راه بسته بازار کار

مائده امینی_روزنامه نگار

در واقعیت همه‌‌چیز فرق می‌کند. آنها با آمال‌ها و آرزوهایی که در سر دارند، انتخاب رشته می‌کنند که در حوزه‌ای که دوست دارند یا رویاهای خود را در آن پرورانده‌اند شغل پیدا کنند، اما در نهایت این بازار کار است که برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تصمیم می‌گیرد که چه‌کاره شوند. اما در این میان آمارها نشان می‌دهد که فارغ‌التحصیلانِ گروه‌های هنر و کشاورزی بیشتر از بقیه قربانی جبر بازار کار و فرصت‌های شغلی محدود در رشته‌های‌ خود شده‌اند. تا جایی که براساس آخرین پیمایش وزارت علوم که در شهریور 97 منتشر شده است، میزان غیرشاغلین رشته هنر از میزان شاغلان آن پیشی گرفته است؛ به‌طوری که بیکاران این رشته، ۲۴‌هزار و ۱۸۳ نفر و شاغلان ۱۹هزار و ۵۳۶ هزار نفر اعلام شده‌اند. از سوی دیگر در سال گذشته، طرح رصد اشتغال فارغ‌التحصیلان برای نخستین‌بار از سوی وزارت علوم اجرا شد که براساس نتایج این طرح حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد فارغ‌التحصیلان 18دانشگاه درحال حاضر مشغول به‌کار هستند. بر این اساس، رشته‌های مکانیک، کامپیوتر، عمران، برق و زبان انگلیسی جزو رشته‌های با میانگین درصد اشتغال بین ۵۰ تا ۶۰درصد اعلام شدند و همچنین رشته‌هایی مانند ریاضی، فیزیک و ادبیات فارسی در رده رشته‌هایی با میانگین درصد اشتغال بین ۱۰ تا ۴۰درصد قرار گرفتند. اما بیشترین ناهماهنگی در بازار کار و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در کدام رشته‌ها و گروه‌های تحصیلی قرار گرفته است؟ 

تداوم یک ناهماهنگی تاریخی 
تناسبی میان نیاز بازار کار و تعداد فارغ‌التحصیلانی که از رشته‌های مختلفی دانشگاهی در صف ورود به بازار کار هستند، وجود ندارد؛ گزاره‌ای که سال‌هاست درباره بازار کار ایران صدق می‌کند. همین ناهماهنگی بین وزارت کار و علوم، اشتغال مرتبط فارغ‌التحصیلان را تبدیل به بحران اجتماعی کرده است. آمارهای منتشرشده از وزارت علوم نشان می‌دهد که بیش از 6میلیون دانشجوی در حال تحصیل آماده ورود به بازار کار و 8/4میلیون فارغ‌التحصیل بیکار در کشور وجود دارد. این در حالی است که سالانه بیش از 5/1میلیون متقاضی کار وارد بازار می‌شوند و تداوم همین چرخه موجب شده که مسئله بیکاری فارغ‌التحصیلان حل‌نشدنی به‌نظر برسد.

بیشترین حضور در بازار کار؛ مهندسان مکانیک 
خیلی‌ها بعد از فارغ‌التحصیلی از رشته دانشگاهی‌شان، به‌طور کلی راه دیگری برای ادامه دادن انتخاب کرده‌اند. خیلی‌ها بعد از مدتی کار در حوزه‌ای که با رشته‌شان ارتباط مستقیم دارد، به دلایل مختلف عطای آن را به لقایش می‌بخشند و خیلی‌ها هم بر این باورند که درآمد کافی در رشته تحصیلی خود نخواهند داشت و همه اینها یعنی کم نیستند کسانی که بیکار نیستند اما بیهوده در یک رشته به تحصیل پرداخته و به نوعی بیکار آن رشته محسوب می‌شوند. بررسی تعداد شاغلین همه رشته‌های مختلف تحصیلی ممکن نیست. اما وزارت علوم در آخرین پیمایش خود میانگین شاغلین برخی رشته‌ها در 18دانشگاه کشور را اعلام کرده است و بر این اساس، در سال تحصیلی 94-93 فارغ‌التحصیلان مکانیک بیشترین حضور مرتبط با رشته را در بازار کار داشته‌اند. رشته الهیات با 12درصد شاغل، در قعر جدول قرار دارد.

بازار کار پزشکی همیشه داغ است 
تکلیف رشته‌های پزشکی مشخص است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان بیکارانی که در گروه تحصیلی پزشکی اعلام می‌شوند عموما ناشی از تغییر رشته خود فرد (به دلایل مختلف) است و کمتر پیش می‌آید که دانش‌آموخته‌ای در این حوزه بعد از فارغ‌التحصیلی بیکار بماند. بیش از 72درصد دانش‌آموختگان پزشکی در حوزه مرتبط به‌کار مشغول می‌شوند و این در حالی است که در سایر گروه‌های تحصیلی این عدد نهایتا به 50می‌رسد.




گروه‌های تحصیلی مختلف هر کدام به سهم خودشان با بیکاری دست و پنجه نرم می‌کنند.  بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان شاغلان و بیکاران گروه فنی و مهندسی تقریبا برابر است و بر اساس آخرین گزارش‌ها میزان شاغلان حدود ۱۲۹ هزارنفر و غیرشاغلان ۱۲۴هزار نفر اعلام شده است.