مصائب زن بودن در سرزمین آفتاب

جواد نصرتی ـ روزنامه نگار

پیروزی یک زن جوان در یک پرونده جنجالی تجاوز، امید به بهبود شرایط زنان در سرزمین آفتاب تابان را افزایش داده است. شیوری ایتو، خبرنگاری جوان و حالا بسیار سرشناس در ژاپن است. او ‌مانند هزاران زن دیگر، قربانی خشونت جنسی در فضای کاری بسیار مردسالارانه و بی‌رحم ژاپن است اما یک تفاوت اساسی با همه آنها دارد؛ ایتو، سکوت نکرد.
ایتو که خبرنگار تلویزیونی است، 4سال پیش علیه یکی از نزدیکان نخست‌وزیر ژاپن به اتهام تجاوز شکایت کرد و سرانجام هفته گذشته موفق شد در یکی از پیروزی‌های تاریخی زنان در سیستم قضایی ژاپن، متجاوز را محکوم کند. به گزارش بی‌بی‌سی، دادگاه نوریوکی یاماگوچی را محکوم کرده که مبلغ 3.3میلیون ین به‌عنوان غرامت به ایتو بپردازد.
این زن، شکایت رسمی خود را سال 2017مطرح کرد اما دادستان‌های ژاپن، در آن زمان اعلام کردند که مدارک کافی برای گشودن پرونده جنایی ندارند و به همین دلیل ایتو و تیم وکلایش شکایتی مدنی علیه مرد متهم به تجاوز مطرح کردند. حکم اخیر دادگاه هم در همین پرونده مدنی صادر شده است.
ایتو، یکی از معدود زنان ژاپن است که علیه رفتارهای تبعیض‌آمیز علیه زنان و فضای زن‌ستیزانه در این کشور سخن گفته و در سال‌های اخیر، به ستاره جنبش زنان در این کشور تبدیل شده است. بسیاری امیدوارند سرانجام شکایت او، زنان بیشتری را تشویق کند تا علیه رفتارهای زن‌ستیزانه و آزارهای جنسی مردان جامعه ژاپن به‌پا‌خیزند.
ایتو بعد از دادگاه پلاکاردی در دست گرفته بود که روی آن نوشته شده بود: «پیروزی». از نظر بسیاری، این پیروزی، نه‌تنها برای او که برای تمام زنان جامعه ژاپن است.
آنطور که ایتو مطرح کرده، یاماگوچی 53ساله که روابط نزدیکی با شینزو آبه، نخست‌وزیر کشورش دارد، سال 2015 ایتو را به یک شام کاری دعوت کرده بود تا درباره یک فرصت شغلی با او صحبت کند. او گفته است که احتمالا دارویی به او خورانده شده و وقتی که به هوش آمده، متوجه شده که در اتاق یک هتل بوده و مورد آزار قرار گرفته است.
یاماگوچی یکی از چهره‌های سرشناس رسانه‌ای در ژاپن به‌شمار می‌رود و سال 2015رئیس نمایندگی شرکت رسانه‌ای بی‌تی‌اس در واشنگتن بوده است. او بارها این اتهام‌ها را رد و بعد از دادگاه هم در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که علیه حکم داده شده فرجام‌خواهی می‌کند. پرونده ایتو، نه‌تنها باعث پیروزی فردی او شده که تردیدهای زیادی را درباره نحوه رسیدگی به شکایت‌های زنان در سیستم قضایی ژاپن هم مطرح کرده است. بر اساس قوانین فعلی ژاپن، دادستان‌ها باید ثابت کنند در پروسه تجاوز، خشونت و ارعاب وجود داشته و قربانی تجاوز، «ناتوان از مقاومت» بوده است.

