سرگذشت همسایه

سمیرا رحیمی ـ روزنامه‌نگار

ایران و عراق بیش از 38سال پیش در جنگی هشت ساله و خونین، جنگیدند. حدود 32سال پیش قطعنامه 598 شورای امنیت برای توقف جنگ را امضا کردند و در حدود 31سال پیش به جنگ پایان دادند تا امروز به هم‌پیمانان و دوستانی نزدیک در منطقه تبدیل شوند؛ وضعیتی که معمولا خوشایند اجرای سیاست‌های ایالات متحده در خاورمیانه نیست.  روابط ایران و عراق از پس از سقوط رژیم صدام، روندی دوستانه به‌خود گرفت و این روند تا جایی پیش‌رفت که امروز این دو کشور به هم‌پیمانانی قدرتمند در منطقه تبدیل شده‌اند. یکی از عوامل کلیدی در تعمیق این روابط دوستانه، همکاری‌ها و حمایت‌های ایران در نبرد دولت عراق با نیروهای داعش بود. عراق در دوستی با ایران تا جایی پیش‌رفت که پس از پیمان‌شکنی آمریکا و خروجش از برجام و از سرگیری تحریم‌ها علیه ایران، همواره دربرابر تحریم‌های آمریکا  علیه ایران، مقاومت‌هایی از خود نشان داده‌است. تداوم مراودات اقتصادی 2کشور تأییدی بر این موضوع است که عراق چندان به تحریم‌های آمریکا پایبند نمانده‌است. اما از سویی تلاش دارد روابطش را با هردو کشور حفظ کند زیرا عراق خود را هم‌پیمان هردوکشور می‌داند. حیدرالعبادی -نخست‌وزیر سابق عراق- به‌شدت تلاش می‌کرد میان روابطش با ایران و آمریکا تعادلی ایجاد کند. عادل عبدالمهدی- نخست‌وزیر بعدی عراق- نیز هم مسیر با العبادی دربرابر تحریم‌های آمریکا مقاومت می‌کرد و در سخنانش تلویحا به ادامه صادرات گاز و برق از ایران به عراق اشاره می‌کرد و دیگر مقامات عراقی، مانند نوری‌المالکی همواره بر نقش ایران در مقابله با داعش و مبارزه با تروریسم در عراق تأکید دارند. با وجود روابط دوستانه کنونی، صرف‌نظر از کشیده شدن دامنه اعتراضات داخلی عراق به کنسولگری‌های ایران، پویایی روابط ایران و عراق به سال‌های اخیر محدود نمی‌شود. عمق روابط این دو همسایه، به واسطه مرز مشترک زمینی و عبور اروند‌رود از میان این مرز، پیوند‌های فرهنگی، اقتصادی و مذهبی، فراتر از سال‌ها و دهه‌هاست و برای بررسی دقیق آن باید تاریخ چند قرن را مورد بررسی قرار داد. اروند‌رود خود به تنهایی منشأ بسیاری از درگیری‌ها و خصومت‌های میان 2 کشور در طول تاریخ بوده‌است. در ادامه زوایای مختلف مهم‌ترین روابط این دو کشور را از زمان شکل‌گیری کشور عراق، پس شکست امپراتوری عثمانی تا به امروز مشاهده می‌کنید.




کنش‌ها و روابط دوستانه ایران و عراق
   کمک ایران به مردم عراق در دوران تحریم پس از جنگ کویت برای فروش نفت این کشور در بنادر حاشیه خلیج‌فارس
   همکاری ایران با عراق در نبرد با داعش و بیرون راندن نیروهای داعش از شهرهای این کشور
   حمایت‌های عراق از ایران در برابر تحریم‌های آمریکا پس از خروج از برجام


منابع مشترک آبی ایران و عراق
مهم‌ترین رودخانه‌های اصلی و رودهای فرعی که به رودخانه‌های اصلی می‌ریزند و از ایران به عراق می‌روند:
اروند‌رود
رود کارون (به اروند‌رود می‌ریزد)
رود کرخه (به دجله می‌ریزد)
زاب کوچک یا سردشت(به دجله می‌ریزد) 
رود دیاله (به دجله می‌ریزد)
رود سیروان (از به هم پیوستن این رود و رود‌های زالم و تنجه‌رود، رود دیاله تشکیل می‌شود)
رود الوند (به رود سیروان می‌ریزد)

ارتباطات مذهبی و حوزوی
   اصلی‌ترین پایگاه فعالیت‌های مذهبی مشترک ایران و عراق، حوزه‌ علمیه نجف و حوزه علمیه قم بوده‌ و هست.
   یکی از پایگاه‌های مبارزاتی امام‌خمینی(ره) پس از تبعید از ایران در دوران شاهنشاهی، حوزه علمیه نجف بوده‌است. ایشان پس از تبعید از ایران، در نجف مستقر و مشغول به تدریس شدند و مبارزات خود را از این حوزه پیگیری کردند.
   از جمله چهره‌های معاصر تأثیرگذاری که در حوزه‌های علمیه‌ ایران و عراق به بهانه تحصیل یا تدریس حضور داشته‌اند می‌توان به آیات عظام سیستانی، خویی، صافی‌گلپایگانی، وحید خراسانی، محمد‌صادق روحانی، مکارم شیرازی، محفوظی، سبحانی، جناتی، حکیم، حائری، علوی گرگانی، حسینی شیرازی، نجفی و حیدری اشاره کرد.
  گفته می‌شود پرشمارترین طلاب غیربومی نجف، ایرانیان هستند.


چهره‌های ایرانی ‌زاده عراق
  مرحوم محمود هاشمی شاهرودی: ‌متولد نجف، رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام 
  علی‌اکبر صالحی: متولد کربلا، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران
  علاءالدین بروجردی: متولد نجف، نماینده در مجلس‌های ششم تا دهم، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس‌های هشتم تا دهم.
  آیت‌الله صادق آملی لاریجانی: متولد نجف، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، رئیس پیشین قوه قضاییه
  محمد‌جواد لاریجانی: متولد نجف، دبیر ستاد حقوق بشر ایران
 علی لاریجانی: متولد نجف، رئیس مجلس شورای اسلامی