سکوت و منفعت مانع کشت تراریخته‌ها

محصولات تراریخته با هدف حفاظت از محیط‌زیست و کاهش مصرف آلاینده‌ها به‌ویژه سموم شیمیایی و همچنین کاهش مصرف آب شیرین و افزایش تنوع زیستی طراحی شده‌اند. این محصولات که بخشی از آنها متحمل به خشکی هستند می‌توانند محصول بیشتری را حتی در شرایط خشکی و با مصرف آب شیرین کمتر تولید کنند. به‌عنوان مثال ذرت تراریخته می‌تواند در شرایط خشک با مصرف نصف میزان آب آبیاری مورد نیاز، ده برابر ذرت غیرتراریخته محصول دهد. برنج غیرتراریخته در استان گیلان حدود 15هزار مترمکعب در هکتار و در خوزستان حدود 90هزار مترمکعب در هکتار مصرف آب شیرین دارد اما در ایران برنج تراریخته‌ای تولید شده که می‌تواند حداکثر با 6هزار مترمکعب آب پرورش پیدا کند. به این ترتیب ما می‌توانیم سالانه میلیاردها مترمکعب آب را صرفه‌جویی کنیم و به مصارف زیست‌محیطی اختصاص دهیم. اما مدت‌هاست که علیه تولید و واردات چنین محصولاتی شانتاژهای خبری بسیاری می‌شود. مخالفان محصولات تراریخته به ماده 41 قانون برنامه ششم توسعه که در دی‌ماه 95 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، استناد می‌کنند تا مدعی شوند قانون تولید و مصرف محصولات تراریخته را ممنوع اعلام کرده؛ این در حالی است که براساس ماده دوم قانون ایمنی زیستی مصوب ۱۳۸۸ کلیه امور مربوط به تولید، رهاسازی، نقل و انتقال داخلی و فرامرزی، صادرات، واردات، عرضه، خرید، فروش، مصرف و استفاده از موجودات زنده تغییر شکل یافته ژنتیک با رعایت مفاد این قانون مجاز است. در این قانون دولت مکلف شده تمهیدات لازم را برای انجام این امور از طریق بخش‌های غیردولتی فراهم آورد. اما گویی سودجویان و مخالفان تولید تراریخته به این موضوع توجه نکرده‌اند که براساس ماده ۴۱ صرفا «رهاسازی، تولید، واردات و مصرف محصولات تراریخته» بدون رعایت مقررات قانون ملی ایمنی زیستی منع شده است. البته نادیده گرفتن سودهای کلان از این ماجرا چندان هم راحت نیست. منافع آنها در جلوگیری از تولید این فناوری بومی و استمرار واردات چند میلیارد دلاری محصولات تراریخته است. از همین روست که مصوبه دی ۹۵ را ممنوعیت مطلق فناوری تراریخته اعلام کردند تا تفسیر منفعت‌طلبانه خود را به دیگران القا کنند. ظاهرا این ترفند رسانه‌ای درباره برخی مسئولان کم‌اطلاع مؤثر واقع شده. پیگیری‌های همشهری برای ارتباط با مسئولان جهاد کشاورزی درباره علل ممنوعیت محصولات تراریخته به این جمله از سوی محمدرضا سارولر-رئیس گروه ارتباط با رسانه‌ها، وزارت جهادکشاورزی- ختم شد؛ «موضوع کشت تراریخته‌ها در وزارتخانه جهادکشاورزی متولی مشخص و مشهودی ندارد. وزارتخانه درصورت دادن مجوز مرجع ایمنی زیستی برای کشت موظف به عمل است که آنها نیز مجوز کشت نداده‌اند و این کار را ممنوع کرده‌اند. ما نیز هم‌اکنون تولید نداریم.» چنین سخنانی نشان از بی‌اطلاعی برخی مسئولان از قانون مصوب دارد. البته بازهم شاید بتوان به این افراد حق داد؛ چرا که فعالیت رسانه‌ای پرحجم سودجویان علیه این فناوری موجب شده برخی تحت‌تأثیر این فضاسازی‌ها قرار بگیرند و به تکرار شایعات دامن بزنند.