پایان سکوت 
اقدام جسورانه ایتو برای صحبت کردن علیه فرهنگ تجاوز در کشورش، موجی از پرونده‌های مشابه را به راه انداخت و ترکی عمیق بر فضای مردسالارانه ژاپن ایجاد کرد. بهار همین امسال، به یکباره در عرض چند روز، چند زن، اتهامات سنگینی علیه مقامات و برخی شخصیت‌های شناخته‌شده جامعه مطرح کردند. جسارت زنان، جامعه ژاپن را غافلگیر کرد و در فضایی که معمولا صدایی از زنان شنیده نمی‌شد، بسیاری به این زنان قربانی حمله و جسارت آنها را تقبیح کردند. در بزرگ‌ترین پرونده، جونیچی فوکودا یکی از مقامات رده بالای وزارت اقتصادی ژاپن، بعد از آنکه متهم شد پیشنهادهای نامناسبی به یک خبرنگار زن داده، مجبور به استعفا شد. او البته اتهام‌ها را رد کرد و گفت که از مجله‌ای که صحبت‌های زن خبرنگار در آن منتشر شده شکایت خواهد کرد. بعد از استعفای او، تلویزیون آساهی اعلام کرد که یکی از خبرنگارانش قربانی سوءرفتارهای جنسی فوکودا بوده و این پرونده را پیگیری می‌کند.
واکنش سازمان‌هایی که درگیر این پرونده بوده‌اند، به خوبی نشان می‌دهد که زنان در چه فضای مسموم و زن‌ستیزانه‌ای زندگی می‌کنند. وزارت اقتصاد، در بیانیه‌ای از زنان روزنامه‌نگار درخواست کرد تا پا پیش بگذارند و با کمیته حقیقت‌یاب این وزارتخانه همکاری کنند. منتقدان به‌شدت این بیانیه وزارت اقتصاد را محکوم کردند. از نظر آنها، وزارت اقتصاد با این بیانیه، عملا از زیر بار مسئولیت شانه خالی کرده و به جای عذرخواهی از رفتار کارکنان خود، به زنان فشار وارد کرده تا به تنهایی اقدام کنند.
رفتار تلویزیون آساهی، حتی از این بدتر بوده است؛ آنها به هیروشی شینوزوکا که مورد آزار قرار گرفته بود توصیه کرده بودند تا این رفتار را گزارش نکند. او هم بعد از این رفتار سازمانی که در آن کار می‌کرد، گزارش خود را به یک مجله داد تا منتشر شود.
این رفتار تلویزیون آساهی حتی با انتقاد اتحادیه روزنامه‌نگاران ژاپن همراه بود و آنها از سازمان‌های مطبوعاتی درخواست کردند بیش از ملاحظات بیرونی، به امنیت و سلامت کارکنان خود توجه داشته باشند. بدترین بخش ماجرا واکنش عمومی در فضای مجازی بود. بسیاری از سلبریتی‌ها و سیاستمداران، از این خبرنگار به‌خاطر آنکه صحبت‌های ضبط شده را به مجله ارائه کرده بود انتقاد کردند. هیروفومی شیمومورا، وزیر سابق فرهنگ ژاپن حتی به شینوزوکا حمله کرد و گفت که کار او مصداق رفتار مجرمانه بوده است. البته او بعدا مجبور شد به‌خاطر این صحبت‌هایش معذرت‌خواهی کند.
واکنش فضای عمومی در این مورد، تقریبا همان چیزی بود که ایتو هم تجربه کرده بود. البته او هفته گذشته بعد از دادگاهش گفت که پیام‌های حمایت‌آمیز زیادی دریافت کرده است.
کمی پیش از پرونده شینوزوکا، پست وبلاگی یک مدل درباره رفتارهای نامناسب یک عکاس بسیار مشهور، جامعه هنری ژاپن را شوکه کرده بود. او در این نوشته، یکی از عکاسان معروف مد در کشورش را متهم کرده بود که رفتارهای نامناسبی با او داشته است. او این عکاس سرشناس را مستقیما به سوءرفتار جنسی متهم نکرد اما اتهام‌های او، بار دیگر رفتار نامناسب با زنان در فضای فرهنگی و هنری ژاپن را زیر ذره‌بین برد.
پیروزی ایتو در یک پرونده جنجالی، این امیدواری را افزایش داده است که زنان بیشتری از رنج بردن در سکوت خودداری کنند و علیه رفتارهای نامناسب مردان موضع بگیرند و شکایت کنند. در ژاپن، بر اساس آمار دولتی، تنها 4درصد زنانی که مورد آزار مردان قرار گرفته‌اند به دادگاه می‌روند و شکایت ثبت می‌کنند. حالا پیروزی ایتو، می‌تواند زنان بیشتری را متقاعد کند که علیه فضای مردسالارانه موضع بگیرند و بدون ترس از قضاوت جامعه، آزارهای جنسی را گزارش دهند.


