حاشیه‌نویسی از ارزان‌ترین خودروی نه چندان ملی

مائده امینی_روزنامه نگار

حالا دیگر 26سال می‌شود که معضل پراید گریبان بازار خودروی کشور را گرفته است. هر از گاهی ارگان‌ها و نهادهای مختلف مثل ناجا یا کارشناسان خودرو و ایمنی فریاد برمی‌آورند که نوبت توقف تولید پراید رسیده است. سایپا هم خبری با همین محتوا منتشر می‌کند و تاریخ دقیقی برای توقف تولید خودروی خود اعلام می‌کند اما در نهایت باز به تولید پرتیراژ‌ترین خودروی خود ادامه می‌دهد؛ پرایدی که روی کاغذ خودروی ملی نامیده می‌شود و در عمل هر دستگاه آن حداقل هزار و 400یورو از کشور خارج می‌کند. به این ترتیب ارزان‌ترین خودروی موجود در بازار که قرار بود جایگزین پیکان شود، امروز به بیش از 50میلیون تومان رسیده تا خرید نقدی آن برای خیلی از دهک‌های کم‌درآمد جامعه تبدیل به‌رؤیا شود! رؤیایی که تحقق آن به پس‌انداز حداقل 30‌ماه درآمد آنها نیاز دارد و این در شرایطی است که در طول این 30 ماه، خودروسازان نرخ تازه‌ای برای محصولات خود تعیین نکنند و آمریکا خط و نشان دوباره‌ای برای اقتصاد ما نکشیده باشد.

پراید از کجا آمد؟ 
  نقطه شروع ماجرا از شرکت مزدا ژاپن بود؛ این شرکت به سفارش فورد، نسل اول این خودرو با نام مزدا 121را در ژاپن و با نام فورد فستیوا در آمریکای شمالی تولید کرد. اما بعد از آنکه امنیت و ایمنی این خودرو زیر سؤال رفت این کره‌ای‌ها بودند که شروع به تولید پراید کردند و با طراحی پراید صندوق‌دار این خودرو به کشور ما وارد شد.
  پراید از همان سال 1986- سال شروع به کارش- خودرویی جمع و جور و کم خرج بود که کمترین استانداردهای روز دنیا را داشت و خیلی زود از خاطره جهان حذف شد.

چه شد که اینطور شد؟ 
  از سال1382، کیا و سایپا دیگر هیچ همکاری‌ای در زمینه پراید نداشتند و سایپا هر بلایی که خواست سر پراید آورد؛ از مدل‌های عجیب و غریب گرفته تا آپشن‌هایی که البته معمولا از حذف امکانات قبلی ایجاد می‌شد. سایپا دیگر پراید را مال خود کرده بود! 

خرج و مخارج  پراید 
  اگر یک راننده پراید به شکل استاندارد از آن استفاده کند و سالانه 20هزار کیلومتر راه برود، ماهانه بین 200تا 300هزار تومان (بدون احتساب استهلاک) باید خرج خودروی خود کند. البته این در حالی است که تورم کنونی ثابت بماند یا با آهنگی منطقی افزایش پیدا کند. اگر قرار باشد هر سال 10درصد به نرخ تورم اضافه شود، میانگین هزینه نگهداری پراید به 500هزار تومان در‌ ماه هم خواهد رسید.

پراید یک خودروی ملی نیست!
  پراید نمی‌تواند برچسب تولید داخل بخورد. مقامات رسمی سایپا در سال گذشته اعلام کرده‌اند که هر دستگاه خودروی پراید در سال گذشته هزار و 400یورو ارزبری داشته که این رقم در سال 96، هزار و 770یورو بوده است. 
   سایپایی‌ها می‌گویند قرار است ارزبری این خودرو را تا هزار یورو هم پایین بیاورند اما کارشناسان بر این باورند که این کاهش، روی کیفیت پراید آنقدر تأثیر خواهد گذاشت که این خودرو بلااستفاده خواهد شد.
  یک بررسی ساده نشان می‌دهد که با توجه به تیراژ ۱۳۸ هزار و ۸۸۴ دستگاهی این خودرو و ارزبری هزار و 400یورویی هر دستگاه آن، در سال گذشته 194میلیون و 437هزار یورو ارز از کشور به واسطه تولید پراید خارج شده است. 
  مقایسه قیمت تمام‌شده هر دستگاه پراید با میزان ارزبری آن نشان می‌دهد که حداقل 50درصد این خودرو در خارج از کشور تولید می‌شود یا به واردات وابستگی دارد.