  جایزه 50میلیون تومانی 
بهزاد قره‌یاضی، رئیس انجمن ایمنی زیستی ایران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «گیر کار در کشت محصولات تراریخته در جریان‌سازی‌ رسانه‌های معاند است که از خارج مرزها سرچشمه می‌گیرد. برخی مدیرانی که منافع‌شان به خطر افتاده و برخی از مسئولان که هم در برخی نهادها تحت‌تأثیر این افراد قرار گرفته‌اند، در دسته مخالفان هستند. بعضی‌ها نیز نفوذی‌هایی هستند که همواره مانع رسیدن کشور ما به استقلال علمی و کشاورزی و دستیابی به امنیت غذایی می‌شوند. زیردستانی هم که در این ارگان‌ها کار می‌کنند از ترس سکوت می‌کنند وگرنه من با هر کسی در مورد فواید محصولات تراریخته صحبت کردم، قانع شده. نقش رسانه‌ها این است که از هر کسی که به‌عنوان مخالف موضوعی را مطرح می‌کند، مستند علمی بخواهند. چون چنین حرف‌هایی جز نگرانی و تشویش، سودی ندارد».
یک جنبه از تولید محصولات تراریخته ‌استفاده‌نکردن از سموم شیمیایی است. این در حالی است که استفاده از سموم شیمیایی موجب می‌شود تا گونه‌های جانوری از بین بروند اما وقتی محصول تراریخته کشت کنیم دیگر از سموم دفع آفات نباتی استفاده نخواهد شد. ازجمله فواید دیگر استفاده از سموم علف‌کش کم‌زیان‌تر است. درواقع یکی از اهداف استفاده از محصولات تراریخته کاهش ردپای اکولوژیک است. این محصولات موجب کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای نیز می‌شوند.
رئیس انجمن ایمنی زیستی ایران در مورد ادعای یکی از مسئولان جهادکشاورزی در مورد ندادن مجوز مرجع ایمنی زیستی می‌گوید: «این حرف دروغ است. من چگونه می‌توانم مخالف این کار باشم درحالی‌که تاکنون به‌خاطر حمایت‌های سخت و محکم از طرح، آسیب‌های بسیاری را متحمل شده‌ام. بارها اعلام کرده‌اند به مخالفان که هر کس که بتواند یک سند علمی معتبر بین‌المللی ارائه دهد که نشان دهد یک نفر در نتیجه تغذیه از این محصولات دچار بیماری و مرگ شده است، 50میلیون تومان پیش من جایزه دارد. نتیجه فعالیت‌های انجمن‌های علمی ازجمله انجمن ایمنی زیستی به‌طور خلاصه این است که تراریخته نه‌تنها اجتناب‌ناپذیر است بلکه انتخابی مطلوب است. وزیر جهادکشاورزی به بنده در مورد محصولات تراریخته حکم داده است».
برخی از این محصولات طوری طراحی شده‌اند که شخم لازم ندارند. علاوه بر کاهش هزینه‌های شخم، موجب کاهش تصاعد گازهای گلخانه‌ای می‌شوند.
قره‌یاضی در تکمیل این گفته می‌افزاید: «درست مانند این است که یک و نیم میلیون خودرو را از جاده‌ها بیرون کشیده باشیم. این محصولات 25سال است که در سبد غذایی ما وجود دارد و 90درصد روغن نباتی و خوراک دام که از خارج وارد می‌کنیم در بازار بین‌المللی تراریخته هستند. 7.8 میلیون تن از 8.9میلیون تن از ذرتی که وزارت جهادکشاورزی در سال 97 برای مصرف خوراک دام مجوز داده و واردات شده تراریخته بوده است. اگر این محصولات تولید شود ارزان‌تر تمام می‌شود. مختصصان جهانی هم با درنظر گرفتن زیان‌های درازمدت این محصولات را تأیید کرده‌اند.

