چله نشینی یلدا

فرخنده رفائی_خبرنگار

امشب طولانی‌ترین شب سال در حالی از راه می‌رسدکه شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر جامعه، دید و بازدیدهای هفتگی قدیمی را به خاطره تبدیل کرده است. در واقع نوروز و چله آخرین بهانه‌های دورهمی‌های خانوادگی و گپ و گعده‌های دوستانه خاطره‌انگیزند؛ مناسبت‌های گرانقیمتی که اگر قرار باشد تمام و کمال و بی‌کم و کاست برگزار شوند، هزینه بالایی را به میزبان تحمیل می‌کنند اما می‌شود شاخ و برگ‌های اضافه را حذف کرد تا ریشه بماند؛ کاری که این روزها بیشتر مردم زیر بار گرانی‌ و کاهش قدرت خرید، انجام می‌دهند تا نگذارند سنت‌های اصیل  ایرانی فراموش شوند.کاهش قدرت خرید مردم، افزایش قیمت اقلام خوراکی و مواد غذایی موجب رنگ‌پریدگی سفره‌های یلدا و حذف برخی محصولات گرانقیمت در سفره شب یلدای برخی خانوارهای ایرانی یا جای خالی این رسم کهن بین برخی از آنها در طولانی‌ترین شب سال شده است.

شب یلداست و آجیل، انار و هندوانه‌اش. آجیل، گران‌ترین قلم از اقلام سفره شب چله است و طی سال‌های اخیر همواره بازار متلاطمی داشته است. بازار آجیل امسال اما آرام به‌نظر می‌رسد، از افزایش ناگهانی قیمت‌ها خبری نیست یا لااقل هنوز خبری نیست. هیچ‌کس نمی‌داند با افزایش تقاضا در روزهای آینده قیمت‌ها هم بالا می‌رود یا خیر، ولی هم‌اکنون قیمت‌ها در فروشگاه‌های آجیل و خشکبار با هفته گذشته چندان تفاوتی نشان نمی‌دهد. در بازار میوه هم همه دست‌اندرکاران از آرامش و فراوانی و ثبات قیمت می‌گویند. در این گزارش تلاش کرد‌ه‌ایم به اختلاف قیمت‌ آجیل و میوه در فروشگاه‌های مناطق مختلف تهران بپردازیم و ببینیم برای برگزاری یک شب چله جمع و جور چقدر باید هزینه کنیم.

آجیل پای ثابت شب‌نشینی یلدا
مغازه‌های آجیل و خشکبار فروشی اجناسی با درجه‌بندی مختلف و طبیعتا قیمت‌های متفاوتی ارائه می‌کنند. بیشتر این مغازه‌ها، هم آجیل مخلوط آماده دارند و هم می‌توان از آنها تک‌تک اقلام را جداگانه و طبق سلیقه شخصی خرید و در منزل مخلوط کرد. نگاهی به قیمت اجناس در بعضی از مغازه‌های خشکبار و آجیل نشان می‌دهد که تلاش شده هیچ قیمتی بالای 200هزار تومان روی این اقلام دیده نشود. در یکی از مغازه‌های آجیل‌فروشی که به‌تازگی در غرب شهر تهران دایر شده است، بالاترین قیمتی که درج شده 199هزار تومان برای مغز بادام ایرانی است و بقیه اجناس قیمت‌های پایین‌تری دارند. قیمت پسته احمدآقایی خام و شور هردو 165هزار تومان، مغز‌بادام خام و شور خارجی 140هزار تومان، بادام هندی خام و شور 165هزار تومان، فندق 130هزار تومان، مغز گردوی اعلا 150و درجه یک 135هزار تومان، توت خشک 130هزار تومان، کشمش سبز 48هزار تومان، تخمه آفتابگردان 40هزار تومان، تخمه کدوی گوشتی 65هزار تومان و انجیر 120هزار تومان درج شده است. تنها جنس بالای 200هزار تومان در این مغازه، پسته شور اکبری است که قیمت 215هزار تومان برای آن تعیین شده، پسته خام اکبری هم 185هزار تومان قیمت دارد. صاحب این فروشگاه، کالاهای ارائه شده را همگی درجه یک و باکیفیت می‌داند و پیش‌بینی می‌کند با نزدیک شدن به شب یلدا و افزایش تقاضا، قیمت‌ها تا حدی افزایش یابد. او می‌گوید: به‌دلیل تازه تاسیس بودن سود بسیار کمی روی اجناسش منظور می‌کند. اما نگاهی به قیمت‌ها در سایر آجیل‌فروشی‌ها  اعم از برند و غیربرند نشان می‌دهد قیمت‌های این مغازه چندان هم مناسب نیست. انتظار می‌رود فروشگاه‌هایی که در زمینه آجیل و خشکبار برند محسوب می‌شوند قیمت‌هایشان بیشتر باشد، اما گشتی در یکی از این فروشگاه‌ها که در شمال شهر تهران فعالیت دارد، نشان می‌دهد اینطور نیست. در این فروشگاه آجیل شیرین غیرمغز 160هزار تومان، آجیل شیرین تمام مغز 170هزار تومان، آجیل شور تمام مغز 190هزار تومان، آجیل شور غیرمغز 160هزار تومان، پسته احمدآقایی خام و شور 196هزار تومان، کشمش سبز 48هزار تومان، تخمه جابونی 44هزار تومان، مغز بادام خارجی 168هزار تومان، مغز بادام ممتاز 190هزار تومان، مغز بادام مخصوص 240هزار تومان، آجیل شب یلدا 98هزار تومان و آجیل شب یلدای اعلا 128هزار تومان فروخته می‌شود. صاحب فروشگاه دلیل مناسب بودن قیمت‌ها را خرید در تناژ بالا به‌دلیل افزایش تقاضای در این ایام ذکر می‌کند و می‌افزاید: طیف گسترده مشتری‌ها با قدرت خرید متفاوت باعث می‌شود کالاها را با درجه‌بندی مختلف ارائه کنیم تا بتوانیم جوابگوی نیاز مردم با توان اقتصادی متفاوت باشیم.

