای، تو تعداد زیادی بچه داری، پدرت فوت می‌کند و تو باید عهده‌دار ساختمان و پرداخت وام‌های آن شوی، در نهایت نیز تو به‌دلایل متعدد تصمیم به‌خودکشی می‌گیری. قرار است از پلی خود را به پایین پرتاب کنی. اما یک فرشته به نام کلارنس، به کمکت می‌آید و خود را در رودخانه پرت می‌کند، اما او شنا بلد نیست؛ بنابراین تو برای نجات او خود را به پایین می‌اندازی و... در ادامه کاپرا از جیمز استیوارت پرسیده بود که به‌نظر فیلم خوبی از آب در نخواهد آمد، نه؟ و جیمز استیوارت که در آن زمان به‌دنبال کار و بازی در فیلم بود و به کاپرا نیز اعتماد کامل داشت، پیشنهاد کاپرا را برای بازی پذیرفت.
در زمانی که ساخت چه زندگی شگفت‌انگیزی به پایان رسید، همه بازیگران و عوامل این فیلم نسبت به موفقیت اجتناب‌ناپذیر آن مطمئن بودند. کاپرا در این باره گفته است: تصور می‌کردم که بهترین فیلمی است که ساخته‌ام. حتی تصورم این بود که فیلم چه زندگی شگفت‌انگیزی بهترین فیلمی است که تاکنون کسی ساخته اما مشکل اینجا بود که دنیا با این تصور من موافق نبود.