یادداشت
راز تخریب بانک‌ها
رضا کربلائی _ روزنامه‌نگار
حجم و گستره تخریب شعب و تجهیزات بانک‌ها بر اثر ناآرامی‌های پس از افزایش قیمت بنزین، قابل‌تأمل است و ضرورت دارد تا به این پرسش پاسخ داده شود که راز این تخریب‌ها چیست و آسیب‌رساندن به شبکه بانکی به‌عنوان شریان حیاتی در اقتصاد و مراودات تجاری چه پیامدهایی را به همراه دارد؟ اگرچه اساسا صدمه‌زدن به اموال عمومی و بیت‌المال ناپسند و غیرقابل دفاع است و اموال و دارایی‌های بانک‌ها هم برخلاف تصور عامه نه متعلق به سهامداران، که در یک نمای کلی متعلق به کل شهروندان است و هزینه تخریب هرچه باشد، در نهایت از جیب مردم پرداخت خواهد شد و هم سپرده‌گذاران، هم سهامداران و هم مشتریان بانک‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم هزینه خسارت‌های وارده را متحمل می‌شوند.
اما در یک نمای کلی‌تر و نگاهی به روند تاریخی چندساله، این واقعیت روشن است که سطح اعتماد به بانک‌ها آسیب دیده و خشم و خشونت علیه شبکه بانکی را تقویت کرده است. در شکل‌گیری این ذهنیت منفی و کاهش سطح اعتماد مردم به بانک‌ها هم بانک‌ها مقصرند و هم دولت و البته سیاستگذاران و صاحب‌نظران و شاید بتوان گفت میوه تلخ بی‌اعتمادی در بخشی از جامعه به شبکه بانکی و یورش علیه اموال و دارایی‌های بانک‌ها محصول سیاستگذاری ناصحیح در اصلاح ساختار مالی دولت و پولی کشور است و از این منظر گاه تا آنجا انتقادها شدید و غلیظ می‌شود که برخی رهبران فکری و صاحب‌نظران حوزوی و اقتصادی، عملیات بانکداری ایران را دارای شبهه ربوی و بانک‌ها را عامل همه بدبختی‌های اقتصادی معرفی می‌کنند. از این منظر وقتی اکثریت مردم برای دریافت تسهیلات بانکی هنگام گرفتاری و تنگنای معیشتی با مشکلات و دست‌اندازهای بسیار مواجه می‌شوند و شاهد رونمایی از برخی مفاسد کلان اقتصادی از کانال شبکه بانکی به سبب حاکم شدن روابط به جای ضوابط در اقتصاد و تجارت هستند، شکل‌گیری یک خشم پنهان علیه شبکه بانکی دور از انتظار نخواهد بود.
بدیهی است که تخریب بانک‌ها چه به‌صورت فیزیکی و از بین بردن اموال و دارایی‌های آنها و چه در قالب اظهارنظرهای کلی، کارشناسی‌نشده و عوام‌گرایانه مذموم است و البته ضرورت ایجاب می‌کند به جای دامن‌زدن به تخریب‌ها و تضعیف شبکه بانکی، یک‌بار برای همیشه ساختار بانکی کشور متناسب با نیازها و محدودیت‌ها و تنگناهای منابع آنها اصلاح شود. سطح دسترسی مردم به خدمات بانکی ازجمله خدمات تسهیلات‌دهی بانک‌ها تسهیل و شفاف شده و راه برای رانت‌خواری پولی بسته شود.
البته نمی‌توان تلاش شبکه گسترده بانکی در ارائه خدمات به مردم آن‌هم در روزهای پرتنش گذشته را نادیده گرفت، اما به‌نظر می‌رسد میزان تخریب صورت‌گرفته می‌تواند هم برای مدیران بانک‌ها و هم مقامات و مسئولان در قوای سه‌گانه یادآور این نکته مهم باشد که اگرچه اعتراض‌های قانونی به افزایش قیمت بنزین باید محترم شمرده شود و آشوب‌طلبی و خشونت نامطلوب و غیرقابل دفاع است، اما ترمیم اعتماد مخدوش‌شده طی سال‌های متمادی بین مردم و شبکه بانکی، یک امر حیاتی است. این درست است که بانک‌ها یک بنگاه اقتصادی هستند، اما راز ماندگاری و سرمایه واقعی بانک‌ها، اعتماد مردم است و این اعتماد را باید گسترش داد و تقویت کرد. دست‌کم اینکه یورش اخیر به بانک‌ها ریشه در خطاهایی دارد که به سطح و عمق اعتماد مردم نسبت به سلامت شبکه بانکی آسیب زده است. در گام نخست، بهتر است مدیران بانکی پیشگام شده و به جای تزیین شعب، سطح خدمات خود را بهبود و رضایت مردم را افزایش دهند؛ گامی کوچک و البته تأثیرگذار برای ترمیم چهره آسیب‌دیده بانک‌ها که با اصلاح ساختار نظام بانکی اثر آن دوچندان
خواهد شد.
