روزگار سخت زلزله‌زدگان

سید مرتضی احمدپور _  تبریز - خبرنگار

زلزله‌ 6 ریشتری 17 آبان در آذربایجان شرقی علاوه بر 5 کشته و 300 زخمی خسارت‌های مالی بسیاری هم برجا گذاشت. در پی وقوع این زمین‌لرزه، به گفته محمد سلطانی، مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان ‌شرقی، 2200 واحد مسکونی و ۴۰ روستای شهرستان میانه و ۷۴۵ واحد مسکونی و ۲۵ روستا در سراب با آسیب جدی روبه‌رو شدند و در حال حاضر حدود ۱۲ هزار نفر در وضعیت اسکان موقت زندگی می کنند. در نخستین روزهای پس از زلزله، مسئولان متعددی از این مناطق بازدید کردند و وعده‌های متعددی مبنی بر رسیدگی به وضعیت زلزله‌زده‌ها و اسکان سریع آنان با توجه به کوهستانی بودن منطقه و برودت هوا داده شد؛ وعده‌هایی که همشهری، با گذشت حدود 40 روز از وقوع زلزله، میزان تحقق آنها را بررسی می‌کند.

کیفیت نامناسب خانه‌های پیش ساخته 
اهالی روستاهای زلزله‌زده‌ای مانند ورزقان، ورنکش، حلمسی، اوشنار، دستجرد، بلوکان، گاوینه‌رود، صومعه علیا، برزلیق و قشالاق برزلیق بخش ترکمانچای و همچنین روستاهای متعدد در بخش کنداون با مشکلات متعددی دست به گریبانند. بارش برف و باران در این مناطق علاوه بر یخبندان شبانه، باعث ایجاد گل و لای در بیشتر معابر و کوچه‌ها شده و امداد‌رسانی به روستاها به دشواری صورت می‌گیرد. در بیشتر روستاها دیگر اثری از لودرها و کامیون‌هایی که ماموریت آواربرداری را داشتند دیده نمی‌شود و مشکل آواربرداری در چند روستا از جمله روستای خلیفه‌لو مشاهده می‌شود، به‌طوری‌که، به گفته اهالی، با گذشت بیش از یک ماه هنوز ماشین‌های سنگین وارد این روستا نشده است.
با وجود این‌که محمدرضا مشایخی، فرماندار میانه چندی پیش در گفت‌وگویی اعلام کرده بود اسکان در چادرها دیگر وجود ندارد، اما مشاهدات خبرنگار همشهری حاکی از آن است که در برخی روستاهای میانه و سراب با وجود برودت هوا هنوز برخی از خانواده‌ها در چادر زندگی می‌کنند. 
حسین حمیدی از ساکنان روستای زلزله‌زده بخش ترکمنچای با انتقاد از وضعیت خانه‌های پیش‌ساخته می‌گوید: کیفیت برخی از خانه‌های پیش‌ساخته بنیاد مسکن که در 12 متر تحویل روستاییان شده اصلا مناسب نیست و متاسفانه کیفیت نامناسب برخی از این خانه‌های اسکان موقت موجب شده ساکنان متحمل مشکلات و هزینه‌های اضافی شوند. سرما به این خانه‌ها نفوذ می‌کند و پنجره‌ها با چسب آکواریوم آب‌بندی شده‌اند. در برخی خانه‌ها نیز سقف چکه می‌کند. در کل نحوه ساخت این خانه‌ها اصلا مطلوب نیست. حمیدی می‌افزاید: زمانی که به کارشناسان حاضر در منطقه گله کردیم، پاسخ دادند که این خانه‌ها موقت بوده و بعد از گرم شدن هوا و ساخت خانه‌های جدید می‌توانید از این اتاقک‌ها به عنوان انباری یا طویله استفاده کنید. 

