سفر مسئولانه به کوهستان

عباس محمدی _ فعال محیط‌زیست- دیده‌بان کوهستان

 سفر و مواجهه با طبیعت همچنان نیازمند فرهنگسازی است. حضور مسئولانه در طبیعت نه‌تنها منجر به حفظ محیط‌زیست می‌شود که حتی از تخریب مناطق طبیعی نیز پیشگیری می‌کند. اما در سفرهای طبیعت‌گردی چگونه می‌توان به حفظ محیط‌زیست پرداخت و از پراکنش آلود‌گی در طبیعت پیشگیری کرد؟ 
  همراه داشتن کیسه در سفر به کوهستان کمک بزرگی برای جمع‌آوری و انتقال پسماند به پایین دست و قرار دادن آن در نقاط تعیین شده می‌کند. پس همیشه در سفر به کوهستان یک کیسه نیز همراه خود داشته باشید.
  در مسیر کوهپیمایی و طبیعت‌گردی عبور از راه‌های پاکوب را فراموش نکنید. چون گذر از راه‌های میانبر و دلخواه، سبب از میان رفتن پوشش گیاهی و فرسایش خاک می‌شود.
  پوشش گیاهی کوهستان و نقاط طبیعی علاوه بر آنکه زیبایی بصری عرصه‌های طبیعی را حفظ کرده است، منبع مهمی از ذخایر گیاهی نیز ایجاد کرده است. بنابراین توصیه اکید می‌شود که از چیدن هرگونه گل وگیاه خودداری کنیم. دیده می‌شود که عده‌ای در فصل بهار، به چیدن انواع «سبزی صحرایی» می‌پردازند. لازم است بدانیم که امروزه با زیاد شدن جمعیت و افزایش شمار کسانی که به کوه و صحرا می‌روند، دیگر امکان ندارد که مانند گذشتگان، از سبزی‌های خودرو استفاده کنیم.
  عرصه‌های طبیعی و پوشش گیاهی و جنگلی همیشه مستعد آتش‌سوزی است. بنابراین برای حفظ درختان هم که شده هیچ‌گاه نباید با چوب و بوته اقدام به روشن کردن آتش در عرصه‌های طبیعی کرد. پس علاقه‌مندان به طبیعت و کوهستان بهتر است برای گرم کردن غذا و درست کردن چای، یک چراغ کوچک همراه داشته باشند. حتی اگر ناگزیر به روشن کردن آتش در نقطه‌ای شدید حتما پیش از ترک محل آتش را خاموش و روی آن خاک بریزید.
  توصیه دیگر به‌منظور جلوگیری از تخریب دامنه‌های کوهستانی آن است که هنگام برپا کردن چادر برای کمپ کردن یا پهن کردن زیراندازها از کندن گیاهان و تخریب دامنه‌ها خودداری شود.
  نکته دیگر در حفظ حیات‌وحش عرصه‌های طبیعی و کوهستان آن است که گردشگران و طبیعت‌دوستان به‌منظور جلوگیری از تخریب زیستگاه‌ها و مهاجرت گونه‌ها نباید به آشیانه جانوران نزدیک یا حتی به آن آسیب بزنند.
  بالادست ارتفاعات امکانات بهداشتی همچون سرویس‌های بهداشتی و... وجود ندارد. در این شرایط باید از قضای حاجت در نزدیکی جویبارها و رودخانه‌ها خودداری کرد تا آلودگی آب در پایین‌دست مزارع کشاورزی و گونه‌های جانوری را تهدید نکند. پیشنهاد می‌شود در کوهپیمایی‌ها حتما از سرویس‌های بهداشتی در پایین‌دست استفاده شود تا در ارتفاعات آلودگی محیط‌زیست به حداقل برسد.
  وندالیسم آسیب دیگر به عرصه‌های طبیعی به‌ویژه در نقاط کوهستانی است و تنها راه جلوگیری از آن خودداری از نوشتن یادگاری بر سنگ‌ها و صخره‌ها، دیواره غارها و دیوار پناهگاه‌ها است.
  تشکیلات آهکی داخل غارها میلیون‌ها سال زمان برده‌ است تا چند سانتی‌متر رشد کند. بنابراین توصیه می‌شود از آسیب رساندن به آنها و کندن و خارج کردن تشکیلات آهکی غارها که به استاگمیت و استلاگتیت شهرت دارند پرهیز شود. علاقه‌مندان به کوهستان و طبیعت همچنین باید از آسیب رساندن به صخره‌ها و دیگر پدیده‌های کوهستانی خودداری کنند.

   برخی نقاط کوهستانی ایران همچون دماوند و دیگر قله‌های مرتفع ایران با هجوم انبوه کوهنوردها آسیب جدی دیده‌اند. بنابراین در نخستین اقدام برای حفظ محیط‌زیست و طبیعت باید برنامه‌های کوهنوردی پرجمعیت در گروه‌های چندصد نفری و چندهزار نفری که فشار ناگهانی زیادی بر طبیعت وارد می‌کند متوقف شود.
    هنگام کوهنوردی، باید همچون یک محیط‌بان مسئول عمل کرد و از تخلف‌ و آسیب‌رسانی‌های احتمالی دیگران به طبیعت جلوگیری کرد. بیشتر کسانی که اشتباه کوچکی مرتکب می‌شوند با یک تذکر محترمانه یا با دیدن رفتار درست قانع می‌شوند و رفتارشان با طبیعت را اصلاح  می‌کنند. درنظر داشته باشید که باید در رفتار مسئولانه با طبیعت شکارچیان غیرمجاز و حتی جویندگان آثار تاریخی در عرصه‌های طبیعی را به مقام‌های مسئول معرفی کنید تا از آسیب بیشتر به‌گونه‌های حیات‌وحش و طبیعت جلوگیری شود.
    دوستداران محیط‌زیست باید در سفر به کوهستان همراهان خود را با اصول پایه حفظ محیط‌زیست آشنا کنند و با عضویت در سازمان‌های مردم‌نهاد مدافع طبیعت یا فعالیت‌های رسانه‌ای، نیروی اجتماعی جامعه کوهنوردی را در حفظ محیط‌زیست به تلاش مداوم ترغیب کنند.