کم‌رنگ شدن میوه‌های یلدایی
طعم سفره یلدا از آجیل است و رنگش از هندوانه و خرمالو و البته انار. گفته می‌شود هر سه اینها و البته سایر میوه‌ها در بازار فراوان است و دغدغه‌ای در زمینه کمبود وجود ندارد. مجتبی شادلو -نایب‌رئیس اتحادیه باغداران تهران- گفته است: تولید انار، خرمالو و هندوانه به‌عنوان اقلام اصلی میوه‌های شب یلدا در مقایسه با مدت مشابه سال قبل رشد قابل توجهی داشته و امسال فراوانی تولید مرکبات، انار، کیوی و خرمالو به حدی است که تقاضای متناسب با آن وجود ندارد. در چنین شرایطی به‌نظر نمی‌رسد قیمت میوه در روزهای آینده هم افزایشی داشته باشد. هم‌اکنون قیمت عمده فروشی سقف، کف و ممتاز انار در میدان مرکزی میوه و تره‌بار تهران به‌ترتیب از5تا 7و 12هزار تومان برای نوع ممتاز تعیین شده است. قیمت عمده فروشی هندوانه نیز از حداقل 2هزار و 500تا حداکثر 3هزار و 500، خرمالوی شمال حداقل ۳ هزار تا حداکثر ۴ هزار و خرمالوی ممتاز ۵ هزار، پرتقال جنوب از 4هزار و 500تا 5هزار و برای نوع ممتاز ۶ هزار تومان تعیین شده است. اما این قیمت‌ها در مغازه‌های خرده‌فروشی سطح شهر به‌مراتب بالاتر است و انار تا 13هزار و 500، خرمالو تا 11هزار و 500و پرتقال تا 10هزار و500تومان هم فروخته می‌شود. سیب قرمز نیز حداقل 3هزار و 500و حداکثر 7هزار و 500، سیب زرد حداقل 3هزار و 500و حداکثر 8هزار و برای نارنگی نیز حداقل 3هزارو 500تا حداکثر 6هزارو 500تومان نرخ تعیین شده است.

شیرینی با نرخ مصوب 
اگر بخواهید مراسم شب یلدای پر و پیمانی برگزار کنید، شیرینی‌‌ را هم باید مهمان سفره کنید. باسلوق که اغلب از آجیل‌فروشی‌ها خریداری می‌شود، امسال قیمتی بین 25تا 30هزار تومان دارد، اما در زمینه دیگر اقلام شیرینی این اطمینان از سوی مسئولان داده شده که نه کمبودی وجود دارد و نه افزایش قیمتی. علی بهره‌مند، رئیس اتحادیه قنادان تأکید کرده است که قیمت شیرینی برای شب یلدا هیچ‌گونه افزایشی نخواهد داشت و قیمت هر کیلو شیرینی‌تر درجه یک ۳۵ هزار، دانمارکی ۲۸هزار، زبان ۲۸ هزار، پاپیونی ۲۸هزار و کیک یزدی ۲۱ هزار تومان است. قیمت شیرینی درجه دو در قنادی‌ها نیز از این نرخ کمتر است.

