مدیریت بحران در گرو کار گروهی

رضا کرمی‌محمدی؛رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران

1ـ روز 5 دی‌ماه 1382، مصادف با وقوع یکی دیگر از زمین‌لرزه‌های قوی کشورمان با شدت 6.2ریشتر در سرزمین تاریخی بم بود. احتمال وقوع زلزله‌های شدید دیگری در نقاط لرزه‌خیز و پرجمعیت کشورمان مانند شهر تهران بسیار بالاست و لذا آمادگی و برنامه‌ریزی برای آن، از ضروریات کشور است.
2ـ انتخاب این روز به‌عنوان «روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی» اقدام مناسبی در جهت فرهنگسازی‌ به منظور توجه به امر آمادگی و برنامه‌ریزی برای کاهش آسیب‌ها در برابر بلایای طبیعی است، ولی به‌نظر می‌رسد این روز اصولا توجه جدی را در جامعه و رسانه‌ها به‌خود جلب نمی‌کند. میزان عقب‌ماندگی کشور در این زمینه به حدی است که به‌نظر می‌رسد تا سال‌ها باید به جای یک روز، حداقل یک هفته را به این موضوع اختصاص داد تا زمان نسبتا کافی برای انعکاس این مسئله در رسانه‌ها و توجه مردم به ابعاد مختلف این موضوع فراهم شود.
3ـ بحران مدیریت در «مدیریت بحران‌ها» نخستین عبارتی است که معمولا بعد از هر بحرانی از رسانه‌ها شنیده می‌شود. هرچند در شرایط فعلی این گزاره، گزاره‌ای قابل‌قبول و غیرقابل انکار است ولی توقع از یک سازمان خاص برای تحقق آن بسیار دور از واقعیت است. برای اصلاح بحران مدیریت در مدیریت بحران‌ها، قبل از هر چیز باید به سیاستگذاری‌ها و بودجه‌های اختصاص‌یافته به این امر در بالاترین مبادی تصمیم‌گیری در کشور و بخش‌های قانونگذاری و اجرایی نگاه کرد، چرا که این موضوع نگرش مدیران بالای کشور به موضوع را نشان خواهد داد. چنان‌که در سیاست‌ها و بودجه‌های کلان کشور ردیف‌های جدی در موضوع بحران دیده نشود توقع از رده‌های دیگر برای تحقق این امر توقع بجایی نیست.
4ـ علاوه بر این، مدیریت بحران کاملا وابسته به هماهنگی همه طرف‌ها و سازمان‌های ذی‌مدخل در موضوع است. هماهنگی، از آشنایی هر دستگاه با وظایفش در بحران شروع می‌شود و تا تأمین بودجه، تجهیز، برنامه‌ریزی و داشتن طرح برای پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی ادامه می‌یابد. در هر بحران جدی معمولا حداقل 9-8دستگاه نقش کلیدی داشته و همین تعداد نقش پشتیبان را دارند. رسانه‌ها و حتی خود مردم نیز با آموزش‌هایی که باید ببینند بخشی از طرف‌های مسئول در امر مدیریت بحران هستند. در چنین شرایطی که موفقیت در آن به یک کار تیمی منسجم بستگی دارد، برنامه‌ریزی و تمرین تیمی هم از اهمیت بالایی برخوردار است. انجام مانورهای چندجانبه و بسیار جدی‌تر از آنچه معمولا در کشور انجام می‌شود کمک شایانی به ارتقای هماهنگی‌های مواجهه با بحران خواهد داشت.
5ـ توسعه شهرها بدون توجه جدی به اصول توسعه پایدار همه‌جانبه که در آن مسائل بحران، محیط‌زیست، حمل‌ونقل، شهرسازی، هوشمندسازی و... و در یک کلام تاب‌آوری اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مدنظر قرار نگیرد، منجر به تولید روزافزون مخاطرات جدی برای مردم و کشور خواهد شد تا جایی که انتظار مدیریت برخی بحران‌ها به منزله انتظار معجزه خواهد بود؛ وضعیتی که شرایط فعلی برخی کلانشهرها و به‌ویژه شهر تهران قرابت زیادی با آن دارد.