توان بومی‌سازی‌ داریم
کیانوش جهانپور_سخنگوی سازمان غذا و دارو
رویکرد نظام سلامت و وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو درخصوص محصولات تراریخته براساس تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد و مدارک متقن علمی است. اصل قاعده ورود نظام سلامت و وزارت بهداشت به موضوع محصولات تراریخته هم بر صادرنشدن مجوز مصرف یا واردات است مگر در مواردی که براساس شواهد و مدارک سلامت و ایمنی، محصولات به‌نوعی مشخص شده باشند. محصولات تراریخته‌ای که براساس آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های موجود می‌توانند شرایط ایمنی و سلامت را احراز کنند از منظر ما محصولاتی هستند که در کشور مبدا مصرف شوند و گواهی تولید و مصرف و سلامت در کشور مبدا را داشته باشند. گواهی‌ها نیز به تأیید سفارتخانه‌های ما در کشور مورد نظر رسیده باشد. همچنین تأییدیه سازمان‌های اصلی و مطرح بین‌المللی مانند سازمان ایمنی غذای اتحادیه اروپا (EFSA) یا سازمان نظارت بر مواد غذایی آمریکا FBA داشته باشند. در این صورت مجوز ورودشان به ایران قابل مطالعه است. تا امروز هم فقط دانه‌های روغنی یا روغن استحصال‌شده از دانه‌های روغنی مانند سویا، ذرت، کلزا و پنبه دانه توانسته‌اند چنین شرایطی را احراز کنند که در طول سال‌های گذشته در دنیا تولید و مصرف می‌شدند. در کشور ما هم بیش از 25سال که واردات این محصولات وجود دارد. جز این محصولاتی که نام برده شد محصولات دیگری مجوز ورود ندارند. ولی رویکرد سازمان غذا و دارو نه رویکرد افراطی مبنی بر نفی هرگونه محصول تراریخته است و نه رویکرد تفریطی مبنی بر اینکه هر محصول تراریخته که در دنیا تولید بشود را مجوز واردات دهد. قاعدتا با توجه به اینکه این محصولات دستکاری ژنتیک شده هستند، دغدغه‌ها و نگرانی‌هایی را در مورد سلامت انسان، جانداران و محیط‌زیست ایجاد می‌کنند. لذا هر موردی جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد و اگر شرایط لازم را داشته باشد می‌تواند مجوز واردات بگیرد. مضاف بر اینکه وقتی محصول وارد شد تغییر ژنتیک در آن تست می‌شود و اگر از رویداد ژنتیک با مشخصات اعلام شده باشد، از گمرکات ترخیص می‌شود. شایعاتی که در مورد واردات محصولاتی مانند غلات، برنج و حبوبات یا موارد دیگر عنوان می‌شود صرفا مطالب بی‌پایه و اساسی است. بومی‌سازی‌ این محصولات نیز قطعا در کشور امکان‌پذیر است. توان حوزه بیوتکنولوژی در کشور ما بالاست و در حوزه محصولات تراریخته این توان را بالقوه داریم اما بحث‌هایی در مورد ممنوعیت کشت مطرح است که در حوزه ماموریت و اختیارات ما نیست. اگر وزارت جهادکشاورزی و سازمان محیط‌زیست کشت محصولات تراریخته را در کشور به صلاح بدانند و مجوز بدهند ما روی این محصولات براساس ایمنی و سلامت‌شان ورود خواهیم کرد.

دفاع از تراریخته
یک جنبه از تولید محصولات تراریخته ‌استفاده‌نکردن از سموم شیمیایی است. این در حالی است که استفاده از سموم شیمیایی موجب می‌شود تا گونه‌های جانوری از بین بروند اما وقتی محصول تراریخته کشت کنیم دیگر از سموم دفع آفات نباتی استفاده نخواهد شد. ازجمله فواید دیگر استفاده از سموم علف‌کش کم‌زیان‌تر است