پیروزی ایتو در یک پرونده جنجالی، این امیدواری را افزایش داده است که زنان بیشتری از رنج بردن در سکوت خودداری کنند و علیه رفتارهای نامناسب مردان موضع بگیرند و شکایت کنند


یاماگوچی 53ساله که روابط نزدیکی با شینزو آبه دارد، سال 2015 ایتو را به یک شام کاری دعوت کرده بود تا درباره یک فرصت شغلی با او صحبت کند اما او را مورد آزار قرار داده بود



مکث
خیزش زنان در کره‌جنوبی

همزمان با ژاپن، زنان در یک سال گذشته در کره‌جنوبی هم علیه فضای مردسالارانه جامعه این کشور قیام کرده‌اند و رساتر از گذشته، علیه فرهنگ آزار جنسی زنان فریاد می‌زنند.
پیش از این، زنان درباره رفتارهای آزارگرانه مردان سکوت می‌کردند اما فرهنگ جدیدی در میان آنها شکل گرفته است که براساس آن، مردان، در هر جایگاه و مقامی، باید مسئول رفتارهای نادرست خود با زنان باشند. با وجود شکل‌گیری این تفکر تازه در میان زنان، جامعه محافظه‌کار کره، نسبت به چیزی که فمینیسم می‌خواند بسیار حساس است و حتی ستارگان سرشناس پاپ کره‌جنوبی هم بارها به‌خاطر آنچه از سوی جامعه رفتار فمینیستی خوانده شده تحت فشار قرار گرفته‌اند.
جامعه کره، در همین یک سال، بارها به‌خاطر گزارش‌ها درباره رفتارهای آزارگرانه مردان سرشناس شوکه شده است. در مهم‌ترین مورد، آن هی جونگ، ستاره دنیای سیاست، متهم شد که به منشی خود تجاوز کرده است. بعد از آن اعلام شد که اشعار «کو اون»، که پیش‌تر نامزد جایزه ادبیات نوبل شده بود، به‌خاطر سوءرفتارهای جنسی‌اش با علاقه‌مندان جوان ادبیات از کتاب‌های درسی حذف می‌شوند. حتی کیم کی دوک، کارگردان بسیار سرشناس کره‌جنوبی هم از سوی برخی بازیگران به داشتن سوءرفتارهای جنسی متهم شد.
چنین پرونده‌های بزرگی، آگاهی درباره فرهنگ سیستماتیک برخورد نامناسب با زنان را افزایش داده و زنان هم متقاعد شده‌اند که با افشاگری بیشتر در این موارد، می‌توانند به ریشه‌کنی این فرهنگ کمک کنند.
با این حال، مشکل در کره‌جنوبی بسیار عمیق‌تر است؛ زنان در کره‌جنوبی، تقریبا معادل 63درصد مردان برای یک کار مشخص دستمزد می‌گیرند. همچنین، ‌کره‌جنوبی در میان کشورهای توسعه‌یافته، بدترین فضای کاری را برای زنان دارد.
حتی مون جائه این، رئیس‌جمهور کره‌جنوبی هم گفته است که مشکل سوءرفتار با زنان در جامعه، فقط با وضع قوانین تازه حل نمی‌شود و جامعه باید نگاه و فرهنگ خود را نسبت به زنان تغییر دهد.
همچون ژاپن، سیستم قضایی در کره‌جنوبی هم به‌صورت مناسبی از زنان حمایت نمی‌کند.
امیدواری جامعه زنان کره‌جنوبی، به نسل زنان جوانی است که به خوبی از حقوق خود آگاه هستند و بدون تردید و نگرانی، علیه فرهنگ مردسالارانه کشورشان صحبت می‌کنند.