خانه‌های بدون برق و گاز
نقی جلیلی، از دیگر ساکنان روستای بالسین بخش کندوان، می‌گوید: برق و گاز به داخل خانه‌های پیش‌ساخته بنیاد مسکن نرسیده و این خانه‌ها با حداقل شرایط تحویل مردم شده است. ما خواستار استقرار و تعیین نماینده بانک‌های عامل و کارکنان دستگاهای اجرایی و خدمات‌رسان با توجه به گستردگی خرابی‌ها هستیم. در حقیقت زلزله‌زده‌ها نمی‌دانند باید مشکل خود را با کدام مسئول در منطقه مطرح کنند. وی با انتقاد از روند نظارت کارشناسان بنیاد بر منازل آسیب‌دیده می‌افزاید: برخی از خانه‌ها در این روستا در ابتدا به عنوان خانه تخریبی و آسیب‌دیده اعلام، اما سپس از ردیف خانه‌های تخریبی خارج شدند در حالی ‌که این خانه‌ها عملا قابل سکونت نیستند.
هادی نصرتی ساکن روستای ایورق هم عنوان می‌کند: با وجود این‌که خانه ما وضعیت بسیار نامناسبی دارد و خانواده‌ام از ترس ریزش دیوارها حاضر به سکونت در خانه نیستند، کارشناسان بنیاد مسکن به علت‌های نامعلوم این خانه را در زمره خانه‌هایی که باید تخریب شوند، قرار نداده‌اند و اکنون به همراه خانواده در چادر و در سرمای چند درجه زیر صفر زندگی می‌کنیم. او از بلاتکلیقی احشام در روستای خود و اکثر روستاهای بخش کندوان هم گله می‌کند و می‌گوید: احشام در محل‌های ناامن نگهداری می‌شوند و خطرات حمله حیوانات وحشی هنگام شب به‌ویژه در این فصل از سال وجود دارد. حتی خطر حمله حیوانات از جمله گرگ چادر‌نشین‌ها را هم تهدید می‌کند و نیازمند چاره‌اندیشی و انتقال سریع محل استقرار برخی خانوارها به محل‌های امن هستیم.

ضرورت همراهی دستگاه‌های خدمات‌رسان 
فرمانده سپاه ناحیه میانه، که بخشی از عملیات آواربرداری و امداد به این نهاد واگذار شده‌ است، با اشاره به بازدیدهای صورت‌گرفته از منطقه و گفت‌وگوی چهره‌به‌چهره با ساکنان این روستاها، به همشهری می‌گوید: برخی زلزله‌زده‌ها از تاخیر در کمک‌های دولتی و پرداخت تسهیلات گله‌‌مند بودند. باید توجه داشت که تحویل کانکس یا چادر به زلزله زده‌ها و کمک‌های خیران یا نهادها، مسئولیت دولت را سلب نمی‌کند و این افراد هم باید از تسهیلات و کمک‌های بلاعوض دولت به صورت کامل برخوردار شوند.
حسین محمدی به وجود چادرهای متعدد در منطقه و اسکان زلزله‌زده‌ها در این چادرها هم اشاره می‌کند و می‌افزاید: پیش از وقوع زلزله برخی خانواده‌های پرجمعیت در یک منزل ساکن بودند و با وقوع زلزله، تسهیلات بانکی یا کمک‌های دولتی در حوزه اسکان فقط به سرپرست خانوار داده شده و چون چند خانواده نمی‌توانند در یک خانه پیش‌ساخته 12 متری اسکان پیدا کنند، مجبور به استفاده از چادر هستند.
وی به اشاره به تلاش نهادهای خدمات‌رسان برای تحویل کانکس ادامه می‌دهد: در برخی روستاها به علل مختلف از جمله نبود جرثقیل، سخت‌گذر بودن راه‌های روستا یا اصرار اهالی بر استقرار کانکس در محل منزل فعلی که هنوز آواربرداری نشده، نمی‌توانیم در تحویل کانکس‌ها با سرعت مطلوب اقدام کنیم.

