گزارش
زنگ دود‌گرفته مدرسه
گزارش همشهری از اثرات منفی تعطیلات مدارس به‌دلیل آلودگی هوا
فهیمه طباطبایی ـ خبرنگار
هوای آلوده تا اینجای سال 9روز دانش‌آموزان تهران و برخی شهرهای بزرگ دیگر را خانه‌‌نشین کرده و اینگونه که پیداست، بنا ندارد به این زودی‌ها دست از آسمان شهرهای پر‌جمعیت بردارد. این تعطیلات اجباری را اگر در کنار تعطیلات مناسبتی، بین‌التعطیلی‌ها، تعطیلات منتهی به نوروز، سیزده‌به‌در و... بگذاریم، با حجم زیادی از روزهایی روبه‌رو می‌شویم که کودکان و نوجوانان بی‌هدف در خانه می‌مانند و از یادگیری، بازی و آموزش محروم می‌شوند.
البته موضوع فقط آلودگی هوا نیست، شیوع آنفلوآنزا در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان، سیل در خوزستان و زلزله میانه، اعتراضات آبان‌ماه در ماهشهر و... هم بر این معضل دامن می‌زند و هر روز کفه ترازو را به نفع تعطیلات اجباری سنگین‌تر می‌کند؛ تعطیلاتی که برخی دانش‌آموزان بیشتر از آن آسیب دیده‌اند و والدینشان را نسبت به آینده تحصیلی فرزندشان نگران کرده است. کودکان کلاس اول و دانش‌آموزان کنکوری جزو این گروه هستند که اتفاقا بیشترین تماس را در این‌باره با روزنامه همشهری داشته‌اند. نیره سمایی، 2دختر دارد که یکی هفتم متوسطه و دیگری اول ابتدایی درس می‌خوانند. او عضو انجمن اولیا و مربیان مدارس دخترانش هم است و در جزئیات تصمیم مدیران مدارس برای جبران این روزهای تعطیل قرار دارد. «دخترم که کلاس اول است، خیلی از بودجه‌بندی درس‌هایش عقب مانده، تقریبا می‌توانم بگویم در این 3ماه، فقط چند حرف الفبا را به‌طور محدود یاد گرفته و در ریاضی نیز 3 درس از بودجه‌بندی کتاب عقب است. در مورد ورزش، هنر و فعالیت‌های اردویی هم که چیزی نگویم، بهتر است. این تعطیلات را بگذارید در کنار 2هفته نبود معلم سر کلاس فرزندم.» سمایی می‌گوید که مدیر مدرسه هنوز تصمیم خاصی برای جبران این عقب‌ماندگی دروس نگرفته و این مسئله، او و بسیاری از والدین را نگران می‌کند. «ما از طرف انجمن اولیا و مربیان پیشنهاد دادیم که مدارس را برای روزهای پنجشنبه باز کنند و از معلمان و دانش‌آموزان بخواهند در مدرسه حاضر شوند اما مدیر مدرسه گفت که شورای معلمان با این ایده مخالف است و نیازی به این کار نیست چون آخر سال وزارت آموزش‌و‌پرورش خودش دیرتر مدارس را برای جبران این روزها تعطیل خواهد کرد.»