مرگ‌ومیر در کابینی کوچک 
 در بهمن‌ماه 97، عکسی از پرایدی که به دیوار ساختمانی در 24متری سعادت‌آباد چسبیده بود، منتشر شد. این پراید در اثر تصادف با رنو ساندرو، پرواز کرده و به دیوار ساختمان به شکل عمودی اصابت کرده بود.
  کارشناسان بارها نسبت به امنیت این خودرو هشدار داده و گفته‌اند که پراید به‌دلیل اینکه نتوانسته در جهان از تست تصادف سربلند بیرون بیاید و امتیاز خوبی کسب کند از رده خارج شده و نباید با این تیراژ بالا در ایران تولید شود. 
  براساس گزارش‌های منتشر شده از سوی پلیس‌راهور، سازمان استاندارد و سازمان پزشکی قانونی کشور، در 5سال اخیر سهم پراید از حدود ۸۰۰ هزار تصادف رانندگی سالانه، به‌طور میانگین ۲۴ درصد بوده است.
 پراید در سال 92، بزرگ‌ترین قاتل ایرانی‌ها شناخته شد. در سال مورد بحث، 2هزار و 454نفر به‌دلیل وقوع تصادف خودروی پراید جان خود را از دست دادند که این مسئله باعث شد تا 13.6درصد از تصادفات منجر به مرگ، به این خودرو اختصاص پیدا کند.
 سردار سیدکمال هادیانفر- رئیس پلیس راهور ناجا- یکی از افرادی است که روی توقف تولید پراید تأکید دارد. او در یکی از آخرین نشست‌های خبری خود از توقف خط تولید پراید از سال 99خبر داد و گفت: این موضوع را ابلاغ کردیم و روی این طرح ایستاده‌ایم تا خط تولید پراید از سال 99قطع شود.
  بررسی آمارهای منتشرشده از ناجا نشان می‌دهد که این خودرو طی ۲۰ سال بیش از ۴۰ هزار نفر را به کام مرگ برده است.

۸۰۰ هزار تصادف رانندگی در 5 سال  به‌طور میانگین ۲۴% متعلق به پراید
۲۰ سال بیش از ۴۰ هزار نفر  را به کام مرگ برده است

سیر رسیدن پراید از 5 میلیون به 50میلیون تومان
  اولین نرخی که پراید به‌خودش دید، در سال 72و 5 میلیون تومان بود.
  نخستین نرخ رسمی پراید صفرکیلومتر، یک سال بعد اعلام شد. جراید وقت نوشته‌اند سایپا در آن زمان این خودرو را بین 5تا 6میلیون تومان قیمت‌گذاری کرده است.
  قیمت پراید از آغاز ورودش به کشور تا سال ۹۰ در بازه‌ای بین  ۵ تا ۸ میلیون تومان در نوسان بود. سایپا هم که بازار مناسبی برای فروش این محصول پیدا کرده و امتیاز آن را از خودروسازان کره‌ای- آمریکایی خریده بود، در این ۸ سال با سیاست تیراژ بالا و قیمت و کیفیت پایین، درآمد خوبی کسب ‌کرد. 
  در تیر‌ماه سال 90 اما به واسطه تنش‌های بین‌المللی ایجادشده، روند رشد و جهش قیمت پراید آغاز شد و از 8 میلیون تومان ابتدای سال به 10میلیون تومان در اسفند‌ماه رسید. 
  پاییز سال 91، سنگ بنای نخستین جهش‌ قیمت پراید گذاشته شد. در آبان سال مورد بحث، پراید 12میلیون تومان شد. اما قیمت‌ها خیال ایستادن در این نقطه را نداشتند و کمتر از 2‌ماه بعد، خبر پراید 14میلیون تومانی تیتر یک روزنامه‌ها شد. ترمز قیمت آنقدر بریده شد تا جایی در پایان سال 91که پراید صفر به 20میلیون تومان رسید. 
   بعد از خروح آمریکا از  برجام و بالا رفتن قیمت دلار در اوایل سال 97، کم‌کم بازار خودرو هم به هم ریخت. نرخ پراید در کمتر از 2 سال از 20میلیون تومان به 30میلیون تومان رسید.
  پراید در پایان سال 97و اوایل سال 98، رکورد تازه‌ای برای خود ثبت کرد و به واسطه نابسامانی‌های موجود در بازار و انحصاری خودروسازان، امروز نرخ مدل 111آن به بیش از 50میلیون تومان رسیده است. 

براساس آخرین آمار، تعداد پرایدهای استفاده شده در مؤسسات کرایه اتومبیل و آژانس‌های تاکسی تلفنی 159هزار و 531دستگاه بوده است.
در سال‌هایی که قیمت پراید 7میلیون تومان بود، بین مردم شایع بود که پراید برای سایپا 3میلیون تومان تمام می‌شود. در آن زمان احمد قلعه‌بانی- مدیرعامل سابق سایپا- گفته بود تولید پراید حدود 4میلیون تومان برای سایپا هزینه دارد.
 33درصد از خودروهای موجود در خیابان، پراید هستند. 

نوسان‌های تیراژ 
  در دهه 80 خودروی محبوب پراید توانست تیراژ سایپا را به 400هزار خودرو در سال برساند. 
  سایپا در سال91بارها و بارها اعلام کرد که تحریم‌ها تیراژ پراید را 50درصد کاهش داده است.
  روند سوددهی پراید از جایی به بعد متوقف شد. آمارهای سال 96نشان می‌دهند که اگرچه پراید با تیراژ 200هزار نسخه، بالاتر از خودروهایی چون تیبا، پژو 206، تندر 90، پژو 405و پژو پارس قرار داشته است اما در نهایت روزبه‌روز کاهش پیدا کرده است. 
  روند کاهش تیراژ پراید در سال 97به حدی شدت یافت که به ۱۳۸هزار و ۸۸۴ دستگاه رسید. این رقم نشان می‌دهد تولید پراید نسبت به ۹۶، چیزی حدود ۳۸ درصد کاهش پیدا کرده است.
   37.6درصد از درآمدکل سایپا در سال 95ناشی از تولید پراید بوده است. 

انواع پراید  در ایران
 نسیم
پراید هاچ‌بک
 صبا 
پراید سدان
 سایپا ۱۳۲ 
 سایپا ۱۳۱ 
 سایپا ۱۱۱ 
 سایپا ۱۴۱ 
 وانت پراید
سایپا ۱۵۱