احتمال وجود نواقص در خانه‌های پیش‌ساخته 
مدیرکل بنیاد مسکن آذربایجان شرقی در گفت‌و‌گو با همشهری با اشاره به حجم گسترده و پراکنده آسیب‌های زلزله اظهار می‌کند: در مجموع 4500 واحد مسکونی و واحد دامی براثر زلزله آسیب دیده‌اند و تاکنون به 309 متقاضی خانه پیش‌ساخته یا کانکس تحویل شده. تعداد خانه‌ها حدود 260 و کانکس‌ها حدود 50 واحد بوده است. حافظ باباپور می‌افزاید: روستاییان در این باره طبق تصمیمات دولت 2 انتخاب دارند؛ دریافت کمک بلاعوض یا تسهیلات اسکان موقت. انتخاب دریافت ۱۰ میلیون تومان کمک بلاعوض در حقیقت به منزله انصراف و تمایل نداشتن به استفاده از خانه‌های پیش‌ساخته بنیاد مسکن است. این افراد باید خود با این مبالغ به فکر ساخت یا اجاره سرپناه موقت برای خود باشند. 2700 خانواری هم که متقاضی دریافت تسهیلات اسکان موقت ۱۰ میلیون تومانی بوده‌اند 3 میلیون تومان اولیه را دریافت کرده و پرداخت ۷ میلیون تومان دیگر هم منوط به تحویل چادرهای هلال احمر است. وی با بیان این که 200 خانه روستایی ورنکش آواربرداری شده است، تاکید می‌کند: از مجموع 4500 واحد نیازمند تخریب و آواربرداری، ۶۰۰ واحد مسکونی آواربرداری شده، اما روند احداث خانه‌های دائمی در مراحل اولیه قرار دارد.
باباپور درباره تخریب نشدن برخی خانه‌های آسیب‌دیده هم بیان می‌کند: کارشناسان بنیاد مسکن در چند مرحله خانه‌ها را بازبینی کرده‌اند و برخی خانه‌ها برخلاف نظر ساکنان، نیازمند تخریب نیستند، بلکه با مقاوم‌سازی هم قابل سکونت خواهند بود.
وی با بیان این‌که بلوک‌های سیمانی استفاده‌شده در ساخت خانه‌های پیش‌ساخته از نوع بلوک‌های گازی و مقاوم در برابر سرما هستند، اظهار می‌کند: این بلوک‌ها در سرمای شدیدتر هم مقاومند، اما در نحوه ساخت و سوراخ بودن سقف برخی خانه‌ها و نحوه اجرا احتمال نواقص موردی وجود دارد که نیازمند بررسی و رسیدگی به شکایت‌هاست.

   پاسخ استانداری به انتقادها

معاون هماهنگی امورعمرانی استاندار آذربایجان شرقی درباره انتقاد برخی زلزله‌زده‌ها مبنی بر ضعف خدمات‌رسانی از جمله آب، برق و گاز اظهار می‌کند: خدمات‌رسانی از سوی دستگاه‌های مختلف و با هماهنگی استانداری و فرمانداری‌های میانه و سراب صورت می‌گیرد و با توجه به مصوبات دولت این خدمات ارائه می‌شود.  جواد رحمتی همچنین درباره غیبت کارشناس دستگاه‌های خدمات‌رسان در همه روستاها، عنوان می‌کند: امکان حضور مستمر کارشناس مستقر با توجه به کمبود نیرو و تعداد بالای روستاها وجود ندارد، اما حداکثر تلاش مسئولان محلی و استانی ادامه خدمات‌رسانی است.  وی تاکید می‌کند: با توجه به برودت هوا و بارش برف و یخبندان حرکت خودروهای امدادی در منطقه با مشکلاتی همراه است که روند آواربرداری را کند می‌کند، اما با توجه به اولویت‌های امدادی اقدام می‌کنیم و یکی از اولویت‌های مهم باز بودن راه‌های مواصلاتی برای خدمات‌رسانی با وجود بارش برف خواهد بود.