یلدا با حداقل یا حداکثر هزینه ؟ 
برآورد قیمت‌ها نشان می‌دهد برای اینکه یک خانواده 4نفره، بدون حضور مهمان بتوانند یک شب یلدای کم هزینه اما کامل را برگزار کنند، باید حداقل نیم‌کیلوگرم آجیل، نیم‌کیلوگرم شیرینی، یک کیلوگرم میوه و 2.5کیلوگرم هندوانه تهیه کنند. با درنظر گرفتن حداقل قیمت‌ها برای سفره شب یلدا، این خانواده باید 27هزار و 500تومان برای خرید نیم کیلو آجیل شب یلدا و حدود 15هزار تومان برای خرید نیم کیلوگرم شیرینی‌تر بپردازند. همچنین با فرض اینکه خانواده مذکور فقط یک هندوانه کوچک 2.5کیلویی به نرخ کف 2هزار و 500تومان را با قیمت تمام‌شده 6هزار و 250تومان و فقط 4عدد انار با وزن یک کیلوگرم و نرخ 5هزار تومان را به‌عنوان میوه درسبد شب یلدای خود قرار داده و هیچ میوه دیگری نخرند، باید در مجموع حداقل 53هزارو 750 یعنی برای هر نفر حدود 13هزارو 500تومان برای خرید 4قلم کالای مذکور در سفره کم‌رمق شب یلدای خود هزینه کند؛ اما مسلما برگزاری مراسم یلدا در اغلب خانوارها با حضور دو نفر مهمان حتی با خرید اقلام اقتصادی محال است کمتر از 100هزار تومان هزینه داشته باشد، گرچه در شب یلدا نیز می‌شود تنها به باسلوق اکتفا و شیرینی را از سفره حذف کرد اما این موضوع چندان با روحیه مهمان‌نوازی ایرانی‌ها سازگار نیست. از سوی دیگر همین خانواده 4نفره برای خرید 4قلم کالای مذکور باکیفیت نسبتا مرغوب باید 80هزار تومان برای خرید نیم کیلوگرم آجیل شب یلدا، 17هزار و 250تومان برای خرید نیم کیلوگرم شیرینی‌تر، مبلغ 13هزار و 500تومان برای خرید یک کیلوگرم انار و 12هزار و 500تومان برای خرید 2.5کیلوگرم هندوانه و در مجموع 125هزار تومان هزینه کنند که در نهایت هزینه به ازای هر نفر 31هزار تومان را به‌دنبال خواهد داشت. نوع دیگری از یلدای لاکچری نیز در برخی خانوارهای ایرانی مرسوم است که فارغ از قیمت و تعداد اقلام کالایی، سفره‌های رنگینی را شامل می‌شود و بسیاری از اقلام کالایی غیریلدایی سهمی از این سفره دارد. هزینه این سفره‌ها برای یک خانوار 4نفره به یک تا 2 میلیون تومان می‌رسد.

نبض بازار
 یک خانوار 4نفره برای خرید 4قلم کالای شب یلدا با حداقل وزن، کیفیت و قیمت باید در مجموع 53هزارو 750 تومان و برای هر نفر حدود 13هزارو 500تومان هزینه کند که این هزینه برای خرید همان تعداد اقلام باکیفیت نسبتا مرغوب به 125هزار تومان و هر نفر 31هزار تومان افزایش می‌یابد

عرضه چند نرخی
مغازه‌های آجیل و خشکبار فروشی اجناسی با درجه‌بندی مختلف و طبیعتا قیمت‌های متفاوتی ارائه می‌کنند. بیشتر این مغازه‌ها، هم آجیل مخلوط آماده دارند و هم می‌توان از آنها تک‌تک اقلام را جداگانه و طبق سلیقه شخصی خرید و در منزل مخلوط کرد. نگاهی به قیمت اجناس در بعضی از مغازه‌های خشکبار و آجیل نشان می‌دهد که تلاش شده هیچ قیمتی بالای 200هزار تومان روی این اقلام دیده نشود

نوع دیگری از یلدای لاکچری در برخی خانوارهای ایرانی مرسوم است که فارغ از قیمت و تعداد اقلام کالایی ، سفره های رنگینی را شامل می شود و بسیاری از اقلام کالایی غیر یلدایی نیز سهمی از این سفره دارند هزینه این سفره ها برای یک خانوار 4 نفره به یک تا 2 میلیون تومان می رسد.