فعالیت برخی مدارس غیردولتی در روزهای آلوده
تماس‌های مشابه با روزنامه همشهری متعدد است. والدین و حتی دانش‌آموزان می‌خواهند آموزش‌و‌پرورش توضیح دهد برای جبران این خسارت چه تصمیمی برای آنها گرفته است و آیا اصلا برنامه‌ای دارد یا نیازی برای جبران دروس عقب‌مانده نمی‌بیند؟ محمدامین لامع‌زاده، از دانش‌آموزان سوم متوسطه در یکی از مدارس دولتی تهران معتقد است این روزها باعث شده او از رقیبان کنکوری‌اش در شهرها و مدارس دیگر عقب بماند؛ «برخی دوستانم که به مدرسه غیردولتی می‌روند، می‌گویند که این روزها مدرسه‌شان باز است و معلم‌ها هم درس‌هایشان را می‌دهند. بعد مدارس دولتی به‌طور کل تعطیل هستند و غیر از یکی، دو معلم که در تلگرام یا واتساپ ویدئوی درس‌هایشان را می‌گذارند و تمرین می‌دهند، بقیه در سکوت کامل به‌سرمی‌برند. من دائم نگران امتحان نهایی و کنکور هستم. قطعا دانش‌آموزان در شهرهای دیگر که مدارسشان دایر است، نمرات بهتری در امتحان نهایی که در کنکور هم تأثیر دارد، کسب می‌کنند و از آن طرف برای کنکور نسبت به ما آماده‌تر خواهند بود. آموزش‌و‌پرورش نمی‌خواهد توضیح دهد چه برنامه‌ای برای امثال من دارد؟»
دانش‌آموزان به جای مدرسه چه می‌کنند؟
برخی والدین هم می‌گویند که تعطیلی مدارس نه‌تنها کمکی به کاهش آلودگی هوا نمی‌کند بلکه باعث شده بچه‌ها ساعت بیشتری را در خیابان‌ها حضور داشته باشند. حسین دادگر، پدر یکی از دانش‌آموزان پایه نهم اینطور می‌گوید: «همه روزهای تعطیل، پسر من با دوستانش یا به سینما می‌روند یا در پارک دور هم جمع می‌شوند و دنبال سیگار و قلیان‌کشیدن و این‌جور کارها هستند و خوشحالند که مدرسه تعطیل است. بچه‌های کوچک‌تر را هم باید هر روز ببریم خانه پدربزرگ یا مادربزرگشان و اگر نشد به محل کار. می‌خواهم بگویم در هر صورت بچه‌ها در خانه نمی‌مانند که از آلودگی هوا مصون باشند. پس بهتر نیست به مدرسه بروند تا حداقل از درس عقب نمانند؟»
به جز دادگر، والدین دیگر هم به این نوع تعطیلات نقد دارند. «لطفا از مسئولان کمیته آلودگی هوا بخواهید که توضیح دهند بر چه اساسی تصمیم به تعطیلی مدارس می‌گیرند و کودکانی که والدینشان سر کار هستند، چه کار کنند؟ فرزندان ما از این حجم تعطیلات خسته شده‌اند و حوصله‌شان سر رفته و مجبوریم آنها را با خود به محل کار ببریم یا برنامه گردش و مهمانی بگذاریم. من هر روز ظهر شاهد فوتبال بازی کردن پسر‌بچه‌های 11تا 14ساله در کوچه محل زندگی‌ام هستم. این تعطیلات چه فایده‌ای دارد وقتی بچه‌ها فهم و درکی از آن ندارند؟» این هم نقد مادر دیگری که می‌گوید ترجیح می‌دهد در این روزهای تعطیل، فرزندش در مدرسه باشد تا در کوچه و خیابان.
تاریخ امتحانات تغییر نمی‌کند
انتقاد به تصمیم کمیته اضطرار آلودگی هوا بر تعطیلی روزانه مدارس و انفعال آموزش‌و‌پرورش نسبت به وقفه در آموزش کودکان به این چند مورد ختم نمی‌شود. حجم اعتراض خانواده‌ها آنقدر بالا بوده که مسئولان آموزش‌و‌پرورش بالاخره مجبور به پاسخگویی شدند. فریبرز حمیدی، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت آموزش‌و‌پرورش، 24آذر‌ماه به خبرگزاری مهر در این‌باره گفته است: هر استان و منطقه آموزشی یک کمیته برنامه‌ریزی و پایش کیفیت آموزشی دارد که در آن معاونین منطقه و استان عضو هستند و وضعیت زمان آموزشی را رصد می‌کنند و با مدیران مدارس نیز در ارتباط هستند.
او توضیح داده که «تصمیم‌گیری درباره کلاس‌های جبرانی یا تعویق امتحانات به‌صورت استانی و منطقه‌ای گرفته می‌شود. شهر تهران نیز چنین کمیته‌ای را دارد. آنجا بحث می‌شود که اگر عقب‌ماندگی درسی وجود دارد، چگونه باید آن را جبران کرد و یا چگونه باید زمان‌های پرورشی را در مدرسه غنی کرد. اگر قرار باشد تعویقی در زمان امتحانات باشد، در کمیته استان تصمیم‌گیری می‌شود و تا جایی که ما در جریان هستیم هم‌اکنون نیز برنامه‌ریزی برای جبران تعطیلات در استان‌ها شده است.»
البته حمیدی معتقد است که تعطیلات امسال زیاد هم نبوده و نیازی به پیگیری جدی ندارد؛ «این مسئله تعطیلات همیشه بوده. شخصا یک بررسی اجمالی که داشته‌ام نشان می‌داد امسال عمده تعطیلات رسمی کشور به روزهای پنجشنبه و جمعه افتاده است و نسبت به سال گذشته تعطیلات رسمی کمتری در میان هفته است و شاید همین باعث شده با وجود این تعطیلات به‌دلیل آلودگی هوا، چندان عقب‌ماندگی نسبت به سال قبل را شاهد نباشیم. سلامت بچه‌ها برای ما مهم است و در کنار آنها قطعا معلمان کارهایی را انجام می‌دهند که کمبودهای درسی جبران شود.»
این سخنان رئیس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت آموزش‌و‌پرورش را که می‌گوید تعطیلات زیاد هم نبوده بگذارید کنار سخنان دیروز مسعود ثقفی، سخنگوی آموزش‌و‌پرورش شهر تهران که به ایسنا گفته: «کلیه امتحانات نهایی و هماهنگ استانی شهر تهران (بزرگسالان، داوطلبان آزاد، ارزشیابی جامع و آموزش از راه دور) پایه نهم، تحت هر شرایطی حتی اعلام تعطیلی به‌علت آلودگی هوا طبق برنامه ارسالی یعنی یکشنبه (دوم دی ماه) به قوت خود باقی است.» این واکنش خونسرد و بی‌تفاوت مسئولان آموزش‌و‌پرورش در حالی است که برخی معلمان هم می‌گویند از برنامه‌ریزی درسی عقب هستند و نیاز می‌بینند که کلاس‌های فوق‌برنامه تشکیل شود. «برخی همکاران ما روزهای تعطیل به مدرسه می‌روند و امید داریم که آموزش‌و‌پرورش امتحانات را به تعویق بیندازد تا بتوانیم عقب‌ماندگی درسی دانش‌آموزان را جبران کنیم.»
زنگ ورزش معنا ندارد
معضل آلودگی هوا فقط به تعطیلی موقتی مدارس و افت تحصیلی دانش‌آموزان ختم نمی‌شود، بلکه این وضعیت باعث شده که بسیاری از دانش‌آموزان در شهرهای بزرگ از ورزش و بازی محروم شوند و حتی در روزهایی که مدارس باز است، نتوانند فعالیت و تحرک فیزیکی داشته باشند. محبوبه حسینی، مربی ورزش مدرسه متوسطه دوره اول در این‌باره به همشهری می‌گوید: «تعداد روزهایی که هوای تهران پاک یا سالم باشد، در اکثر مواقع کم است.(به استثنای سال گذشته) بنابراین طبق قوانین تلاش می‌کنیم کمتر بچه‌ها را در موقعیت ورزش‌کردن قرار دهیم. همین می‌شود که اغلب آنها ناهنجاری‌های اسکلتی و قامتی دارند و از چاقی مفرط رنج می‌برند.» این مربی ورزش می‌گوید که درصد بالایی از افسردگی‌ها و مشکلات روحی نوجوانان به‌خاطر جدی‌نگرفتن ورزش در بین آنها‌ست؛ «این معضل به‌خصوص در بین دختران دانش‌آموز بیشتر است، چون در جامعه فضای کمتری را برای تحرک و ورزش دارند. این آلودگی‌ها هم به این موضوع دامن می‌زند و باعث می‌شود خیلی کم بتوانیم اشتیاق به ورزش را از سنین کم در آنها نهادینه کنیم.»
آسمان تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ دیگر در آخرین روزهای پاییز هنوز هم دود‌آلود و خاکستری است و عدد روزهای تعطیل را افزایش می‌دهد؛ روزهای سیاهی که به امتحانات دی‌ماه نزدیک می‌شود.
یکی از والدین می‌گوید: لطفا از مسئولان کمیته آلودگی هوا بخواهید که توضیح دهند بر‌چه‌اساسی تصمیم به تعطیلی مدارس می‌گیرند و کودکانی که والدینشان سر‌کار هستند، چه‌کار کنند؟ فرزندان ما از این حجم تعطیلات خسته شده‌اند و حوصله‌شان سر رفته و مجبوریم آنها را با خود به محل کار ببریم
